قازاقستان مەن دامىعان ەلدەردەگى زەينەتاقى مولشەرى قانداي؟

كوپتەگەن زەينەتكەرلەر قۇرمەتتى ەڭبەك دەمالىسىنا شىعىپ، نەگىزگى تابىس كوزىن جوعالتقاننان كەيىن زەينەتاقىسى شەتەلگە شىعىپ دەمالۋدى بىلاي قويعاندا، ازىق-تۇلىك،  ءدارى-دارمەكتەر ساتىپ الۋعا، كوممۋنالدىق قىزمەت اقىسىن تولەۋگە جەتپەي قالا ما دەپ قورقادى. بۇل اسىرەسە زەينەتاقى جۇيەسى دۇرىس جولعا قويىلماعان ەلدەردەگى الاڭداۋشىلىق. وعان قازاقستاندى دا جاتقىزۋعا بولادى. ويتكەنى ەلدەگى زەينەتاقى مولشەرىنىڭ از بولۋى، زەينەتاقى قورىنداعى اقشا جىمقىرۋ، زەينەتاقى اكتيۆتەرىن پروبلەمالى بانكتەرگە اۋدارۋ سىندى جاعدايلار قازىرگى ەمەس، بولاشاقتا زەينەتكە شىعاتىنداردى الاڭداتپاي قويماسى انىق. وسى تۇرعىدا "زەينەتكەرلەرى بەيقام ءومىر سۇرەتىن قانداي ەلدەر؟", دەگەن سۇراق تۋىندايدى. انىقتاپ كورەيىك.

جالپى الەمدە زەينەتكەرلەردىڭ ءال-اۋقاتىن انىقتايتىن نەگىزگى پارامەترلەر بار. ولار مىنالار:

• مەملەكەت تاعايىنداعان باستاپقى زەينەتاقى مولشەرى;
• ينفلياتسيانى ەسەپكە الا وتىرىپ، زەينەتاقى تولەمدەرىن كەزەڭ-كەزەڭىمەن يندەكساتسيالاۋ;
• زەينەتاقى تولەمدەرىنىڭ كولەمىنە قاراماستان، زەينەتكەرلەرگە جەڭىلدىكتەر قاراستىرۋ;
• ەلدەگى حالىقتىڭ ءومىر ءسۇرۋ ۇزاقتىعى مەن تۇتىنۋ سەبەتىن، ءومىر ءسۇرۋ دەڭگەيىن ەسەپكە الا وتىرىپ، زەينەت جاسىن بەلگىلەۋ;

ال بۇل پارامەترلەر تولىق جۇزەگە اساتىن مەملەكەتتەر زەينەتكەرلەردىڭ ءال-اۋقاتى مەن زەينەتاقى تولەمدەرى ەڭ جوعارعى ەلدەر رەيتينگىندە ارقاشان ءبىرىنشى بولادى. ال ولاردىڭ كوپشىلىگى ادەتتەگىدەي ەۋروپا ەلدەرى.

ەۋروپاداعى زەينەتاقى رەيتينگى

1. دانيا – زەينەتكەرلەر ءۇشىن "مەككە" دەۋگە بولادى. ەۋروپالىقتاردىڭ كوپشىلىگى زەينەت جاسىنا جاقىنداعان كەزدە وسى ەلدە جۇمىس ىستەپ، زەينەتكە شىققىلارى كەلەدى ەكەن.
2. فينلياندياداعى زەينەتكەرلەر ەڭ جوعارعى زەينەتاقى قانشا ەكەنىن بىلمەيدى. سەبەبى مۇندا زەينەتاقىنىڭ كولەمى قانشا جىل جۇمىس ىستەپ، قانشا قاراجات تاپقانىنا بايلانىستى. ال ەگەر زەينەتاقى تولەنۋى ءتيىس ەڭ تومەنگى قاراجات كولەمى جينالماسا، وندا مەملەكەت قوسىمشا تولەيدى.
3. نورۆەگيا - زەينەتكە شىعۋ جاسى ەڭ جوعارى مەملەكەت. بىراق مۇندا زەينەتاقىنى باسقارۋ جۇيەسى باسقا ەلدەرگە قاراعاندا الدەقايدا سەنىمدى.
4. چەحيا. مۇندا زەينەتكە شىعۋ جاسى تىم جوعارى ەمەس ءارى ولار تىم كەدەيلىكتە دە ءومىر سۇرمەيدى. زەينەتاقىلارىنىڭ 50 پايىزى ازىق-تۇلىك سەبەتىندەگى تاۋارلاردى ساتىپ الۋعا جانە  قىزمەت اقىسىن تولەۋە جۇمسالادى.
5. گەرمانيادا حالىقتىڭ تورتتەن ءبىر بولىگى زەينەتكەرلەر. سوندىقتان مەملەكەت ەڭ تومەنگى زەينەتاقىنى بارلىعىنا ءتىپتى، ەميگرانتتارعا دا تولەيدى. بارلىق زەينەتكەرلەرگە كوممۋنالدىق قىزمەت تولەمدەرىن  تولەۋگە كەپىلدىك بەرىلەدى.
6. ال فرانتسيا بولسا باسقا ەۋروپالىق ەلدەردەگى پرينتسيپتەردى نەگىزگە الادى. جۇمىس ءوتىلى قانشالىقتى كوپ بولسا، الاتىن زەينەتاقى دا سونشالىقتى كوپ بولادى. الايدا مەملەكەت الداعى ۋاقىتتا زەينەت جاسىن ۇلعايتۋدى جوسپارلاپ وتىر.

