ن.نازارباەۆتىڭ بيلىكتى ءبولۋى شەتەلدىك باق-تىڭ نازارىندا

25 قاڭتار قازاقستاننىڭ ساياcي جاعدايىندا سەڭ قوزعالعانداي بولدى. بۇل – مەملەكەتتىڭ بولاشاعى ءۇشىن اسا ماڭىزدى رەفورمانىڭ باستالۋى. ەلوردادا قر پرەزيدەنتى ن.نازارباەۆ قازاقستان كونستيتۋتسياسى مەن زاڭدارىنا وزگەرىستەر ەنگىزە وتىرىپ، پرەزيدەنتتىك بيلىكتىڭ وكىلەتتىلىكتەرىن پارلامەنت پەن ۇكىمەتكە ءبولىپ بەرۋ كەرەكتىگىن جاريالادى. الداعى ۇزاق بولاشاقتى، الەمدىك ساياسي جۇيەنىڭ دامۋى مەن وزگەرىستەرى ەسكەرىلە وتىرىپ قابىلدانعان شەشىم – قازاقستان دەموكراتياسى مەن بيلىك جۇيەسىنىڭ بولاشاعىن جارقىن جاقتان ەلەستەتتى.

پرەزيدەنتتىك، پارلامەنت جانە ۇكىمەت بيلىكتەرىنىڭ تەڭگەرىمىن قالىپتاستىرۋ – دەموكراتيا شەكپەنىن جامىلعان بارلىق ەلدەرگە تيەسەلى ۇلگى. قازاقستانداعى بۇل توسىن جاي وتاندىق باق-پەن قاتار شەتەلدىك اقپارات قۇرالدارىن دا بەي-جاي قالدىرمادى. كورشىلەس ەلدەردىڭ – رەسەي، قىتاي، ازەربايجان، يران جانە ۋكراينا اقپارات كەڭىستىگىنە شولۋ جاساعانىمىزدا، الۋان پىكىرلەردىڭ كۋاسى بولدىق.

قىتاي «شينحۋا» (سينحۋا) اگەنتتىگىنىڭ استاناداعى ءتىلشىسى جۋ لياڭ قىتايلىق اقپارات قۇرالدارىنا بەرگەن حابارىندا (“xinlang” http://news.sina.com.cn/o/2017-01-26/doc-ifxzytnk0074145.shtml ), پرەزيدەنت ن. نازارباەۆتىڭ: «قازىر الەمدەگى جاعداي تەز وزگەرۋدە، قازاقستاندا ازاماتتىق قوعام ءۇردىسى بارعان سايىن دامىپ ءارى كۇردەلەنىپ كەلەدى. قازاقستان وڭىرلىك جانە جاھاندىق قاۋىپ-قاتەرلەرگە قالاي توتەپ بەرۋ كەرەكتىگىن ويلانۋى كەرەك. وسىنىڭ ءبارى پرەزيدەنتتىك، پارلامەنتتىك، ۇكىمەتتىك بيلىكتەردى تەڭەستىرۋدى تالاپ ەتەدى»، – دەگەن ءسوزىن جەتكىزىپتى.

قىتاي ءتىلشىسى، پرەزيدەنت ن.نازارباەۆتىڭ 40-قا جۋىق وكىلەتتىلىكتەرىنىڭ ءبىرازىن پارلامەنت پەن ۇكىمەتكە ءبولىپ بەرۋگە شەشىم جاساعانىن ايتادى. بۇدان پارلامەنت، ۇكىمەت بيلىكتەرىنىڭ ايتارلىقتاي نىعايا تۇسەتىندىگىن تىلگە تيەك ەتەدى. نۇرسۇلتان ءابىشۇلىنىڭ «رەفورمادان كەيىن پرەزيدەنتتىك بيلىكتىڭ ءرولى –  پارلامەنت پەن ۇكىمەت اراسىندا تورەشىلىك ەتۋ، ديپلوماتيالىق شەشىمدەرگە جاۋاپتى بولۋ، ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك پەن مەملەكەت قورعانىس ىستەرىنە جاۋاپتى بولادى. بۇرىنعىداي ءبىر قولعا شوعىرلانعان بيلىك كەلمەسكە كەتتى» دەگەن پىكىرىن جاريالاپتى.

