تۋريستەردىڭ سانىنىڭ ارتۋى الەمنىڭ جاراتىلىسى كوركەم ايماقتارىن بۇلدىرۋدە. فوتو: تۋرپروم.

جاقىندا تايلاند پەن فيليپپين ەلدەرى كوزدىڭ جاۋىن العان تابيعي جاراتىلىستىق سۇلۋلىعىمەن الەمگە تانىمال بولعان ەكى ايماققا تۋريستەردىڭ بارۋىن شەكتەدى. تايلاند ۇكىمەتىنىڭ بۇل تۋرالى مالىمدەمەسىندە، كۇن سايىن اعىلىپ كەلىپ جاتقان سان مىڭداعان ساياحاتشىلاردان مايا بەيدىڭ ەكولوگياسىنا اۋىر زيان كەلگەندىكتەن بۇل تۋريستىك ايماقتى ۋاقىتشا جاپقانى ايتىلعان. ەستەرىڭىزدە بولسا بۇل ايماق 2000 جىلى تۇسىرىلگەن، باس رولدە لەوناردو دي كاپريو ويناعان «The Beach» اتتى كوركەم فيلمنەن كەيىن الەمگە تانىمال بولعان ەدى. ال فيليپپين ۇكىمەتى: «بوراكاي ارالى ادامعا تولعان «كىر كولشىككە» اينالدى»، – دەپ بىرنەشە ايعا جاپقان.

الەمدە تۋريستەردىڭ تابانىندا توزعان كوركەم ورىندار تەك مايا بەي مەن بوراكاي ارالى عانا ەمەس. ەۋروپانىڭ ماقتانىشى ۆەنەتسيا مەن دۋبروۆنيك قالالارى دا ميلليونداپ كەلگەن ساياحاتشىلاردان قاجىعانىن حابارلادى.

2017 جىلى بارسەلونا اكىمشىلىگى ليتسەنزياسىز ينتەرنەت ارقىلى ءوز بولمەلەرىن تۋريستەرگە جالعا بەرگەن تۇرعىندارعا قارسى شارا قولداندى. سەبەبى، قالا تۇرعىندارى پاتەرلەرىن قىمبات باعادا شەتەلدىك تۋريستەرگە بەرىپ، قالانىڭ جەرگىلىكتى تۇرعىندارىنا پاتەر جالعا الۋ اسا قىمباتقا تۇسەتىن بولعان. الەمنىڭ كەيبىر تانىمال ساياحات ورىندارى تىنباي اعىلعان تۋريستەردى ازايتۋ ماقساتىندا ادەيى باعانى قىمباتتاتىپ جىبەرگەن. BBC حابارىندا تۋريستەردەن شارشاعان بەس ايماقتى اتاپ كورسەتتى.

مايا بەي. فوتو: تۋرپروم.

1 تايلاند مايا بەيى تۋريستەردى قارسى المايتىن بولدى.

تازا سۋى، اپپاق قۇمى جانە كوز جاۋىن العان جاراتىلىسىمەن الەمگە تانىلعان مايا بەيگە ءار كۇنى 5 مىڭ تۋريست بارادى. ورتا قورعاۋ تاراۋلارى ايماقتىڭ تەڭىز مارجاندارىنىڭ (كورالل) 77 پايىزى بۇلىنگەنىن، ونىڭ نەگىزگى سەبەبى تۋريستەردەن قالعان جاراقسىز زاتتاردان ەكەنى العا تارتتى. تايلاند ۇكىمەتى  ماۋسىم مەن قىركۇيەك اراسىندا بۇل ايماقتى جاپتى. بىراق، بۇل شارا ماسەلەنى شەشە المايتىنىن انىق.

