QR prezidenti Nwrswltan Nazarbaev

25 qañtar Qazaqstannıñ sayaci jağdayında señ qozğalğanday boldı. Bwl – memlekettiñ bolaşağı üşin asa mañızdı reformanıñ bastaluı. Elordada QR prezidenti N.Nazarbaev Qazaqstan Konstituciyası men zañdarına özgerister engize otırıp, prezidenttik biliktiñ ökilettilikterin Parlament pen Ükimetke bölip beru kerektigin jariyaladı. Aldağı wzaq bolaşaqtı, älemdik sayasi jüyeniñ damuı men özgeristeri eskerile otırıp qabıldanğan şeşim – Qazaqstan demokratiyası men bilik jüyesiniñ bolaşağın jarqın jaqtan elestetti.

Prezidenttik, Parlament jäne Ükimet bilikteriniñ teñgerimin qalıptastıru – demokratiya şekpenin jamılğan barlıq elderge tieseli ülgi. Qazaqstandağı bwl tosın jay otandıq BAQ-pen qatar şeteldik aqparat qwraldarın da bey-jay qaldırmadı. Körşiles elderdiñ – Resey, Qıtay, Äzerbayjan, Iran jäne Ukraina aqparat keñistigine şolu jasağanımızda, aluan pikirlerdiñ kuäsi boldıq.

Qıtay «Şinhua» (Sinhua) agenttiginiñ Astanadağı tilşisi Ju Liyañ qıtaylıq aqparat qwraldarına bergen habarında (“xinlang” http://news.sina.com.cn/o/2017-01-26/doc-ifxzytnk0074145.shtml ), prezident N. Nazarbaevtıñ: «Qazir älemdegi jağday tez özgerude, Qazaqstanda azamattıq qoğam ürdisi barğan sayın damıp äri kürdelenip keledi. Qazaqstan öñirlik jäne jahandıq qauip-qaterlerge qalay tötep beru kerektigin oylanuı kerek. Osınıñ bäri prezidenttik, parlamenttik, ükimettik bilikterdi teñestirudi talap etedi», – degen sözin jetkizipti.

Qıtay tilşisi, prezident N.Nazarbaevtıñ 40-qa juıq ökilettilikteriniñ birazın Parlament pen Ükimetke bölip beruge şeşim jasağanın aytadı. Bwdan Parlament, Ükimet bilikteriniñ aytarlıqtay nığaya tüsetindigin tilge tiek etedi. Nwrswltan Äbişwlınıñ «Reformadan keyin prezidenttik biliktiñ röli –  Parlament pen Ükimet arasında töreşilik etu, diplomatiyalıq şeşimderge jauaptı bolu, wlttıq qauipsizdik pen memleket qorğanıs isterine jauaptı boladı. Bwrınğıday bir qolğa şoğırlanğan bilik kelmeske ketti» degen pikirin jariyalaptı.

Qıtay agenttiginiñ habarınan tek aqparat köre alamız.  Atalğan şeşimniñ Qazaqstan üşin asa mañızdı ekenin ğana atap ötipti. Alayda, aldağı uaqıtta qıtaylıq bedeldi BAQ bwl taqırıpqa saraptama jasauı mümkin. Saytımız onı da nazarında wstaydı jäne qazaqstandıq auditoriyağa jetkizuge tırısadı.

Reseydiñ «RIA.RU» – "Rossiya Segodnya" saytında da bwl turalı habarlandı. (https://ria.ru/world/20170126/1486507818.html)  Ria.ru QR Senat törağasınıñ orınbasarı Sergey Gromovtıñ sözine silteme bere otırıp: «Konstituciyalıq reoforma boyınşa, Elbasınıñ 30-dan astam ökilettiligi Ükimetke beriletin boladı», – dep habarlaptı.

Atalğan saytta S.Gromovtıñ sözimen –  «Konstituciyağa engizilgen bügingi özgerister qoğamğa, äleumettik damuımızğa keri äserin tigizbeydi. Prezidenttiñ Ükimetke ökilettiligin berui – Ükimetke ülken jauapkerşilik jükteydi. Alayda, qajetti jağdayda Prezidenttiñ jarlığın kütpey, tiisti şaralardı qoldanuğa mümkindik aladı», – degendi aytadı. Oğan qosa, “Ötken jılı jeltoqsan ayınıñ ortasında N. Nazarbaev prezident, parlament, ükimet arasında ökilettilikti rettestirip bölu mümkindigi  turalı arnayı komissiyağa tapsırğan bolatın. Alayda, «Qazaqstan prezidenttik basqarudağı el bolğan jäne solay bolıp qala beredi» degendi atap ötti”, – deydi Ria.ru.