قىتاي اگەنتتىگىنىڭ حابارىنان تەك اقپارات كورە الامىز.  اتالعان شەشىمنىڭ قازاقستان ءۇشىن اسا ماڭىزدى ەكەنىن عانا اتاپ ءوتىپتى. الايدا، الداعى ۋاقىتتا قىتايلىق بەدەلدى باق بۇل تاقىرىپقا ساراپتاما جاساۋى مۇمكىن. سايتىمىز ونى دا نازارىندا ۇستايدى جانە قازاقستاندىق اۋديتورياعا جەتكىزۋگە تىرىسادى.

رەسەيدىڭ «ريا.رۋ» – "روسسيا سەگودنيا" سايتىندا دا بۇل تۋرالى حابارلاندى. (https://ria.ru/world/20170126/1486507818.html)  ريا.رۋ قر سەنات توراعاسىنىڭ ورىنباسارى سەرگەي گروموۆتىڭ سوزىنە سىلتەمە بەرە وتىرىپ: «كونستيتۋتسيالىق رەوفورما بويىنشا، ەلباسىنىڭ 30-دان استام وكىلەتتىلىگى ۇكىمەتكە بەرىلەتىن بولادى»، – دەپ حابارلاپتى.

اتالعان سايتتا س.گروموۆتىڭ سوزىمەن –  «كونستيتۋتسياعا ەنگىزىلگەن بۇگىنگى وزگەرىستەر قوعامعا، الەۋمەتتىك دامۋىمىزعا كەرى اسەرىن تيگىزبەيدى. پرەزيدەنتتىڭ ۇكىمەتكە وكىلەتتىلىگىن بەرۋى – ۇكىمەتكە ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىك جۇكتەيدى. الايدا، قاجەتتى جاعدايدا پرەزيدەنتتىڭ جارلىعىن كۇتپەي، ءتيىستى شارالاردى قولدانۋعا مۇمكىندىك الادى»، – دەگەندى ايتادى. وعان قوسا، “وتكەن جىلى جەلتوقسان ايىنىڭ ورتاسىندا ن. نازارباەۆ پرەزيدەنت، پارلامەنت، ۇكىمەت اراسىندا وكىلەتتىلىكتى رەتتەستىرىپ ءبولۋ مۇمكىندىگى  تۋرالى ارنايى كوميسسياعا تاپسىرعان بولاتىن. الايدا، «قازاقستان پرەزيدەنتتىك باسقارۋداعى ەل بولعان جانە سولاي بولىپ قالا بەرەدى» دەگەندى اتاپ ءوتتى”، – دەيدى ريا.رۋ.

كاسپيدىڭ ارعى بەتىندەگى كورشىلەرىمىزدىڭ ينتەرنەت-باسىلىمىنا نازار سالعانىمىزدا، اتالمىش رەفورما تاقىرىبىن trend.az سايتىنان جولىقتىردىق.

قازاقستانداعى كونستيتۋتسيالىق رەفورما جوباسى جالپىحالىقتىق تالقىلاۋعا ۇسىنىلادى.

«باستى ماسەلە – پرەزيدەنت ءوزىنىڭ وكىلەتتىلىگىن پارلامەنت پەن ۇكىمەتكە ءبولۋ»، – دەيدى ن.نازارباەۆ. ول   قازاقستانداعى كونستيتۋتسيالىق رەفورما جوباسىن جالپىحالىقتىق تالقىلاۋعا ۇسىندى. وسىعان سايكەس جارعى دا دايىن»، – دەپ حابارلايدى trend.az.

ن.نازارباەۆتىڭ پرەزيدەنت وكىلەتتىلىگىن ءبولۋ تۋرالى «تاۋەلسىزدىكتىڭ 25 جىلدىعى» قارساڭىندا وتكەن سالتاناتتى جينالىستا ايتا كەتكەنىن، قاڭتار ايىندا اتالمىش ۇسىنىستى جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن ارنايى توپ قۇرىلعانىن دا حابارلايدى ازەربايجاندىق سايت. پرەزيدەنتتىك باسقارۋ جۇيەسى تۋرالى سايت:  “دەگەنمەن، ول «قازاقستان پرەزيدەنتتىك باسقارۋداعى ەل بولعان جانە سولاي بولىپ قالا بەرەدى» دەپ شەگەلەپ وتكەن”، – دەيدى.  رەفورمادان كەيىنگى پرەزيدەنتتىك وكىلەتتىلىك تۋرالى ۇقساس اقپاراتتار بەرە كەلە “پرەزيدەنتتىڭ ايتۋىنشا، وكىلەتتىلىگىنىڭ  شامامەن 40-ىن ۇكىمەتكە نەمەسە پارلامەنتكە بەرۋگە بولادى”، – دەپ كورسەتەدى.