تايلاندتىڭ ورتا قورعاۋ ماماندارى بۇدان بۇرىن دا بۇلىنگەن ارالداردى ءۇش جىلعا دەيىن جاۋاپ تاستاعانىن، وسى مەرزىمدە تەڭىز مارجاندارىنىڭ قالپىنا كەلە باستاعانىن ايتادى. دەمەك، الەمگە تانىمال مايا بەيدى ساقتاپ قالۋ ءۇشىن ۇزاق ۋاقىتقا جاۋىپ تاستاۋ كەرەك. ول تۋريستەرگە اشىلعان كۇننىڭ وزىندە ءار كۇنى 2000 ساياحاتشىدان ارتىق قابىلدامايتىن بولادى. بىراق جەرگىلىكتى بيلىك بۇل ەرەجەنى اتقارۋدىڭ قيىنعا سوعاتىنىن ايتادى.

چينكۆە-تەررە قالاسى فوتو: GETTY IMAGES

2 يتاليا: چينكۆە-تەررە قالاسى جاڭا تەحنولوگياعا بەت بۇردى

الۋان تۇسكە بويالعان ەجەلگى قالا چينكۆە-تەررە قالاسى جىلىنا 5 ملن ساياحاتشىنى قابىلدايدى. توپىرلاعان تۋريستەردەن جارتاستاعى قالانىڭ باسپالداقتارى توزىپ، تۋريستەر مەن تۇرعىنداردىڭ ومىرىنە قاۋىپ توندىرۋگە اينالعان. جارتاسقا ورناتىلعان باسبالداق اعاشتار ءبىر ۋاقىتتا جۇزدەگەن ادامدى كوتەرە المايدى. سوندىقتان چينكۆە-تەررە قالاسى باسپالداقتارداعى ادام سانىن كورسەتىپ سمارتفونعا ارنالعان ارنايى قۇرىلعى تاراتتى. ول تۋريستەرگە ادام از جۇرگەن باسپالداق ارقىلى قالانى ارالاۋىنا باعدار بەرە الادى. بۇعان قوسا قالا تۇرعىندارى تۋريستەردىڭ سانىن قىسقارتۋدى تالاپ ەتۋدە. الداعى ۋاقىتتا اتالعان پروگرامما ارقىلى كەزەككە تۇرۋعا بولادى.

پەرۋدەگى كونە قورعان. فوتو: GETTY IMAGES

3 پەرۋ: ماچۋ-پيكچۋداعى جاڭا جۇيە

پەرۋدەگى ماچۋ-پيكچۋ قورعانى دا الەم ساياحاتشىلارىن وزىنە تارتادى. بىراق، بۇل قورعانعا جەتۋ ءۇشىن ءبىراز ەڭبەكتەنۋگە تۋرا كەلەدى. تاۋ شىڭىنا سالىنعان قورعانعا بارۋ ءۇشىن «ينكا جولى» ارقىلى اندەان جايلاۋىن باسىپ، تالاي تاۋدان اسىپ ءجۇرىپ جەتەدى. الايدا، اعىلعان تۋريستەر اراسىندا جولسىزدان جول تاۋىپ، تىلسىم قورعاننىڭ باسقا قىرىنان سۋرەتكە تۇسىرگىسى كەلەتىن «جانكەشتىلەر» جاسىل تاۋلاردى ايعىز-ايعىز جولعا اينالدىرعان. وعان قوسا تاريحي ماڭىزعا يە بۇل ايماق  جاراقسىز زاتتارعا تولىپ كەتكەن. پەرۋ بيلىگىنىڭ شەكتەۋلەرىنە قاراماستان ماچۋ-پيكچۋعا باراتىن تۋريستەر سانى 2500 ادامنان كەمىمەي تۇر.

چەجۋ ارالى. فوتو: SHUTTERSTOCK

4 وڭتۇستىك كورەيا: چەجۋ ارالى

2017 جىلى سەۋىل مەن چەجۋ ارالى ورتاسىندا 65 مىڭ رەت ۇشاق قاتىناپ، ءار كۇنى 180 ۇشاققا تۋرا كەلگەن. جىلىنا 15 ملن تۋريست چەجۋ ارالىنا ساياحات جاساعان. بۇل 2 مىڭ شارشى شاقىرىم اۋماقتاعى ارال ءۇشىن تىم اۋىر جاعداي. مۇنشا كوپ ساياحاتشىنى چەجۋ ارالىندا مىڭداعان جىل بۇرىن اتىلعان جانار تاۋ قالدىقتارى مەن تابيعي كورىنىسى قىزىقتىرادى.

