Argentinadağı kelissöz. Foto: VOA.

Argentinada ötken G20 sammiti kezinde «Ülken jiırmalıqtıñ» qwramındağı bir qatar elderdiñ basşıları jekelegen kezdesuler ötkizdi. Desek te, älem elderi AQŞ prezidenti Donal'd Tramp pen QHR törağası Şi Jinpiñ arasındağı kezdesuge basa nazar audardı. Öytkeni, bwl kezdesude älemniñ eñ iri eki ekonomikası arasındağı kürdeli äri qayşılıqqa tolı sauda qaqtığısınıñ tağdırı şeşiletin edi. Alayda, Tramp-Şi kezdesui osığan deyin basım köp sarapşılardıñ boljağanınday bolmay şıqtı. Tramp pen Şi Jinpiñ til tabısıp, AQŞ-Qıtay arasında üş ay boyı jalğasqan sauda soğısın toqtatudıñ kelisimderin jasasqan.

Osığan deyin älem elderindegi birqatar, tipti basım köp sarapşılar Tramp pen Şidiñ ortaq pikirge kele alatınına senbegen edi. Biraq, bwl kelisimdi «Saudalıq soğıs bitimi» deuge bola ma? Bwğan äli erte sekildi. Bir kelissöz turalı Aq üy men Beyjiñ eki türli mälimdeme jasadı. Qıtaydıñ resmi aqparat qwraldarı neni jasırdı? Tramp pen Şi Jinpiñ sirä qanday kelisim jasastı?

Tramp pen Şi Jinpiñ arasındağı kelissöz eki jarım sağatqa sozılğan. Kezdesuden keyin qos tarap kelissöz nätijesin jariya etudiñ wqsamağan ädisterin paydalandı. Sonday-aq, kelissöz mazmwnı turalı mälimetterinde de ayırmaşılıqtar boldı. Qıtay delegaciya tobı kezdesu ayaqtala salısımen Qıtaydıñ resmi telearnası CCTV arqılı habar taratıp, eki el basşısı mañızdı konsensusqa qol jetkizgenin, 1 qañtardan bastap qosımşa kedendik salıqtardı alıp tastauğa keliskenin ayttı. Sonday-aq, qos tarap kelissözdi jalğastıratının jetkizgen.  Alayda, Tramp pen Şi Jinpiñ arasında qanday konsensusqa qol jetkizgeni turalı anıq mälimet bermegen.

Al, Tramp bastağan delegaciya bolsa kelissöz nätijesin habarlauğa asığa qoymadı. CCTV-diñ habarınan keyin bir sağattan astam uaqıt ötkende, atalğan sammittegi özge elderdiñ BAQ ökilderi, Qwrama Ştat tarabı resmi mälimdemeni Aq üyde jariya etetinin aytıp jattı. Tağı jartı sağat ötkennen keyin barıp, Aq üydiñ baspasöz hatşısı Sanders mälimdeme jasadı. Bwl kezde Tramp bastağan delegaciya Buenos-Ayresten attanıp ketuge äzirlenip jatqan.

Aq üy mälimdemesi ne deydi?

Bir qızığı, Aq üydiñ mälimdemesinde Qıtay tarabı jariyalamağan köptegen mazmwndar bar. Aytalıq, Qıtay tarabınıñ resmi mälimdemesinde, AQŞ 200 mlrd dollar twratın qıtaylıq önimderge 10 payız kedendik salıqtı 1 qañtardan bastap alıp tastauğa keliskeni basa aytılğan. Alayda, taraptar qwrılımdıq özgerister turalı kelissözderdi tez arada bastauğa uağdalasqanı tek Aq üy mälimdemesinde ğana aytılıp otır (Bwnı Qıtaydıñ sauda sayasatın özgertuge bağıttalğan kelissözder boluı mümkin dep topşılauğa boladı).  Eger 90 kün işinde eki el bwl jöninde kelisimge kele almasa, onda  qıtaylıq tauarlarğa salınatın keden salığı birden 25 payızğa ösiretin bolıp kelisken. Kelisimniñ bwl tarmağı Qıtaydıñ alğaşqı mälimetterinde eş auızğa alınbağan bolatın.

Bwlarğa qosa, Aq üy mälimdemesinde Qıtay tarabı eki el arasındağı sauda teñgerimin qalpına keltiru üşin AQŞ-tan  auıl şaruaşılıq, energetika, önerkäsiptik jäne basqa da önimderdi (önim türleri naqtı kelisilmegen, biraq öte köp mölşerde) satıp aluğa keliskenin aytadı. Kelisimde jäne  fentanildi «baqılauğa alınatın» zat retinde belgileuge de Qıtay jağı maqwl bolğan. Bwl degenimiz – Amerika Qwrama Ştattarına fentanil satatın adamdar Qıtaydağı eñ auır jazağa tartılatının bildiredi.

Tramp-Şi kezdesui ayaqtalıp bes sağat ötkende jäne Aq üy mälimdemesinen eki sağat keyin de, Qıtaydıñ ükimettik basılımdarı, CCTV , «Şinhua» sındı memlekettik arnaları men resmi aqparat agenttikteriniñ arnaulı habarında, Aq üy mälimdemesindegi 90 kündik kelissöz merzimi jäne özgede mañızdı mälimetter turalı aytılmadı.

“The Qazaq Times”