Photo: kazfootball.kz

Futbol – qazir sport qana emes, biznes. Äldebir kommentatordıñ «alañda 22 millioner jür» dep äzildeytini de beker bolmasa kerek. Ol ras. Futbolşılar jalaqını köp aladı. Bwl twrğıdan olarmen tipti wlttıq kompaniya basşıları men joğarı lauazımdı şeneunikter de şendese almaydı. Osıdan-aq ayaqdopşılardıñ materialdıq mümkindikterin bağamday beriñiz.

Ärine, biz eşkimniñ qaltasına tüskimiz-aq kelmeydi. Alayda dop qualağan jigitterdiñ jalaqısı siz ben bizdiñ salığımız ben basqa da äleumettik tölemder esebinen bölinetini – az da bolsa mäsele qozğauğa sebep sıqıldı. Qazirgi tañda elimizde jüyeli türde qarjılandırılatın eki klub bar. «Astananı» äygili «Samwrıq-Qazına» äl-auqat qorı qarjılandırsa, almatılıq «Qayrattıñ» qarjılıq mäselesin şeşudi belgili biznesmen Qayrat Boranbaev öz qolına alğan. Sondıqtan da eki klubtıñ nätijeleri joğarı. Äsirese, «Astana». Özine bölingen qarjını aqtap, jıl sayın eurokuboktıq dodalarda oza şauıp jür. Al «Qayrattıñ» infraqwrılımı, balalar men jasöspirimder akademiyası, sapalı jasıl alañı, bapkerler ştabı kez-kelgen europalıq klubtıñ mümkindiginen kem tüspeydi. Soğan qaramastan «Qayrattıñ» oyını köñil könşitken emes. Jä, bwl basqa taqırıp. Al özge klubtar tolıq derlik oblıstıq byudjet esebinen kün köredi. Şıqqan tegi qazaqstandıq futbolşılar kemi 4-5 mıñ dollar aylıq jalaqı alsa, şetelden şaqırılatın legionerlerdiñ qwnı odan qımbat. Sol üşin oblıstıq äkimdik olarğa buma-buma aqşa wsınıp ğana qızıqtıra aladı. Sonıñ özinde nätije tım tömen. Qıruar qarjını igerip jatqanına qaramastan jasıl alañda wrıs salıp, ötkir şabuıl wyımdastırıp, qarsılastarın japıra jeñgen komandanı tappaysız. Eki mıqtı klubtan keyingi täuirleu sanalatın «Ordabası», «Aqtöbe», «Ertis», «Tobıl» komandaları eurokuboktıq sayıstarğa şıqsa boldı topırlatıp gol jiberip, alğaşqı kezeñnen asa almay qala beredi. Osıdan-aq qanşama qarajattıñ jelge wşıp jatqanın bayqaytın sekildimiz. Global Sports Salaries kompaniyası jaqında zertteu jürgizip, älem elderindegi futbolşılardıñ qanşa kölemde jalaqı alatının anıqtap körgen. Sonıñ işinde Qazaqstan prem'er-ligası oyınşılarına joğarı jalaqı töleu twrğısınan üzdik 25 çempionatqa erkin kiredi eken. Otandıq klubta oynaytın oyınşınıñ ortaşa jıldıq jalaqısı 148 513 dollar köleminde. Sonda ayına şamamen 12 376 dollar aladı degen söz. Futbolşıları eñ köp jalaqı alatın çempionat – APL. Angliya çempionatında dop tebetin oyınşınıñ jıldıq ortaşa jalaqısı – 3 million 935 197 dollar. Odan keyin – Ispaniya: 2 896 151 dollar. Üzdik üştikti Italiya tüyindeydi: 1 999 865 dollar. Qazaqstannan keyin Oñtüstik Koreya, Avstraliya, Pol'şa, Horvatiya çempionattarı ornalasqan. Osı orayda sarapşılarğa habarlasıp, qazaqstandıq futbolşılardıñ jalaqısına qatıstı pikir swrağan edik.

