تۇتىنگە تۇنشىققان ۇلانباتىر: موڭعوليا كليمات وزگەرىسىنەن زارداپ شەگۋدە

دۇنيەجۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمىنىڭ مالىمەتىنە قاراعاندا، الەم حالقىنىڭ 91 پايىزى اۋاسى لاستانعان ايماقتا جاساپ جاتىر. سوڭعى مالىمەتتەرگە قاراعاندا، ءىرى ءوندىرىس وشاعى بولماسا دا موڭعوليا دا اۋاسى ەڭ لاستانعان ەلدەردىڭ قاتارىنا كىردى.

حالىقارالىق ۇيىمنىڭ مالىمەتىنشە، موڭعوليانىڭ ورتاشا تەمپەراتۋراسى 2,2 گرادۋسقا جوعارلاعان. بۇدان تىس ەلدە قۇرعاقشىلىق بولىپ، مىڭداعان جىلدار بويى ساحارادا مال شارۋاشىلىعىمەن شۇعىلدانعان موڭعولداردىڭ قالاعا بەت الۋىنا تۋرا كەلگەن. ەندى ولار ورتالىق قالا ۇلانباتىردىڭ لاستانعان اۋاسىمەن تىنىستاپ جاتىر.

ارينە، بۇنداي جاعداي ءبىر عانا موڭعولياعا عانا ءتان ەمەس. زەرتتەۋشىلەر بۇل ايماقتارداعى اۋادا زياندى زاتتاردىڭ كوبەيۋىن كليماتتىق وزگەرىستەرمەن بايلانىستىرادى. ۇلانباتىر الەمدەگى اۋاسى لاستانعان قالالاردىڭ قاتارىنا كىرگەننەن كەيىن، اۋاداعى لاس گازداردى انىقتاۋ ءۇشىن ارنايى جابدىقتار ورناتىلدى. بۇل جابدىقتاردىڭ كورسەتكەن ناتيجەسى ۇلانباتىرداعى اۋانىڭ لاستانۋى ەڭ قاۋىپتى دەڭگەيدە ەكەنىن راستايدى. ادەتتە قاۋىپسىزدىك دەڭگەيى 25 بولسا، ۇلانباتىردا بۇل كورسەتكىش 999-دان اسىپ كەتكەن.

ءىرى ءوندىرىس وشاعى سانالمايتىن ۇلانباتىردىڭ اۋاسى قالاي مۇنشالىقتى لاستاندى؟ موڭعوليانىڭ جانە حالىقارالىق زەرتتەۋشىلەر توبى ونىڭ جاۋابىن قاراستىرىپ كورگەن. قازىر تۇتاس موڭعوليا حالقىنىڭ جارتىسى ۇلانباتىردا تۇرادى. ولاردىڭ باسىم كوبى ۇيلەرىن كومىر ارقىلى جىلىتادى. بۇل قالانىڭ اۋاسىن اۋىر دارەجەدە لاستاعان. ال، دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمدارى جەرگىلىكتى تۇرعىنداردىڭ دەنساۋلىعى بارعان سايىن ناشارلاي تۇسكەنىن كوبىرەك ەسكەرتۋدە.

مالىمەتتەرگە قاراعاندا، 2018 جىلى قالاداعى جەدەل جاردەم قىزمەتى كۇنىنە ورتا ەسەپپەن 270 بالانى قابىلداعان. ال بيىل ءار كۇنى 300 بالاعا جەدەل جاردەم قىزمەتى شاقىرىلعان. ەلدىڭ دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسى بۇل ماسەلە بارعان سايىن قيىنداي ءتۇسۋى مۇمكىن دەپ ەسكەرتەدى. اسىرەسە جاس بالالاردىڭ تىنىس جولى اۋىرۋلارىنىڭ سانى كوبەيگەن. بۇل بولاشاقتا وكپە قاتەرلى ءىسىنىڭ ماسسالىق قيىنشىلىعىن تۋدىرۋى مۇمكىن دەپ قارايدى.

موڭعولياداعى كليماتتىڭ وزگەرىسى ونداعى حالىقتىڭ ومىرىنە كورنەكتى اسەر ەتۋدە. ايتالىق، ەكى جىل قاتارىنان قۇرعاقشىلىق بولسا، قىستا تومەن تەمپەراتۋرا ءداستۇرلى شارۋاشىلىقتىڭ كۇنىن قىسقارتۋدا. ونىمەن قوسا بيىل موڭعوليانىڭ كوپ جەرىندە قار جاۋماعان.

اۋا لاستانۋىنىڭ اۋىر قاتەرى ءبىر عانا موڭعوليا جۇرتىندا عانا ەمەس، الەمنىڭ كوپتەگەن ەلدەرىندە بار. حالىقارالىق قاۋىمداستىق كورسەتكەن مالىمەتكە سەنسەك، جىل سايىن 7 ملن ادام اۋانىڭ لاستانۋىنان بولاتىن اۋرۋلاردان كوز جۇمۋدا. ەلىمىزدە الماتى قالاسى الەمدەگى اۋاسى لاستانعان قالالار قاتارىندا ەكەنىن ەسكەرسەك، بيلىك پەن حالىقتىڭ كليماتتىق وزگەرىستەرگە قارسى شارالاردى ەرتەرەك قولعا الۋىنا تۋرا كەلەدى.

“The Qazaq Times”