Qırğız-täjik janjalı: Qıqtığıstardıñ qaytalanuında geosayasi astar bar ma?

Qırğızstan men Täjikstan şekarasında auıq-auıq oq atısıp, tipti auır äskeri tehnikalar tartılğan qaqtığıstar da jiileude. Qazirgi kezde eki el ğana emes twtas Ortalıq Aziyanıñ da twraqtılıq pen qauipsizdik türli jaña sın-qaterlerge tap bolğanı beligi. Soñğı jıldardağı jahandıq geosayasi jağdaydan alıp qarağanda qanday da bir şağın qaqtığıstar ülken geosayasi şielenisterge wlasu qaupi de joğarı. Osı twtsa qırğız-täjik arasınıñ jii bülinui aymaqtağı jäne müddeli taraptardı alañdatpay qoymaydı.

Qırğız-täjik arasında qaytalanıp twrğan şekaralıq janjaldar bir ğana eki el arasındağı şeşilmegen şekara dauı ğana emes, belgili taraptardıñ geosayasi müddelerine qoldanılıp jatır degen közqaras köpten beri aytılıp keldi. Bwl sözdiñ wşı bir şeti Auğanstandı, endi bir şeti Reseydi qamtıp jatqan alıp aymaqtağı derjavalar müddesine de tieri sözssiz. Batkende keşe bolğan qaqtığıstan keyin Wjımdıq Qauipsizdik Şart Wyımı (WQŞW) mälimdeme jasap, taraptardı oq atısudı toqtatuğa şaqırdı. Wyımnıñ bas hatşısı bolıp otırğan Stanislav Zas' eki eldiñ qauipsizdik keñes hatşılarına qoñırau şalıp, mäseleni talqıladı. Biraq, bwl äreket mäseleni şeşuge jetkilikti qadam emes-ti.

Şın mänisinde, qaqtığıs bolıp otırğan eki el de WQŞW müşesi. Osınday kezde qauipsizdik wyım barlıq müşeleriniñ qatısuımen şwğıl keñes ötkizuine de bolar edi. Keybir qırğızstandıq sayasatkerler atalmış wyım köbine Täjikstanğa jan basqısı keledi dep sanaydı. Aytalıq, Qırğızstan qauipsizdik keñesiniñ bwrınğı hatşısı Alik Orazov WQŞW Täjikstan prezidenti Rahmoniğa janbasıp otır degen pikirin aytqan. «Olar Razhmonğa bolısadı, sondıqtan da sırttay baqılap twradı, al Rahmon bwdan paydalanıp jatır»,– deydi aqparat qwraldarına bergen pikirinde. Ol jäne: «Bwl sayasat. Äskeri küştermen sayasi oyın bolıp jatır. Bes mıñ jıldan beri bolıp jatqan princip, «bölip al da biley ber» degen. Aldımen wrıstıradı, sosın kelip özderiniñ erejesin ornatadı», – degen.

Onıñ sözin rastağanday köp ötpey Resey tarabı ara ağayndıq etuge dayınbız degendey mälimdeme jasadı. Resey Fedraciyalıq keñesiniñ Halıqaralıq ister jönindegi komitetiniñ jetekşisi Vladimir Jabarov  Bişkek pen Duşanbe wsınıs etse, ara ağayın boluğa dayınbız degendey söz ayttı.

Degenmen, reseylik sayasatkerler mäsele Reseydiñ ara ağayındığımen şeşiletin deñgeyge jete qoymaydı, tipti bwğan WQŞW-nıñ tartıluı da kerek emes degen közqarasta. Ärine, eki el qaqtığıstı asqındırmay toqtatıp aldı, bwl jağında tipti eki eldiñ dialogqa kelu täjiribesi bar deuge boladı. Degenmen, twtanğan bilte söngen joq, Orta Aziyadağı osı sekildi mäseleler derjavalardıñ aralasuına swranıp twr. Bwl wzaq merzimdik öñirlik qauipsizdikke jäne aymaqtağı elderdiñ twtastığı men egemendigine sayatın mäsele bolmaq.

The Qazaq Times