Qızıqtı mälimetter: 

  • Bir jıl bwrın Jeune Afrique jurnalı almatılıq «Qayrat» sapında oynağan ivuarlıq oyınşı Jerar Goudıñ jalaqısın jariyaladı. Futbolşı jılına 2 million euro alğan. Bwğan bonustar kirmeydi. 
  • 2016 jılı «Aqtöbe» öz oyınşılarınıñ jalaqısın jariyaladı. Ol boyınşa eñ joğarı jalaqı alatın futbolşı – Aleksey Şetkin bolğan. Ol ay sayın 9 million teñge aladı. 
  • Bwğan deyin «Samwrıq-Qazına» äl-auqat qorınıñ basşılığında bolğan Darhan Qaletaev «Astana» klubınıñ oyınşılarınıñ birine 1,1 mln dollar jıldıq jalaqı tölegenin jariya etken bolatın. 
  • 2015 jılı Aqtöbe oblısınıñ äkimi Berdibek Saparbaev «Aqtöbede» oynağan braziliyalıq legioner Danilonıñ ayına 57 mıñ, al Anderson Santananıñ ayına 61 mıñ , armeniyalıq oyınşı Markos Pizzelidiñ ayına 85 mıñ euro alıp otırğanın jariyaladı.

 Mwnday jalaqını ülken kompaniyalarda top menedjerler de almaydı

Belgili futbol kommentatorı Ermwhamed Mäulenniñ aytuınşa, ayına 10-12 mıñ dollar jalaqı futbolşılar üşin tım köp.

– Meniñ twspaldauımşa bizdiñ çempionattağı oyınşılar ayına 7-8 mıñ euro aladı. Degenmen onıñ özi oyınşılardıñ deñgeyine say emes. Ärine, futbolğa köp qarjı bölingeni dwrıs. Eger oyınşılar sol salınğan qarjını aqtasa. Alayda, olay bolmay jatqanın ayqın körip otırmız. Demek, oblıstıq byudjetten klubtarğa bölinetin qarjını eki esege azaytu kerek. Älbette, bizdegidey jalaqını olar Niderlandı, Bel'giya sekildi elderde de alar edi. Biraq ol jaqta futboldıñ deñgeyi joğarı. Sondıqtan bizdiñ futbolşılar ol jaqta qosalqı qwramnıñ patşası boladı. Al ol kerek pe? – deydi kommentator.

 Sport blogeri Arşat Orazdıñ oyınşa, bizdiñ futbolşılardıñ deñgeyin ösirmey, öz elimizde jipsiz baylap otırğan «qwdiret» – osı jalaqı. Milliondağan dollardan eşkim oyda-joqta ayırılıp qalğısı kelmeydi.

 – Ortaşa eseppen QPL-dağı futbolşı jılına 55 mln teñge (148 mıñ dollar) aladı eken. Bwl körsetkiş boyınşa älemde 25, Europada 17-orındamız. Sondıqtan bwl reytingte bizden joğarı elderden bizdiñ elge oyınşı kelmeydi. Al bizden tömengi orındağı elder üşin Qazaqstan – taptırmas aqşa qazınası. Bwl legionerler twrğısınan qarağanda. Al endi ekinşi jaqtan, özimiz jaqtan qarasaq: qazaqstandıq futbolşılar mwnday jalaqını basqa elde ala almaytının biledi, sondıqtan joğarı köteriluge tırıspaydı. Şetelge şığuğa deñgeyleri de jetispeydi. Sondıqtan olar üşin QPL-da kez-kelgen komandağa kire alu – jalaqısı joğarı jwmıs tabu bolıp sanaladı. Mwnday jalaqını ülken kompaniyalarda top menedjerler de almaydı, – deydi ol.

 Arşattıñ aytuınşa, osıdan kelip basqa federaciyalardıñ futbolğa degen renişi tuındaydı. Sebebi, memlekettik jäne oblıstıq byudjet olardı teñ körip otırğan joq. Nätije alıp kelmese de futbol klubtarına aqşanı asata beredi.

 – Älbette basqa federaciyalar futboldı jek köredi. Öytkeni olar joqtan bar jasap, älem jäne Olimpiada çempiondarın şığarıp otır. Al eger byudjetteri köbeyetin bolsa sportımızda nätijeler bwdan da jaqsı bola alar edi. Futbol şını kerek sportımızdı tejep twr. Bwnıñ jalğız şeşimi – klubtardı jekege beru. Jalpı, solay boladı jaqın bolaşaqta. Sonda aqşa da esepsiz şaşılmaydı, – deydi ol.  

 Halıqqa futboldı süyudi üyretu kerek

 Sport blogeriniñ pikirimen belgili sport jurnalisi Madiyar Arıstanbaev ta kelisedi.