تمد ەلدەرىندەگى زەينەتاقى دەڭگەيى قانداي؟

• ۋكراينا

ۋكرايناداعى زەينەتاقى جۇيەسى رەفورمالاۋ ساتىسىندا تۇر. قازىرگى كەزدە قولدانىلاتىن جۇيە بويىنشا زەينەتاقى قورىنا جالاقىنىڭ 34 پايىزى اۋدارىلادى جانە بۇل الەمدەگى ەڭ جوعارعى كورسەتكىش. 2015 جىلى ۋكرايناداعى ورتاشا زەينەتاقى 52 دوللار (1100 گريۆەن) بولعان. بۇل كورسەتكىش ەلدەگى كۇردەلى ساياسي جاعداي مەن ۇلتتىق ۆاليۋتانىڭ قۇلدىراۋىنا بايلانىستى قالىپتاستى.

• بەلارۋس

مۇندا ورتاشا جالاقى 175 دوللاردى نەمەسە 349,65 بەلارۋس ءرۋبلىن قۇرايدى. ەلدەگى ورتاشا جالاقى مەن زەينەتاقىنىڭ اراقاتىناسى - 38 پايىز.

• قازاقستان 

2017 جىلدىڭ 1 قىركۇيەگىندەگى ەسەپ بويىنشا ورتاشا زەينەتاقى 66 051 تەڭگەنى قۇرادى جانە تمد ەلدەرىندەگى زەينەتاقى كورسەتكىشىمەن سالىستىرعاندا ەكىنشى ورىندا. الايدا ينفلياتسيانى ەسەپكە الساق، وندا زەينەتاقى دەڭگەيى وزگەرىسسىز دەۋگە بولادى.

• رەسەي

رەسەيدە ورتاشا زەينەتاقى بىزدەگى كورسەتكىشپەن دەڭگەيلەس. جاسى بويىنشا زەينەتكە شىققاندار شامامەن 13,7 مىڭ رۋبل الادى. الايدا بۇل ەلدەگى ەكونوميستەردىڭ سوزىنشە، ەڭ تومەنگى زەينەتاقى مولشەرى كۇنكورىس دەڭگەيىنىڭ مولشەرىمەن سايكەس كەلمەيدى ەكەن.

• ارمەنيا

بۇل ەلدە ءالى دە زەينەتاقىنى تاراتۋ جۇيەسى جۇمىس ىستەيدى. بىراق جيناقتاۋ جۇيەسىن ەنگىزۋ جوسپارلانعان. 2015 جىلى ەلدە زەينەتاقىنىڭ ورتاشا كورسەتكىشى 100 دوللاردان از بولعان.

مىنە، بۇل بۇرىنعى كسرو قۇرامىندا بولعان ءبىراز ەلدەر مەن دامىعان ەلدەر اراسىنداعى زەينەتاقى جۇيەسى. ارالارى جەرمەن كوكتەي. دامىعان ەلدەردەگى زەينەتاقى مولشەرىنىڭ كولەمى تمد ەلدەرىمەن سالىستىرعاندا شامامەن 20 ەسەگە جوعارى. تيىسىنشە زەينەتكەرلەر اراسىندا دا ايىرماشىلىق جەتەرلىك. دانيا سىندى ەلدەردىڭ زەينەكەرلەرى قۇرمەتتى دەمالىسىنا شىققان سوڭ شەتەل ارالاۋدى جوسپارلاسا، بىزدىكىلەر العان زەينەتاقىسىمەن كرەديت جابۋدى، ازىق-تۇلىك ساتىپ الۋدى، كوممۋنالدىق قىزمەت اقىسىن تولەۋدى جوسپارلايدى.

“The Qazaq Times”