دەگەنمەن، وڭتۇستىك كورەيا ۇكىمەتى تۋريستەردىڭ سانىن قىسقارتۋعا تىرىسقان جوق. كەرىسىنشە ارالعا تاعى ءبىر اۋەجاي سالۋدى جوسپارلاۋدا. ءتىپتى، 2035 جىلعا دەيىن ارالعا كەلۋشىلەر سانىن 45 ملن ادامعا جەتكىزۋگە تىرىسىپ وتىر.

چەجۋ ارالىنا قىتايدان باراتىن تۋريستەر سانى كوپ بولعان. بىراق، وڭتۇستىك كورەيا اقش-تىڭ «ساد» زىمىران قورعانىس جۇيەسىن ورناتقاننان كەيىن، بەيجىڭ تارابى بۇعان نارازىلىق ءبىلدىرىپ، ءوز تۋريستتەرىنە شەكتەۋ قويدى. تەك سوڭعى كەزدە عانا وڭتۇستىك كورەياعا تۋرلار قايتارا ساتۋعا رۇقسات بەردى.

كولۋمبيا ماقتانىشى كانو-كريستالەس. فوتو: ALAMY.

5 كولۋمبيا: كانو-كريستالەس

كولۋمبيا ماقتانىشى كانو-كريستالەسكە بارعاندار وزگە عالامشارعا بارعانداي كۇيدە بولادى. ايماقتاعى الۋان ءتۇستى وسىمدىكتەردەن داريا سۋلارى ءتۇرلى رەڭگە بويالعانداي كورىنەدى. جەرگىلىكتى تۇرعىندار بۇل ايماقتى «سۇيىق كۇن جەلىسى» دەپ اتاسادى. بۇعان دەيىن كانو-كريستالەس كوتەرىلىسشى قارۋلى كۇشتەردىڭ باقىلاۋىندا بولىپ كەلگەن. شەتەلدىك جانە جەرگىلىكتى تۋريستەر ايماققا جاقىنداي الماعان. 2016 جىلى كولۋمبيا ۇكىمەتى مەن كوتەرىلىسشى توپتار اراسىنداعى كەلىسىمنەن كەيىن بۇل ايماق الەم ساياحاتشىلارىنىڭ سۇيىكتى مەكەنىنە اينالدى.

ارينە، كان-كريستالەسكە الدىنعى اتالعان تۋريستىك ايماقتارداعىداي ميلليونداپ تۋريستەر كەلە بەرمەيدى. 2016 جىلى شامامەن 16 مىڭ تۋريست بارعان ەكەن. بىراق، ايماقتىڭ ەكولوگياسى تىم نازىك جاراتىلىس بولعاندىقتان تۋريستەر سانىن قىسقارتۋ تۋرالى شارالار قابىلدانۋدا. كانو-كريستالەس الدىنعى ايتىلعان تۋريستىك ورىنداردىڭ تاعدىرىنان ساباق الىپ، الدىن الا ارەكەت جاساۋدا. وندا بىرقاتار ەرەجەلەر جاسالدى، ايتالىق بۇل ايماققا پلاستيك زاتتار الىپ كىرۋ بارىنشا شەكتەلەدى. كۇنگە جانە قۇرت-قۇمىرىسقاعا قارسى كرەمدەر قولدانىپ سۋعا تۇسۋگە بولمايدى. كەي وڭىرلەرىندە سۋعا تۇسۋگە تولىعىمەن شەكتەۋ قويىلعان. بۇدان تىس، تەمەكى شەگۋگە جانە بالىقتارعا جەم بەرۋگە تىيىم سالىنعان. بۇل ايماققا كەلگەن تۋريستەر مىندەتتى تۇردە ءتۇسىندىرۋ ساباقتارىنا قاتىسۋى كەرەك، سودان كەيىن عانا بيلەت ساتىپ الا الادى.

“The Qazaq Times”