 – Bäsekelestik bolsın desek, jalaqınıñ joğarı bolğanı orındı, alayda ol äkimdikterdiñ balansında bolğanı dwrıs emes. Şetelde är klubtıñ demeuşisi bar, al bizdiñ klubtarğa demeuşi tabu qiınnıñ qiını. Ol üşin halıqqa futboldı süyudi üyretu kerek, yağni mentalitetti tübegeyli özgertuge tura keledi, – deydi.

 – Şetelde joğarı jalaqı bermeydi. Jattığu jäne tärtipteri de qiın. Bizde şetelde oynay alatın futbolşı joq. Jas futbolşılardıñ armanı – QPL komandalarına kiru. Odan asıp damudı közdemeydi. Olarğa tipti kerek emes te dep oylaymın. Al eger jalaqı basqa sportşılarmen birdey deñgeyge tüsirilse, şınımen futbol oynağısı kelgender qalıp, Europağa wmtılatındar şığa bastauşı edi. Bizde balalar futbolın damıtu degen jılda aytılatın närse. Ösip kele jatqan jas futbolşılar az. Sondıqtan qolda bar aqşağa legioner alu, olarğa azamattıq beru beleñ aldı. Qazir tek nätije men esep mañızdı. Bolaşaqtı oylaytındar az. Bwnıñ bäri älbette menedjmenttiñ naşarlığın körsetedi. Futbol bar, alañ joq. Komanda bar, oyınşı joq. Aqşa bar, menedjment joq, – deydi sport blogeri Arşat Oraz.

 Bwl rette bizge Braziliyadan ülgi alu mañızdıraq deydi sarapşı. Şını kerek bizde futbolğa käsip retinde qarau, onıñ namıspen twtasqan sport ekenin wğınu jetispeytin sekildi. Äytpese mıñdağan dollar alğan bapker janın salıp dayındap, özin-özi jetildiruşi edi ğoy. Milliondağan teñge alğan futbolşı jasıl alañda jan ayamay kürespey me? Futbol – äste jügiru emes, aqıl-oy men kürestiñ sportı ğoy.

 – Mäselen, Braziliyanıñ futbol mektepteri anau aytqanday mıqtı emes. Infraqwrılımı keremet degen mektepterdiñ basım böligi Europada. Alayda braziliyalıqtar futboldı käsip közi retinde qaraydı. Sol üşin mwhit asıp käri qwrlıqta dop teuip aqşa tabadı. Bälkim bizge de sonday jağday kerek. Biraq wlt bolıp futboldı jaqsı körmegen soñ, bäri beker. Türkiyanı mısal etip körseteyin: osıdan 40-50 jıl bwrın bwl eldiñ wlttıq qwraması da, klubtarı da damımay twrdı. Al qazir türikter üşin futbol wlttıq sport ispetti. Soñğı 20 jılda birqatar komandaları joğarı deñgeyge köterildi. Wlttıq qwraması 2002 jılı älem çempionatınıñ qola jüldegeri atandı. Sondıqtan joğarıdağı basşılar janı aşıp, futboldı külli halıq jaqsı köretin, wmtılatın sportqa aynaldıruı kerek. Sol kezde abıroyımızdı arttıratın jas talanttar da şığa bastaydı. Futboldı aqşanıñ közi dep qana qaramay, elde mamandardıñ sanın, biliktiligin arttırmay, jasöspirimder men balalar futbolın damıtpay, tük şıqpaydı. Jattandı jauap, biraq şındıq osı, – deydi Madiyar Arıstanbaev.

 Futbolşılarğa tölenip jatqan jalaqınıñ basın qwrap qanşama stadion saluğa boladı. Balalar üşin tabiği alañ men infraqwrılım jasap beruge de qarajat jetedi. 300 mıñ ğana halqı bar Islandiyanı alayıq. Attap bassañ jasıl alañğa kezigesiñ deydi aralğa ayaq basqandar. Vikingterdiñ wrpağı 2016 jılı Europa çempionatında külli älemdi dür silkintti. Biıl älem çempionatında nebir mıqtılardıñ adımın aştırmay, äleueti joğarı ekenderin bayqattı. Futbolşıları şeteldiñ joğarı deñgeyli çempionattarında oynaydı. Futbol – trend. Äl-äzir ataq jağınan özge sporttı mañına juıta qoymaydı. Sondıqtan biz futboldan bas tartudı emes, onı jetildirudi oylauımız kerek. Ärine, ol üşin aqşa bölisi ädil jürui tiis.

"The Qazaq Times"