قورشاعان ورتانى قورعاۋ ادامزاتتىڭ ورتاق مىندەتى. الەم بويىنشا بەلەڭ العان جىلىنۋ پروتسەسى مۇزدىقتاردىڭ ەرۋىنە اكەلۋدە. اۋانىڭ لاستانۋىن ازايتۋ ءۇشىن، جاسىل جەلەكتەردىڭ ماڭىزى زور. ءبىراز جىلداردان بەرگى ۋربانيزاتسيالانۋ قالا ماڭىنا قونىستانۋشىلاردىڭ سانىن كۇرت كوبەيتتى. سوندىقتان قالاعا جاقىن ورنالاسقان ەلدى مەكەندەردە اعاشتاردىڭ وتالىپ، ول جەرلەرگە ءار ءتۇرلى ماقساتتارعا پايدالانىلاتىن قۇرىلىستار سالىنا باستادى. قازاقستان بويىنشا بىرنەشە قالانى اتاۋعا بولادى، وسىلاردىڭ ىشىندە الماتى قالاسىنىڭ ۇلەس سالماعى ۇلكەن.

2021 ج تامىز ايىنداعى قازاقپاراتتىڭ دەرەگى بويىنشا ، سول كەزدەگى قالا اكىمى ب.ساعىنتاەۆتىڭ قالا حالقىنىڭ 2ميلليونعا جەتكەنىن حابارلاعان بولاتىن. بۇل سوڭعى كەزدەگى دەموگرافيالىق ءوسىم مەن ۋربانيزاتسيانىڭ، سونداي-اق شەتتەن كەلگەن قانداستاردىڭ قونىستانۋىمەن بايلانىستى. سايكەسىنشە قالانىڭ لاستانۋى دا 15 ەسەگە كوپ.

لاستانۋدىڭ 15,5%-ى زاۋىتتارعا، 23,3%-ى قالاارالىق كولىككە، 58,6%-ى اۆتوكولىككە تيەسىلى. الماتى قالاسىنىڭ اۋاسىندا جوعارى تەمپەراتۋرادا وتىننىڭ جانۋى كەزىندە پايدا بولاتىن ازوت ديوكسيدى باسىم. ونىڭ نەگىزگى كوزدەرى اۆتوكولىك قالدىق گازدارى، جەس اۋاعا زياندى شىعارىلىمدارى، قاتتى قالدىقتاردى جاعۋ مەن گازدىڭ جانۋى بولىپ تابىلادى. قالانىڭاينالاسىنا ورنالاسقان اۋىلداردا تۇرعىن سانىنىڭ ارتۋىنا بايلانىستى جاسىل جەلەكتەر مەن بۇتالار، اعاشتار كۇرەلىپ، تۇرعىن ۇيلەر سالىنۋدا. لاستانعان اۋانىڭ زاردابىن ازايتۋ ءۇشىن وسىمدىكتەردىڭ پايداسى كوپ ەكەنى ايتپاسادا تۇسىنىكتى. سوعان قاراماستان، وتالىپ جاتقان اعاشتاردى ءجيى كورەمىز.

قر يندۋستريا جانە ينفراقۇرىلىمدىق دامۋ ءمينسترىنىڭ 31.03.2020 N173 بۇيرىعىنداعى 1-تارماق، 3 قوسىمشاسىندا:
3)”اعاشتاردى كەسۋگە رۇقسات بەرۋ مەملەكەتتىك قىزمەت كورسەتۋ قاعيدالارى بەكىتىلسىن”دەلىنگەن. وسى مينستىرلىكتىڭ 23.02.2022 N101 بۇيرىعى بويىنشا 1-تاراۋ جالپى ەرەجەلەردىڭ( بۇل ەرەجەلەر قر زاڭىنىڭ 20 بابى، 23-15 تارماقشاسىنا سايكەس جاسالعان) 2-تارماعىندا “وسى ۇلگىلى قاعيدالاردىڭ نەگىزىندە جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگاندار جاسىل ەكپەلەردى كۇتىپ-ۇستاۋ جانە قورعاۋ قاعيدالارىن ازىردەيدى” دەلىنگەن.


اتالعان ۇلگىلى قاعيدانىڭ (2) ەرەجەسى اعاشتاردى كەسۋ “رۇقساتتار جانە حابارلامالار تۋرالى” قر زاڭىنىڭ 2-قوسىمشاسىنىڭ 159_تارماعىنا سايكەس “ۋاكىلەتتى ورگاننىڭ رۇقساتى بويىنشا جۇزەگە اسىرىلاتىن اعاشتاردى كەسۋ جونىندەگى جۇمىس” دەپ كورسەتىلگەن. وسى ەرەجەگە ساي تالعار اۋدانى قىزىل-قايرات ەلدى مەكەندەگى تۇرعىن ءۇي سالۋ ماقساتىنداعى كەسىلىپ جاتقان اعاشتار ءۇشىن قۇزىرلى ورگانداردىڭ رۇقسات قاعازى بار ما ەكەن، ول زاڭ بويىنشا جۇزەگە اسىرىلىپ وتىر ما، وسىنداي اعاش-بۇتالى جەرلەردىڭ جەكە مەنشىككە ساتىلىپ كەتۋىنە نە سەبەپ بولدى ەكەن، بۇلار قورشاعان ورتاعا زالالىن تيگىزگەن جوق پا دەگەن سۇراقتار تۋىندايدى.

جەرگىلىكتى اكىمدىكتىڭ ءيا بولماسا جەر قاتىناستارىنا قاتىستى ورىنداردىڭ بارماق باستى، كوز قىستىمەن تارقاتىلعان (ساۋدالانعان) جەرلەرى قورشاعان ورتانىڭ قاعيداسىن ورەسكەل بۇزۋدا. ءۇي سالۋعا ارنالعان جەر تەلىمدەرىن ءوسىپ تۇرعان ورماننىڭ اراسىنان ەمەس باسقا جەرلەردەن بەرسە بولار ەدى دەگەن ويدى ايتقىمىز كەلەدى.

ءنۇرباتيما بايتۇرسىن

تالعار اۋدانى، قىزىل-قايرات اۋىلى