مەكسيكانىڭ بولاشاق پرەزيدەنتىنە ۇمىتكەرلەر. فوتو: The Economist.

مەكسيكادا پرەزيدەنت سايلاۋى وتۋدە. مالىمەتتەرگە قاراعاندا، قازىرگە دەيىنگى جينالعان داۋىس قورىتىندىسى بويىنشا ەل ورتالىعى مەكسيكو (مەحيكو) قالاسىنىڭ بۇرىنعى مەرى اندرەس مانۋەل لوپەس وبرادور جەڭىمپاز بولدى. ەلدەگى باق وكىلدەرىنىڭ تاراتقان حابارىندا، وبرادوردىڭ قارسىلاستارى جەڭىلىستەرىن مويىنداعان. ونى قازىر مەكسيكانىڭ جاڭا پرەزيدەنتى دەپ اتاۋعا بولادى. بۇل تۋرالى BBC ونلاين قىزمەتى حابارلادى.

شىن مانىسىندە مەكسيكاداعى سايلاۋدا ساياسي جاۋلاسۋ، ۇرەيلى زورلىق-زومبىلىق وقيعالارىمەن جالعاسۋدا. پرەزيدەنت سايلاۋىنىڭ العاشقى كەزەڭى بىلتىر قىركۇيەكتە باستالعان ەدى. سودان بەرى ەلدە 130-عا جۋىق ساياساتكەر مەن بەلسەندىلەر قازا تاپقان.

وبرادور بولسا، پرەزيدەنت بولعاننان كەيىن جەمقورلىققا قارسى قاتاڭ كۇرەس جۇرگىزىپ، انىق قادامدار جاساۋعا ۋادە بەرىپ وتىر. بۇنىڭ سىرتىندا، ەكونوميكالىق دامۋدى قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن، مەملەكەتتىك شىعىنداردى قىسقارتىپ، بايلاردىڭ تابىس سالىعىن ءوسىرىپ، ەسەسىنە جالاقى مەن زەينەتاقىنى كوتەرەتىنىن ايتىپ كەلەدى. ال ونىڭ «كومانداسى» مەكسيكانى 100 جىلدان بەرى بيلەۋىندە ۇستاعان ەكى بىردەي پارتيانىدا جەڭىپ شىعۋى مۇمكىن دەپ بولجانۋدا. وبرادور ءبىر سوزىندە بۇل ەكى پارتيانى «بيلىك مافياسىنىڭ ءبىر بۇتاعى» دەپ اتاعان ەدى.  ول سوڭعى ەكى رەتكى پرەزيدەنتتىك سايلاۋدا ەكىنشى ورىندى العان بولاتىن.

لوپەس وبرادور باسىم داۋىسپەن الدا تۇر. فوتو: AFP/BBC.

بۇل رەتكى سايلاۋدى مەكسيكا تاريحىنداعى ەڭ قاتال سايلاۋ ناۋقانى دەۋگە بولادى. مەكسيكانى تاريحي بۇرىلىسقا الىپ كەلەدى دەگەن دە بولجامدار بار. ەل حالقىنىڭ بەلسەندىلىگى دە جوعارى، ولار مەكسيكانى بىلىققا باتىرعان ۇكىمەتتەن قۇتىلۋ ءۇشىن، ساياسي بەلسەندىلىككە كەلۋدە. ميلليونداعان سايلاۋشىلار قازىرگى پرەزيدەنتى ەنريكە پەنيا نەتو جانە ونىڭ قۇرعان ۇكىمەتىنە كەسكىن قارسىلىق بىلدىرۋدە. «مۇگەدەك ەكونوميكا»، تۇتاس جۇيەنى شىرماعان جەمقورلىق، كۇللى ەلدى جايلاعان قىلمىس ارەكەتتەرى جانە زاڭ بۇزۋشىلىقتىڭ ءبارى دە قازىرگى بيلىكتىڭ كەسىر-كەسەپاتى دەپ قارايدى.

مەكسيكادا داۋىس بەرۋگە قۇقىعى بار ازاماتتاردىڭ سانى 88 ملن. كەشەگى سايلاۋدا پرەزيدەنتتەن تىس، سەناتقا 128 ادام، كونگرەسسكە 500 ادام سايلاندى. بۇلارعا قوسا، جەرگىلىكتى باسقارۋ ورگاندارىنىڭ جەتەكشىلەرى، شتات گۋبەرناتورلارىنا داۋىس بەرىلدى. ال، پرەزيدەنتتىككە ۇمىتكەرلەر اراسىندا اندرەس وبرادور 48 پايىز داۋىسپەن جەڭىپ شىقتى.

بۇل رەتكى سايلاۋ ەل تاريحىن جاڭارتۋى مۇمكىن. فوتو: AFP/BBC.

مەكسيكا لاتىن-امەريكاسىنداعى ەكىنشى ەكونوميكاعا يە ەل. سولاي بولا تۇرا، حالقىنىڭ 40 پايىزى كەدەيشىلىكتە ءومىر سۇرەدى. سول وڭىردەگى ءىرى مۇناي ەكسپورتتاۋشى بولىپ سانالادى. سوندىقتاندا سوڭعى جىلدارداعى مۇناي باعاسىنىڭ قۇلدىراۋى ەلدە دەۆالۆاتسيا تۋدىردى. ونىڭ ۇستىنە، بيلىك جۇيەسىن ابدەن شىرماپ العان جەمقورلىق، ەلدەگى قىلمىس جاساۋ، زورلىقتى ارەكەتتەردى ءورشىتىپ، كاسىپكەرلەردىڭ ەركىن جۇمىس جاساۋى قيىنداي تۇسكەن. ءتىپتى، بۇل ولكە جۋرناليستەر ءۇشىن دە الەمدەگى ەڭ قاۋىپتى ەل سانالادى. كەشە عانا، ەلدىڭ وڭتۇستىگىندە جەرگىلىكتى تەلە ارنانىڭ ءجۋرناليسىن قىلمىستىق توپتىڭ ادامدارى اتىپ كەتكەن.

مەكسيكا حالقى جانە سىرتقى ەلدەر دە كەزەكتى سايلاۋ ەلگە جاڭا وزگەرىستەر، اۋقىمدى ساياسي بەتبۇرىس الىپ كەلەدى دەپ ۇمىتتەنۋدە.

“The Qazaq Times”