الاتاۋ مەن قاراتاۋ قاۋىشقان جەردە تۇلكىباس دەگەن تابيعاتى كەرەمەت اۋدان جاتىر. تالاس الاتاۋىنىڭ فلوراسى مەن فاۋناسىن قورعايتىن اقسۋ-جاباعىلى تابيعي قورىعى مەن بورالداي تاۋلارىن ساقتاعان سايرام-وگەم ۇلتتىق پاركى بار تۇلكىباستان - ارىس وزەنى باستاۋ الادى. تاۋ بۇلاقتارىنان شىعاتىن قۇلان، بالىقتى، كوكبۇلاق جانە ماشات دەگەن وزەندەرىمەن قوسا كوپتەگەن ارىقتار وسى ارىس وزەنىنە قۇيادى. تاۋلاردىڭ اراسى بولعاندىقتان قىرلار مەن توبەلەرى كوپ جەردەن كەزىندە ۇلى جىبەك جولىنداعى كەرۋەندەر توقتاماي وتپەيتىن بولعان. تابيعاتىنىڭ سۇلۋلىعىن ماقتان تۇتاتىن تۇرعىندارى قازاقستانىمىزدىڭ شۆەيتسارياسىندا تۇرامىز دەيتىنى بار.

بىراق وسىنداي سۋلى دا نۋلى جەردە مال جايىلىمىنىڭ جەتىسپەۋشىلىگى سىرت كوزگە تۇسىنىكسىزدەۋ كورىنەرى ءسوزسىز. كەزىندە جايىلىم جەرلەردىڭ  بەي-بەرەكەت تاراتىلعاندىعى قازىرگى تاڭدا اۋىل حالقىنىڭ ەڭ وزەكتى ماسەلەسىنە اينالعانىن بىلەمىز. بۇل ماسەلە تۇلكىباستىقتاردى اينالىپ وتە قويمادى ارينە. كوكتەم شىققالى جايىلىم ماسەلەسىن شەشە الماعان كەيبىر اۋىلداردا مال وسى كۇنگە دەيىن قورا اينالاسىندا ارقاندالىپ تۇر.

اۋىل تۇرعىندارىنىڭ بارلىعىندا دەرلىك مال بار. كەمىندە ءبىر سيىردى اسىراۋ ءبىر ءۇيدىڭ ءسۇت-ايرانىن شىعارادى. اۋدانىمىزدا جىلقى مەن قوي سانى دا ارتۋدا. كوپتەگەن جانۇيالار ءوز تابىسىن مال ۇستاپ، سول مالدىڭ ونىمىنەن تابادى. بىلتىرعى قۇرعاقشىلىقتا مال ازىعى، اتاپ ايتقاندا ءشوپتىڭ باعاسىنىڭ 4-5 ەسەگە شارىقتاپ كەتۋى ءبىراز شارۋانى تيتىقتاتىپ تاستادى. ءشوپ باعاسىنىڭ ءوسۋى – ورتاق جايىلىمدىردىڭ قىسقارۋىنا ۇلكەن ءبىر سەبەپ بولدى. جەرلەرىن اۋىلدىڭ «ورتاق» جايىلىمىنا قوسقان شارۋالار بيىل سول جەرلەرىنەن ءشوپ ورىپ الۋدى كوزدەپ، حالىققا مال جايۋعا رۇقسات بەرمەي وتىر.

ەڭ وكىنىشتىسى جانە ادىلەتسىزدىگى سول، كەزىندە «قولى جەتىپ»، جەر الىپ قالعان كەيبىر شارۋا قوجالىقتارىنىڭ مالى جوق. ال مالى بار حالىقتىڭ جايىلىمى جوق. جايىلىم جەر ماسەلەسىن شەشۋ باعىتىندا مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ 2021 جىلدىڭ 1 قىركۇيەكتە قازاقستان حالقىنا جولداۋىندا «جايىلىمدىق جەردى ءتيىمدى پايدالانۋ دا وتە ماڭىزدى» دەلىنگەن ەدى. بىراق قازىرگى تاڭدا جايىلىم جەرلەردىڭ ماسەلەسىنىڭ شەشىلىپ جاتقانى شامالى.

تۇلكىباس اۋدانى اكىمدىگى ناۋرىز ايىندا «2022 جىلى مەموراندۋم ارقىلى مال جايۋعا 23000 گەكتار جايىلىمدىق جەر تەلىمى جوسپارلانىپ، مامانداردىڭ ورتاق جۇمىسىنىڭ ناتيجەسىندە 17890 گەكتار جايىلىمدىق جەر تەلىمدەرىمەن مەماراندۋم ءتۇزىلدى» دەپ جاريالادى الەۋمەتتىك پاراقشاسىندا. يا، كەيبىر شارۋالار ءوز جايىلىمدىق جەرلەرىن ورتاق قولدانىسقا بەرۋگە كەلىسىمىن بەرۋدە. دەگەنمەن، ول ماسەلەنى شەشە قويمادى. سەبەبى اتالعان جەرلەردىڭ ءبىرازىنا اۋىلدىڭ مالى ەگىس القاپتارىنان وتە الماۋىنا بايلانىستى جەتە الماسا، ءبىرازى تاستاق قىرلاردىڭ باسىندا ورنالاسقان، كەيبىرى تىپتەن مال جايۋعا قولايسىز جەرلەر.

شارۋاعا نە ىستەمەك كەرەك؟ مالدى قايدا جايامىز؟ وسىلاي جالعاسا بەرسە نە بولادى؟ اۋىل حالقى ۇدەرە قالاعا كوشەمىز بە؟ ەت پەن ءسۇتتى باسقا ەلدەردەن الامىز با بولاشاقتا؟ كەڭ بايتاق ەلىمىزدە جايىلىم جوق پا؟ حالىقتا سۇراق كوپ.

بيىل جاڭادان جاساقتالعان تۇلكىباس اۋدانىنىڭ قوعامدىق كەڭەسى مۇشەلىگىنە وتكەن 17 ازاماتتىڭ اراسىندا ناعىز ەل جاناشىرلارى مەن بەلسەندى ازاماتتار بار. ءساۋىر ايىندا قارالاتىن ەڭ باستى ماسەلەنىڭ ءبىرى جايىلىم ماسەلەسى. قازىرگى تاڭدا قوعامدىق كەڭەس مۇشەلەرى اۋىلداردى ارالاپ، حالىقپەن اتالعان جايىلىم ماسەلەسىن تالقىلاۋدا. اۋدان حالقىنا پايداسى تيەتىن ۇسىنىستار مەن شەشىم جولدارىن تاۋىپ قوعامدىق كەڭەس مۇشەلەرى جەرگىلىكتى باسقارۋ ورگاندارىنا جەتكىزەدى دەگەن ءۇمىت بار

تۇركىستان وبلىسى

ەگەنبەرديەۆ رۋستەم بەيبىتۇلى