ترامپ-شي كەلىسسوزى تۋرالى ەكى ەل ەكى ءتۇرلى مالىمدەمە جاسادى: قىتاي نەنى جاسىردى؟

ارگەنتينادا وتكەن G20 ءسامميتى كەزىندە «ۇلكەن جيىرمالىقتىڭ» قۇرامىنداعى ءبىر قاتار ەلدەردىڭ باسشىلارى جەكەلەگەن كەزدەسۋلەر وتكىزدى. دەسەك تە، الەم ەلدەرى اقش پرەزيدەنتى دونالد ترامپ پەن قحر توراعاسى شي جينپيڭ اراسىنداعى كەزدەسۋگە باسا نازار اۋداردى. ويتكەنى، بۇل كەزدەسۋدە الەمنىڭ ەڭ ءىرى ەكى ەكونوميكاسى اراسىنداعى كۇردەلى ءارى قايشىلىققا تولى ساۋدا قاقتىعىسىنىڭ تاعدىرى شەشىلەتىن ەدى. الايدا، ترامپ-شي كەزدەسۋى وسىعان دەيىن باسىم كوپ ساراپشىلاردىڭ بولجاعانىنداي بولماي شىقتى. ترامپ پەن شي جينپيڭ ءتىل تابىسىپ، اقش-قىتاي اراسىندا ءۇش اي بويى جالعاسقان ساۋدا سوعىسىن توقتاتۋدىڭ كەلىسىمدەرىن جاساسقان.

وسىعان دەيىن الەم ەلدەرىندەگى بىرقاتار، ءتىپتى باسىم كوپ ساراپشىلار ترامپ پەن ءشيدىڭ ورتاق پىكىرگە كەلە الاتىنىنا سەنبەگەن ەدى. بىراق، بۇل كەلىسىمدى «ساۋدالىق سوعىس ءبىتىمى» دەۋگە بولا ما؟ بۇعان ءالى ەرتە سەكىلدى. ءبىر كەلىسسوز تۋرالى اق ءۇي مەن بەيجىڭ ەكى ءتۇرلى مالىمدەمە جاسادى. قىتايدىڭ رەسمي اقپارات قۇرالدارى نەنى جاسىردى؟ ترامپ پەن شي جينپيڭ ءسىرا قانداي كەلىسىم جاساستى؟

ترامپ پەن شي جينپيڭ اراسىنداعى كەلىسسوز ەكى جارىم ساعاتقا سوزىلعان. كەزدەسۋدەن كەيىن قوس تاراپ كەلىسسوز ناتيجەسىن جاريا ەتۋدىڭ ۇقساماعان ادىستەرىن پايدالاندى. سونداي-اق، كەلىسسوز مازمۇنى تۋرالى مالىمەتتەرىندە دە ايىرماشىلىقتار بولدى. قىتاي دەلەگاتسيا توبى كەزدەسۋ اياقتالا سالىسىمەن قىتايدىڭ رەسمي تەلەارناسى CCTV ارقىلى حابار تاراتىپ، ەكى ەل باسشىسى ماڭىزدى كونسەنسۋسقا قول جەتكىزگەنىن، 1 قاڭتاردان باستاپ قوسىمشا كەدەندىك سالىقتاردى الىپ تاستاۋعا كەلىسكەنىن ايتتى. سونداي-اق، قوس تاراپ كەلىسسوزدى جالعاستىراتىنىن جەتكىزگەن.  الايدا، ترامپ پەن شي جينپيڭ اراسىندا قانداي كونسەنسۋسقا قول جەتكىزگەنى تۋرالى انىق مالىمەت بەرمەگەن.

