اقش ارمياسى قۇرلىقتا سوعىسا المايدى

كورەي تۇبەگى شيەلەنىسى كۇشەيگەن سايىن، اقش پەن سولتۇستىك كورەيا اراسىندا سوعىس تۋىلۋ قاۋىپى بارعان سايىن ارتتى. اقش كەلىسسوز جۇرگىزۋدى الدىڭعى كەزەككە قوياتىنىن ايتقانىمەن، ءبىر كۇن بۇرىن وتكەن اقۇي قۇپيا جينالىسىنان كەيىن اقش قارۋلى كۇشتەرى قاربالاس ارەكەتكە ءوتتى. ەگەر شىنىمەن دە ەكى ەل اراسىندا سوعىس تۋىلىپ جاتسا، وندا بۇل الەمدەگى سوڭعى 60 جىلدان بەرگى زاردابى ەڭ اۋىر سوعىس بولادى.  سوعىستىڭ سۇراپىل ءارى، زاردابىنىڭ اۋىر بولاتىندىعىن اقش قورعانىس وكىلدەرى دە تالاي رەت ايتىپ ەسكەرتتى.

سەبەبى، سولتۇستىك كورەيا بۇدان بۇرىن اقش اسكەر كىرگىزگەن ورتا شىعىس ەلدەرىنە ۇقسامايدى. حالىقتىڭ جارتىسىنان كوبى اشارشىلىقتا وتىرسا دا، 1 ملن 200 مىڭ اسكەرىن سوعىسقا دايىنداپ وتىر. يادرولىق قارۋلارىن ايتپاعان كۇننىڭ وزىندە قۇرلىق ارمياسىندا قۋاتتى ارتيللەريالىق قوسىنى بار. وزىنە قارسى شابۋىل باستالعان جاعدايدا بۇكىل حالىق بولىپ سوعىسقا شىعاتىن يدەولوگيالىق تۇتاستىققا كۇشتەپ جۇمىلدىرىلعان. ولاي بولسا، كەلىسسوزدەر جۇرگىزۋ ءساتسىز بولىپ، ەكى ەل اشىق سوعىستى تاڭداسا اقش قانداي سوعىس تاكتيكاسىن قولدانۋى مۇمكىن؟ نەمەسە اقش-تىڭ سوعىس قۋاتى ءسىرا قاي دەڭگەيدە؟

ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىس كەزىنەن باستاپ، اقش-تىڭ اۋە كۇشتەرىن نەگىز ەتىپ، قارسى جاعىن سوققىلاۋ ءتاسىلىن جۇرتتىڭ ءبارى بىلەدى. الايدا قازىر اقش ارمياسى ءبىر عانا قۇرلىق ارميا بريگاداسىن پايدالانىپ، نەشە ميلليون قۇرلىق قوسىنىنا توتەپ بەرۋ قۋاتىنا يە. سەبەبى،  سوعىس تۋىلا قالسا اقش ارمياسى ءۇشىن ءداستۇرلى سوعىس ايلالارىن قولدانىپ، قۇرلىقتا جاۋ قوسىنىمەن بەتپە-بەت كەزدەسۋدىڭ قاجەتى قالمادى. قارسى جاقتى تەڭىز تولقىنىنداي كۇشتى ەكپىنمەن سوققىلاۋ، قورشاۋ، تۇتقيىل شابۋىلعا ءوتۋ ت.ب. بۇلاردىڭ ءبارى اقش اۋە ارمياسى ءۇشىن ەشبىر قىزىعى قالماعان سوعىس تاكتيكالارى. ءتىپتى بۇل ولار ءۇشىن ولەر الدىنداعى جانتالاس نەمەسە ءوزىن ءوزى كورگە يتەرۋمەن بىردەي.

باسم كوپ ادامدار «امەريكا ارمياسىندا تەك ون نەشە پولك بار، اۋقىمدى قۇرلىق سوعىسى تۋىلسا قالاي توتەپ بەرەدى» دەپ ويلايتىنى انىق. قۇرلىق قوسىنىنىڭ از ەكەنى دە راس. ال، ونىڭ ەسەسىنە ولاردا دامىعان اسكەري تەحنيكالار مەن اسا قۋاتتى قىرعىنداعىش سوعىس قۇرالدارى بار. شىن مانىسىندە اقش ارمياسىنا قۇرلىق بەتىندە سوعىس جۇرگىزۋدىڭ ەش كەرەگى قالمادى. قاجەت بولعان جاعدايدا قولداناتىن تاكتيكاسى ەرەكشە تيپتەگى جويعىش بومبا ارقىلى سوققى بەرۋ. جاقىندا عانا بۇكىل الەمگە جويقىن قىرعىنداعىش سوعىس قارۋىن سىناق رەتىندە كورسەتتى.

سالماعى 9,8 توننالىق، «بومبالار اناسى» (GBU-43) اتالاتىن جويقىن قارۋ، قازىر الەمدە يادرولىق قارۋدان كەيىنگى ەڭ قۋاتتى بومبا بولىپ سانالادى. بۇل قارۋ «الاپات بۇلت جارعىش» دەپ تە اتالادى. ياعني، اۋادا جارىلعىش بومبا. ول شاعىن اتوم بومباسى نەمەسە دالدىك دارەجەسى 13 مەتر كولەمىندەگى سۋتەگى بومباسىنا پارا-پار. جارىلعاننان كەيىن قۇرامىنداعى جوعارى ەنەرگيالى جانار زات اۋامەن قوسىلعاندا كۇشتى قۇيىن تۋدىرادى دا راديۋسى 10 شاقىرىم اۋماقتاعى بارلىق ورگانيكالىق زاتتى تۇنشىقتىرىپ ولتىرەدى. سوندىقتان وزىنە قارسى كولەمدى قۇرلىق شابۋىلى جاسالسا، اقش ارمياسى MC-130 بومبالاۋشى ۇشاعى ارقىلى «بۇلت جارعىشتى» تاستاپ، قىرعىنداۋ ارەكەتىن جۇزەگە اسىرادى. اقش ارمياسىندا مۇنداي بومبادان ون نەشەۋى بار.

اقش-تىڭ مۇنداي سوعىس تاكتيكاسىنىڭ دامۋى ۆەتنام سوعىسى كەزىنەن باستاۋ العان. ۆەتنام سوعىسىندا دا جىنىس ورمان اراسىندا جاۋمەن بەتپە-بەت كەلىپ شىعىندالۋدان كورى جاۋ ارمياسىنىڭ نەگىزگى بولەگىنە جويقىن قىرعىنداعىش بومبا ارقىلى شابۋىلداۋدى ارتىق دەپ تاپقان.

ءبىر ساتتە تۇتاس ءبىر اسكەري قوسىندى جويىپ جىبەرە الاتىن اتالعان قارۋعا قارسى قۇرلىق سوعىسىن جۇرگىزۋ مۇمكىندىگى وتە از. مۇنداي شابۋىلعا قارسى تۇرۋدىڭ ءبىر عانا امالى – بومبالاۋشى ۇشاقتارىن مارتين F-22 نەمەسە سۋحوي T-50 سەكىلدى ۇشۋ قارقىنى 2 max-تان جوعارى سوعىس ۇشاقتار ارقىلى كەڭىستىككە كىرگىزبەۋ. الايدا، سولتۇستىك كورەيادا رەسەيدەن كىرگىزگەن سۋ-27-دەن وزگە دامىعان سوعىس ۇشاعى كەمدە كەم.

“The Qazaq Times”