فوتو: Sputniknews.kz.

2019 جىلى قازاقستاندا مەرزىمىنەن بۇرىن پرەزيدەنت سايلاۋى وتە مە؟ بۇگىن ءبىز وسى سۇراققا جاۋاپ ىزدەۋدى ءجون كوردىك.

ەلىمىزدە 2020 جىلى كەزەكتى پرەزيدەنت سايلاۋى وتەدى. ول جونىندە ازىرگە قوعامدا قانداي دا ءبىر تالقىلاۋلار بولىپ جاتقان جوق. دەسە دە، «الدا كەلە جاتقان پرەزيدەنت سايلاۋى مەرزىمىنەن بۇرىن ءوتۋى مۇمكىن» دەگەن پىكىر ساراپشىلار مەن جۋرناليستەر اراسىندا اراگىدىك ايتىلىپ ءجۇر. كوپشىلىك جۇرت پرەزيدەنت سايلاۋى 2019 جىلى مەرزىمىنەن بۇرىن تومەندەگى ءۇش فاكتورعا بايلانىستى ءوتۋى مۇمكىن دەگەن پىكىردە.

بىرىنشىدەن، ەلدەگى الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق جاعدايدىڭ قيىنداۋى.

سوڭعى ۋاقىتتارى قازاقستاننىڭ رەسەي، تۇركيا، قىتاي جانە يران سياقتى ساۋدا-ەكونوميكالىق ارىپتەستەرى باتىس ەلدەرى مەن اقش-تىڭ سانكتسيادارىنا بەلشەسىنەن باتتى. بۇل قازاقستاننىڭ ونسىزدا «مۇناي ينەسىندە» وتىرعان ەكونوميكاسىنا جەڭىل تيگەن جوق. بۇعان ايقىن دالەل تامىز ايىندا باستالعان تەڭگە تەربەلىسى. رەسەي ءرۋبلى سۇرىنسە، قازاق تەڭگەسى قۇلاپ قالاتىنىن سوڭعى ەكى-ءۇش جىلدا كوزىمىزبەن كورىپ، كۇندەلىكتى ومىردە ون ەكى مۇشەمىزبەن سەزىنىپ ءجۇرمىز. رەسەي حالقى ءرۋبلدىڭ قۇلدىراۋىن باتىس ەلدەرىمەن ارادا باستالعان ساۋدا سوعىسىنىڭ سالدارى دەپ قابىلداسا، قازاقستان حالقى بۇنى رەسمي اقوردانىڭ شاراسىزدىعى جانە بيلىكتىڭ حالىق الدىنداعى مىندەتتەرىن ورىنداماۋ دەپ باعالاۋدا.

ەكىنشىدەن، 2019 جىلى پرەزيدەنت سايلاۋىن وتكىزۋگە ىڭعايلى جايماشۋاق گەوساياسي جاعداي تۋىپ وتىر.

2019 جىلى مەرزىمىنەن بۇرىن پرەزيدەنت سايلاۋىن وتكىزۋ رەسمي استاناعا گەوساياسي تۇرعىدان وتە ءتيىمدى. نەگە دەيسىز عوي؟ ولاي دەيتىن سەبەبىمىز 2019 جىلى 2014 جىلدان بەرى الەم نازارىن وزىنە اۋدارتىپ كەلگەن ۋكراينادا ءبىردى قويىپ ەكى سايلاۋ وتەدى. اتاپ ايتقاندا ۋكراينا حالقى ناۋرىز ايىندا پرەزيدەنت، قازان ايىندا پارلامەنت سايلاۋىنا قاتىسادى. الەم نازارىن وزىنە اۋدارتاتىن كيەۆ ماڭىنداعى بۇل ساياسي اۋىس-تۇيىستەردىڭ جانىندا قازاقستاندا مەرزىمىنەن بۇرىن ءوتۋى مۇمكىن پرەزيدەنت سايلاۋى ەلەۋسىز، اقوردا ارمانداعانداي جايماشۋاق جاعدايدا وتەتىنى ايدان انىق.

ۇشىنشىدەن، سوڭعى ۋاقىتتارى پرەزيدەنتتەن باستىپ، قاراپايىم مينيسترلەرگە دەيىن جارنامالاپ جاتقان الەۋمەتتىك باعدارلامالاردىڭ سانى ارتۋدا.

بۇل اقوردانىڭ سايلاۋ الدىندا جاساپ وتىرعان ساياسي قادامى ما، جوق الدە اتقامىنەرلەردىڭ شىن مانىندە حالىققا جانى اشىعانى ما بەلگىسىز؟ ايتەۋىر بيىل بيلىك تاراپىنان جاسالعان «7-20-25» يپوتەكالىق باعدارلاماسى، ستۋدەنتتەرگە ارنالعان جاتاقحانا، زەينەتاقىنىڭ جوعارلاۋى، ءىىم رەفورمالاۋ سياقتى باعدارلامالارى حالىق تاراپىنان وڭ باعا الدى. بىراق بيلىك تاراپىنان جاسالىپ جاتقىن بۇل «حايپ» نەمەسە «نوۋ حاۋ» اقوردانى ۇزاققا سۇيرەي المايتىنى انىق. كۇن ساناپ قيىنداپ بارا جاتقان الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق جاعاداي 2020 جىلى وتەتىن پرەزيدەنت سايلاۋىنا دەيىن بيلىكتىڭ قازىر جاساپ جاتقان الەۋمەتتىڭ باستامالارىن ەلەۋسىز قالدىرايىن دەپ تۇر.
جالپى، تاۋەلسىز قازاقستان تاريحىنادا ءبىر دە ءبىر پرەزيدەنت سايلاۋ ۋاقىتىندا وتكەن ەمەس. قاي كەزدە دە بيلىك ۋاقىتىنان بۇرىن پرەزيدەنت سايلاۋىن وتكىزۋگە سەبەپ تاپقان. بۇل جولعى پرەزيدەنت سايلاۋىنىڭ مەرزىمىنەن بۇرىن وتۋىنە ازىرگە قانداي سىلتاۋ ايتىلاتىنى بەلگىسىز. بىزدىكى ستاگناتسيالىق كەزەڭدە تۇرعان قازاقستان ساياسي ومىرىنە جاي بولجام ايتۋ عانا.

"The Qazaq Times"