Islam Kärimov. Foto: Lenta.ru

Qırküyektiñ 2-i küni Özbekstan prezidenti Islam Kärimovtıñ ömirden ozğanına bir jıl boldı. Osı uaqıt aralığında Özbekstannıñ jaña basşılığı ne tındırdı? Şavkat Mirzieev elge qanday özgerister alıp keldi? Bügin biz osı swraqtarğa jauap izdep köretin bolamız.

Osıdan bir jıl bwrın eldi 26 jıl basqarğan Özbekstan prezidenti Islam Kärimov nauqastanıp jatqanda köptegen sarapşılar ol ölgen soñ elde bilik üşin qantögis boladı dep boljağan bolatın. Alayda özbektiñ sayasi elitası el tağdırı belgili bir klandardıñ ermegi emes ekenin däleldedi. Islam Kärimov qaytıs bolğannan keyin bilik basına eşqanday şusız Şavkat Mirzieev keldi. Ol kele salısımen Islam Kärimovtıñ keñester odağı negizinde qwrıp ketken sayasi jüyesin liberalizaciyalay bastadı. Eldegi sayasi sebeptermen sottalğan jurnalister, sayasatkerler men azamattıq belsendilerdi bostandıqqa şığardı. 2005 jılğı Ändijan oqiğasınan keyin elden quılğan şeteldik VVS, Azattıq radioları (Ozdodlik) men halıqaralıq Human Rights Watch qwqıq qorğau wyımına Özbekstan aumağına jwmıs isteuge qayta rwqsat berdi. Biraq olardıñ el aumağında qay uaqıttan bastap jwmıstarın jalğastıratını äzirge belgisiz.

Bwdan bölek Şavkat Mirzieev Islam Kärimovtıñ kezinde körşiles Täjikstan, Qırğızstan jäne Türkimenstan elderimen bwzılğan qarım-qatınasın qayta jandandıra bastadı. Ol qırküyektiñ 6-sı küni Bişkekke resmi is-saparmen barmaq. Qırğızstan astanasında Şavkat Mirzieev pen Almazbek Atambaev eki el arasındağı şekaranı delimitaciyalauğa baylanıstı birneşe mañızdı qwjattarğa qol qoyadı dep kütilude. Keñester odağı qwlağalı alıstan sıylasatın Reseyge de Özbekstan eli Şavkat Mirzieevtıñ keluimen jılı qabaq tanıta bastadı. Tipti ol prezident bolıp saylana salısımen Mäskeuge resmi is-saparmen barıp qayttı. Köpşilik sayasattanuşılardıñ aytuınşa, Kreml' men Taşkent arasınıñ ayaq astınan bwlay bola qaluına Reseyde twratın özbekstandıq millioner Älişer Usmanovtıñ qatısı bar.

Islam Kärimovtıñ kezinde Özbekstan ekonomikası tek qağaz jüzinde ğana jıl sayın ösip kelgen bolatın. Al şın mäninde özbek ekonomikasındağı kürmeui şeşilmegen mäseleler şaş etekten ekendigi Şavkat Mirzieevtıñ keluimen belgili boldı. Inflyaciya, qwnsızdanğan wlttıq valyuta, jwmıssızdıq saldarınan özge elderge jan bağuğa ketken milliondağan özbekstandıqtar, osınıñ barlığı Şavkat Mirzieevtıñ keluimen qağaz jüzinde emes is jüzinde şeşimin tappay otırğan mäseleler ekeni aşıq aytıldı. Auıl şaruaşılığı salası da Mirzieevtıñ basşılığımen jandana bastağan. Bwrın paydasız bolıp kelgen jibek toqıma salası soñğı uaqıtta äbden titıqtap bitken şarularğa payda tüsire bastağan. Kärimov bilik basında twrğanda şetelderge näpaqa tabuğa ketken özbekterdiñ milliondap sanalatının moyındamasa, qazir olardıñ bar ekeni jäne özge elde migrant bolıp jürgen Özbekstan azamattarınıñ qwqığın qorğau kerektigi eskerilip, Mirzieevtıñ tapsırmasımen aldağı uaqıtta Reseydıñ birneşe qalasında Özbekstan konsuldıqtarı aşılatın bolğan. Bwl bir jağınan özbek azamattarınıñ qwqığın qorğauğa kömektesse, ekinşi jağınan şetelderden elge keletin qarjı tolqının baqılau bolıp otır. Öytkeni osı uaqıtqa deyin eldiñ Ferğana, Ändijan oblıstarındağı ekstremistik toptardıñ qarjısın baqılauda wstau mümkin emes bolıp kelgen. Bwl Şavkat Mirzieevtıñ osı uaqıt aralığında Özbekstan halqı men halıqaralıq qauımdastıq közine tüsken jaqsı dünieleri.

Al endi onıñ bilik basına kelgeli beri türli sıbıstar men qañqu sözderdiñ arasında boluına sebepşi bolıp kelgen Gülnara Kärimovanıñ isi jayında aytalıq. Osı jerden bastap Şavkat Mirzieevtıñ sayasi jolındağı qara jolaqtar bastaladı desek artıq aytpaymız. Sebebi 2014 jıldan beri üy qamağında otarsada, Islam Kärimovtıñ öliminen keyin Özbekstanda tanımaldılığı jağınanda, el arasındağı sayasi salmağı jağınanda Şavkat Mirzieevtan Gülnara Kärimovanıñ bir bas joğarı twrğanı köpşilik jwrtqa belgili. Biraq Islam Kärimov ömirden ozğannan keyin Gülnara Kärimovanıñ üstinen birneşe bap boyınşa qılmıstıq is qozğalıp, üy qamağınan, türmege auıstırıldı. Al Şavkat Mirzieev Özbekstan prezidenti atandı. Bwl jağday köpşilik jwrttıñ köñilinde kümän tuğızğanı anıq. Onıñ üstine Özbekstan biligindegi kez kelgen atqa minerdiñ jemqorlıqtan taza emes ekenin eskersek, onda bwl kümän odan sayın tereñdey tüsetini belgili. Öytkeni Gülnara Kärimovanıñ 2 milliard dollardı äkesi Islam Kärimov qwrğan jüyede bir özi jımqırdı degen ertegige sanalı adamnıñ senui öte qiın. Gülnara Kärimovanıñ isi halıqaralıq sotta qaralatın bolsa, onda qazirgi Özbekstan biligindegi biraz şeneunik jılı kreslosın temir torğa auıstıratını anıq. Olardıñ arasında Şavkat Mirzieevtıñ özi de boluı ğajap emes. Sol sebepti Mirzieev biligi qazirgi uaqıtta Gülnara Kärimovanı izolyaciyada wstap, barınşa özbek halqınıñ qas jauı, halıqaralıq därejedegi nömiri birinşi jemqor etip körsetuge tırısıp bağuda. Olardıñ mwnısınan ne şığatının uaqıt körsete jatar. Bir belgilisi qazir Şavkat Mirzieev 26 jıl boyı Islam Kärimov pen onıñ otbası jäne jaqın sayasi seriktesteri oyına ne kelse sonı jasağan sayasi jüyeni tübegeyli özgertuge tırısıp jatır. Bwnday qadamdarğa Şavkat Mirzieev eriksiz barıp jatuı da mümkin. Öytkeni Islam Kärimovtan mwrağa qalğan memleket basqaru mehanizimi eskirip bitken. Onı jaña tolqınğa, jaña lepke, jaña jüyege almastırmasa eldi qwrdımğa aparıp soğarı anıq.

“The Qazaq Times”