ال، يران اقپاراتتىق سايتى parstoday.com ISNA اقپارات اگەنتتىگى «سپۋتنيككە» سىلتەمە جاساپ، حابار جاريالاپتى.

نۇرسۇلتان نازارباەۆ جەرگىلىكتى تەلەارنالار ارقىلى جاساعان ۇندەۋىندە بىلاي دەلىنگەن: «پايدالىراق، تۇراقتىراق جانە زامانعا ساي باسقارۋ جۇيەسىن قالىپتاستىرۋ ماقساتىندا پرەزيدەنتتىك وكىلەتتىلىكتىڭ ماڭىزدى بولىگىن پارلامەنت پەن مينيسترلەر كابينەتىنە بەرۋگە بايلام جاسادىم». 

ەل پارلامەنتىنىڭ مينيسترلەر كابينەتىن قالىپتاستىرۋداعى ءرولى كۇشەيۋى ءتيىس.

پارلامەنت دەپۋتاتتارى قاجەت بولعان جاعدايدا ۇكىمەتتى تاراتا الاتىنداي مۇمكىندىككە يە بولۋى ءتيىس»، – دەپ جازىلعان parstoday.com-نىڭ ماتىنىندە.

ال، كورشىلەس ەلدەر مەن ايماقتاردان ءوز پىكىرىن قوسقان ۋكراينالىق unn.com.ua سايتى بولدى.  ( http://www.unn.com.ua/ru/news/1638679-prezident-kazakhstanu-virishiv-provesti-reformu-i-stati-verkhovnim-arbitrom ) وندا اقپاراتتى مىناداي سوزدەرمەن بەرگەن: “حابارلامادا كورسەتىلگەندەي، قازىرگى ۋاقىتتا قازاقستان پرەزيدەنتىنىڭ ەلدە وكىلەتتىلىگى وتە جوعارى. اتاپ ايتقاندا، سەناتتىڭ، جوعارى پالاتا وكىلدەرى مەن بىرنەشە شەنەۋنىكتەردىڭ كەلىسىمىمەن، مەملەكەت توراعاسى پرەمەر-مينيستر مەن مينيسترلەردى، قازاقستان ەلشىلەرىن تاعايىندايدى. سونداي-اق، ول پارلامەنت سايلاۋى مەن  رەفەرەندۋمدى دا تاعايىنداۋ جوسپارىمەن ءبولىستى. وسى ۋاقىتقا دەيىن قازاقستانداعى زاڭنامالىق وزگەرىستەر پرەزيدەنتتىڭ بيلىگىن، كەرىسىنشە، كۇشەيتىپ كەلگەن.

سونىمەن قاتار، ن.نازارباەۆ "قر ءبىرىنشى پرەزيدەنتى" دەگەن ەرەكشە مارتەبەگە يە. ەلدە قازىرگى ۋاقىتتا نازارباەۆتىڭ جەكە باسىنا تابىنۋشىلىق بار جانە وعان "ۇلت كوشباسشىسى" دەگەن اتاق بەرىلگەن.

ورتا ازياداعى وزىندىك سالماعى بار ءارى قىتاي، رەسەي سىندى ءىرى دەرجاۆالاردىڭ ورتاسىندا ورنالاسقان، جەرى كەڭ، شيكىزاتقا باي قازاقستاننىڭ ساياسي ءومىرى وزگەلەرگە قىزىق ەكەنى داۋسىز. اسىرەسە، ۇزاق جىل پرەزيدەنتتىك باسقارۋدا بولعان ەلدىڭ باسشىسى كەنەت جاڭا دەموكراتيالىق قادامدار مەن بيلىكتى ءبولۋ تۋرالى ۇندەۋ جاريالاپ جاتۋى - الەمدىك بولماسا دا، وڭىرلىك ساياسي شەشىمدەرگە ءبىراز وزگەرىستەر ەنگىزەرى انىق.

“The Qazaq Times”