Qaru-jaraq jarısı: Qıtay men Resey qanday qauipti qaruğa ie boldı?

Qazir iri derjavalar arasındağı qarım-qatınas tolıqtay «Qıri-qabaq soğısına» wqsas demesek te, sonıñ köptegen belgileri bar. Aytalıq, qauipti qaru-jaraq jarısı beleñ alıp keledi. Bwdan bwrın saytımızda Qıtay äskeri quatınıñ artuına ilese oğan körşiles nemese jaqın ornalasqan şağın elder de qorğanıs quatın, äsirese, zımıran jäne äue küşterin jarısa damıtıp jatqanın aytqan edik. Al, derjavalar arasında köbine köp strategiyalıq aktivterge sayatın jaña qarulardıñ jarısı bastaluğa jaqın.

Giperdıbıstıq qarular – strategiyalıq aktivterge aynaldı

Qazir strategiyalıq aktivterdiñ qatarına jaña tehnologiyalar köptep kirip jatır. Eñ ülken strategiyalıq aktiv qatarında yadrolıq qaru sanalğanımen, onı joğarı qarqınmen alıp wşatın zımıran bolmasa, dittegen jerine jete almaytın yadrolıq oqtwmstıq eşkimdi de qorqıta almaytın boldı. Üytkeni, qazirgi THAAD (amerikalıq), S-400 (reseylik) sekildi ozıq qorğanıs jüyeleri jöp-jöñki zımırandardı qalpaqşa qağıp, közdegen jerine jetpey qwlata aladı. Soltüstik Koreyanıñ özin barınşa üreyli körsetu üşin jıl sayın ballistikalıq zımıran sınaqtarın ötkizetinin, zımıran bağdarlamaların üzdiksiz damıtatını da sondıqtan.

Giper-dıbıstıq zımırandardan nege qorqadı? Sebebi, onı qazirgi kezdegi zımıran qorğanıs jüyeleri wstay almaydı. Atalğan qorğanıs jüyeleriniñ jwmıs itseu jüyesi birneşe basqıştardan, jalpı qwrılımı da birneşe bölikterden twradı. Radar, basqaru ortalığı jäne zımıran bateriyaları, tasımal kölikteri sekildi bölikter birigip, anıqtau, közdeu, bwyrıq eru jäne atu degen sekildi birqatar satılı opraciyalardı orındaydı. Al, dıbıs jıldamdığınan 5 ese tez wşatın nısandı tabu, onı radar arqılı közdeu, atıp qwlatu öte qiın. Atalğan satılı operaciyalardı orındauğa da uaqıt jetkiliksiz.

Al, mwnday qarulardıñ qozğaltqışı men janarzatı qalay jasalğanı, qalay jwmıs isteytini turalı, ökinişke oray, anıq mälimetimiz joq.

Qıtay men Resey AQŞ-tı artta tastap ketti

Bwnday qorğanıs jüyelerinen tek dıbıs jıldamdığınan birneşe ese tez wşatın giper-dıbıstıq zımrandar ğana  aynalıp öte aladı. Giperdıbıstıq qaru dep dıbıs jıldamdığınan 5-6 nemese odan da köp ese tez wşa alatın zımıran nemese özge tehnikanı aytuğa boladı. Bwnday zımıran qazirşe naqtı paydalanu küyinde emes, Resey men Qıtaydıñ sınaqtan ötkizgenine de köp bolmadı. Tap osı jaña qaruğa kelgende Qwrama Ştattar  Qıtay men Reseyge jol berip qoydı. Resey qwrlıq, äue, su jäne su astınan atalmış zımırandı wşırudıñ sınaqtarında tabısqa jetti.

Tamız da Qıtay da osınday zımırandı sınaqtan ötkizdi. Biraq, Beyjiñ sınaqtıñ nätijesi men barısı turalı anıq mälimet bergen joq, resmi mälimetterde tek «ğarışqa wşu bağdarlamasınıñ kezekti sınağı» degen uäj ayttı. AQŞ öziniñ äskeri barlau mälimetterine süyene otırıp, Qıtay giper-dıbıstıq zımıranğa qol jetkizgen boluı mümkin dep mälimdedi. Tipti, osı boyınşa alañdauşılığın da bildirgen edi.

Bir kün bwrın Resey prezidenti Vladimir Putin Qorğanıs ministrligindegi şulı mälimdemesiniñ arasında giper-dıbıstıq zımıran turalı söz etip qaldı. Ol sözinde: «Qazirşe, AQŞ-ta giper-dıbıstıq zımıran joq, biraq oğan qaşan ie bolatının biz bilemiz. Bwnı jasıra almaysıñ, sınaqtar tabıstı ma, joq pa, onıñ bäri jazulı. Oğan qaşan ie bolatını boljaldı türde belgili», – dedi.

Qwrama Ştattar giper-dıbıstıq qaruğa ie boludıñ birqatar bağdarlamaların jasap jatır. Bwnı tipti basımdıq berilgen äskeri-qorğanıs bağdalamasınıñ biri. Amerika Qwrama Ştattarı da öziniñ strategiyalıq qarsılastarı qol jetkizgen qaruğa ie boluğa tırısadı. Sebebi, bwl qorğanıs quatınıñ balamasın saqtauda asa mañızdı.

Derjvalar arasındağı bwğan deyingi qarım-qatınastıñ tarihi täjiribesi körsetkendey, kimde artıq közir bar, sol bir wpay artıq almaq. Bwl tağı da aynalıp kelip qaru jarısına soqtırmaq. Nätijesinde jahandıq twraqtılıq pen beybitşilikke jıl ötken sayın qauip küşeyip keledi. Derjavalardıñ keyingi jüristeri bir-birine jol beru, mäseleni beybit şeşu sındı "diplomatiya mädenietin" keri iterip, bwdan biraz jıl aldındağı "jahandıq senim, twraqtılıq, özara ıntımaqtasa damu" sekildi qwrğaq wrandardı şetke sırdı. Zamannıñ bwnday ağısı Qazaqstan sekildi geosayasi belsendiligi joqqa tän, jahandıq qatısuı tömnen elderge tikeley qaru-jaraq jarısına qatıspağan künde de qorğanıs quatın qayta pısıqtaudı eskertedi.

The Qazaq Times