ال، ترامپ باستاعان دەلەگاتسيا بولسا كەلىسسوز ناتيجەسىن حابارلاۋعا اسىعا قويمادى. CCTV-ءدىڭ حابارىنان كەيىن ءبىر ساعاتتان استام ۋاقىت وتكەندە، اتالعان سامميتتەگى وزگە ەلدەردىڭ باق وكىلدەرى، قۇراما شتات تارابى رەسمي مالىمدەمەنى اق ۇيدە جاريا ەتەتىنىن ايتىپ جاتتى. تاعى جارتى ساعات وتكەننەن كەيىن بارىپ، اق ءۇيدىڭ ءباسپاسوز حاتشىسى ساندەرس مالىمدەمە جاسادى. بۇل كەزدە ترامپ باستاعان دەلەگاتسيا بۋەنوس-ايرەستەن اتتانىپ كەتۋگە ازىرلەنىپ جاتقان.

اق ءۇي مالىمدەمەسى نە دەيدى؟

ءبىر قىزىعى، اق ءۇيدىڭ مالىمدەمەسىندە قىتاي تارابى جاريالاماعان كوپتەگەن مازمۇندار بار. ايتالىق، قىتاي تارابىنىڭ رەسمي مالىمدەمەسىندە، اقش 200 ملرد دوللار تۇراتىن قىتايلىق ونىمدەرگە 10 پايىز كەدەندىك سالىقتى 1 قاڭتاردان باستاپ الىپ تاستاۋعا كەلىسكەنى باسا ايتىلعان. الايدا، تاراپتار قۇرىلىمدىق وزگەرىستەر تۋرالى كەلىسسوزدەردى تەز ارادا باستاۋعا ۋاعدالاسقانى تەك اق ءۇي مالىمدەمەسىندە عانا ايتىلىپ وتىر (بۇنى قىتايدىڭ ساۋدا ساياساتىن وزگەرتۋگە باعىتتالعان كەلىسسوزدەر بولۋى مۇمكىن دەپ توپشىلاۋعا بولادى).  ەگەر 90 كۇن ىشىندە ەكى ەل بۇل جونىندە كەلىسىمگە كەلە الماسا، وندا  قىتايلىق تاۋارلارعا سالىناتىن كەدەن سالىعى بىردەن 25 پايىزعا وسىرەتىن بولىپ كەلىسكەن. كەلىسىمنىڭ بۇل تارماعى قىتايدىڭ العاشقى مالىمەتتەرىندە ەش اۋىزعا الىنباعان بولاتىن.

بۇلارعا قوسا، اق ءۇي مالىمدەمەسىندە قىتاي تارابى ەكى ەل اراسىنداعى ساۋدا تەڭگەرىمىن قالپىنا كەلتىرۋ ءۇشىن اقش-تان  اۋىل شارۋاشىلىق، ەنەرگەتيكا، ونەركاسىپتىك جانە باسقا دا ونىمدەردى ء(ونىم تۇرلەرى ناقتى كەلىسىلمەگەن، بىراق وتە كوپ مولشەردە) ساتىپ الۋعا كەلىسكەنىن ايتادى. كەلىسىمدە جانە  فەنتانيلدى «باقىلاۋعا الىناتىن» زات رەتىندە بەلگىلەۋگە دە قىتاي جاعى ماقۇل بولعان. بۇل دەگەنىمىز – امەريكا قۇراما شتاتتارىنا فەنتانيل ساتاتىن ادامدار قىتايداعى ەڭ اۋىر جازاعا تارتىلاتىنىن بىلدىرەدى.

ترامپ-شي كەزدەسۋى اياقتالىپ بەس ساعات وتكەندە جانە اق ءۇي مالىمدەمەسىنەن ەكى ساعات كەيىن دە، قىتايدىڭ ۇكىمەتتىك باسىلىمدارى، CCTV ، «شينحۋا» سىندى مەملەكەتتىك ارنالارى مەن رەسمي اقپارات اگەنتتىكتەرىنىڭ ارناۋلى حابارىندا، اق ءۇي مالىمدەمەسىندەگى 90 كۇندىك كەلىسسوز مەرزىمى جانە وزگەدە ماڭىزدى مالىمەتتەر تۋرالى ايتىلمادى.

“The Qazaq Times”