Kaspidıñ arğı betindegi körşilerimizdiñ internet-basılımına nazar salğanımızda, atalmış reforma taqırıbın trend.az saytınan jolıqtırdıq.

Qazaqstandağı Konstituciyalıq reforma jobası jalpıhalıqtıq talqılauğa wsınıladı.

«Bastı mäsele – prezident öziniñ ökilettiligin Parlament pen Ükimetke bölu», – deydi N.Nazarbaev. Ol   Qazaqstandağı Konstituciyalıq reforma jobasın jalpıhalıqtıq talqılauğa wsındı. Osığan säykes Jarğı da dayın», – dep habarlaydı trend.az.

N.Nazarbaevtıñ Prezident ökilettiligin bölu turalı «Täuelsizdiktiñ 25 jıldığı» qarsañında ötken saltanattı jinalısta ayta ketkenin, qañtar ayında atalmış wsınıstı jüzege asıru üşin arnayı top qwrılğanın da habarlaydı äzerbayjandıq sayt. Prezidenttik basqaru jüyesi turalı sayt:  “Degenmen, ol «Qazaqstan Prezidenttik basqarudağı el bolğan jäne solay bolıp qala beredi» dep şegelep ötken”, – deydi.  Reformadan keyingi prezidenttik ökilettilik turalı wqsas aqparattar bere kele “Prezidenttiñ aytuınşa, ökilettiliginiñ  şamamen 40-ın Ükimetke nemese Parlamentke beruge boladı”, – dep körsetedi.

Al, Iran aqparattıq saytı parstoday.com ISNA aqparat agenttigi «Sputnikke» silteme jasap, habar jariyalaptı.

Nwrswltan Nazarbaev jergilikti telearnalar arqılı jasağan ündeuinde bılay delingen: «Paydalıraq, twraqtıraq jäne zamanğa say basqaru jüyesin qalıptastıru maqsatında prezidenttik ökilettiliktiñ mañızdı böligin Parlament pen Ministrler kabinetine beruge baylam jasadım». 

El Parlamentiniñ Ministrler kabinetin qalıptastırudağı röli küşeyui tiis.

Parlament deputattarı qajet bolğan jağdayda ükimetti tarata alatınday mümkindikke ie boluı tiis», – dep jazılğan parstoday.com-nıñ mätininde.

Al, körşiles elder men aymaqtardan öz pikirin qosqan ukrainalıq unn.com.ua saytı boldı.  ( http://www.unn.com.ua/ru/news/1638679-prezident-kazakhstanu-virishiv-provesti-reformu-i-stati-verkhovnim-arbitrom ) Onda aqparattı mınaday sözdermen bergen: “Habarlamada körsetilgendey, qazirgi uaqıtta Qazaqstan prezidentiniñ elde ökilettiligi öte joğarı. Atap aytqanda, Senattıñ, joğarı palata ökilderi men birneşe şeneunikterdiñ kelisimimen, memleket törağası prem'er-ministr men ministrlerdi, Qazaqstan elşilerin tağayındaydı. Sonday-aq, ol Parlament saylauı men  referendumdı da tağayındau josparımen bölisti. Osı uaqıtqa deyin Qazaqstandağı zañnamalıq özgerister prezidenttiñ biligin, kerisinşe, küşeytip kelgen.

Sonımen qatar, N.Nazarbaev "QR birinşi prezidenti" degen erekşe märtebege ie. Elde qazirgi uaqıtta Nazarbaevtıñ jeke basına tabınuşılıq bar jäne oğan "Wlt Köşbasşısı" degen ataq berilgen.

Orta Aziyadağı özindik salmağı bar äri Qıtay, Resey sındı iri derjavalardıñ ortasında ornalasqan, jeri keñ, şikizatqa bay Qazaqstannıñ sayasi ömiri özgelerge qızıq ekeni dausız. Äsirese, wzaq jıl prezidenttik basqaruda bolğan eldiñ basşısı kenet jaña demokratiyalıq qadamdar men bilikti bölu turalı ündeu jariyalap jatuı - älemdik bolmasa da, öñirlik sayasi şeşimderge biraz özgerister engizeri anıq.

“The Qazaq Times”