Qaru-Jaraq jarısı jaña qauipti ala kelmek. Foto: Grunge

AQŞ-tıñ jaña zımıran sınağınan keyin jasağan boljamımızdıñ dwrıstığın BWW Qauipsizdik keñesiniñ kezekten tıs jinalısı da rastağanday boldı. Bwdan bwrın AQŞ-tıñ 500 şaqırım qaşıqtıqtağı nısanağa döp tigen zımıran sınağı jäne Resey men Qıtaydıñ reakciyasına alğa tartqan maqalamızda, bwl  qadamdardıñ derjavalar arasındağı qaru-jaraq jarısına türtki boluı mümkin degen edik. Bügin Qauipsizdik keñes kezekten tıs şwğıl jinalıs ötkizip, AQŞ-tıñ jaña zımıranı turalı talqılamaq. Bwl jinalıstı ötkeruge Qıtay men Reseydiñ wsınıs jasağan. 

Qauipsizdik keñestik kezekten tıs otırısı

Qwrama Ştat orta jäne jaqın qaşıqtıqtağı zımırandardı şekteu turalı kelisimnen şığıp, 3 apta öte salısımen jaña zımıran sınağanı özge älem elderin alañdatıp otır. Halıqaralıq qauımdastıq ta älem twraqtılığı men beybitşiliginen alañday bastadı. "AQŞ-tıñ orta radiustağı zımırandardı jasau jäne ornalastıru jönindegi josparlarına baylanıstı biz Qıtaymen birge bwl mäseleni ortaq talqılau kerek dep şeştik", – dedi Reseydiñ BWW-dağı twraqtı ökili Dmitriy Polyanskiy.

Keyin mälim bolğanınday, Qauipsizdik keñes otırısı aşıq formatta ötpek jäne bas hatşınıñ arnayı ökili bayandama jasamaq.

AQŞ-tıñ sınaqtan sätti ötken qanattı zımıranı. Foto: VOA

Qaru-jaraq jarısı jäne onıñ qaupi

Qaru-jaraq jarısınıñ jaña däuir bastaladı degen boljamdı köptegen eldiñ aqparat ökilderi de aytıp otır. Bwlay deuge köptegen negiz bar. AQŞ kezekti sınağınan keyin kelesi jıldıñ naurız ayına deyin birneşe zımıran sınağın josparlap otırğanın bildirdi. Onıñ üstine Resey prezidenti AQŞ-qa däl osınday jauap beretinin de aytıp ötken bolatın.

Eger AQŞ-tıñ qadamınan keyin Resey, Qıtay, Soltüstik Koreya jäne Iran sekildi onıñ strategiyalıq qarsılastarı jappay qaru-jaraqtı damıtuğa den qoysa, bwl qazirgi biz jasap jatqan älem üşin asa qauipti däuirdiñ bastalğanın bildiredi. Jappay zımıran sınaular, zımıranğa qarsı qorğanıs jüyelerin sınau, jiligi arta tüsken masştabtı äskeri jattığular. Mine bwlardıñ bäri qanday da bir qaqtığıstı boldırmay qoymaydı.

AQŞ nege kelisimnen şığıp ketti?

Qwrama Ştat orta jäne jaqın qaşıqtıqtağı zımırandardı şekteu turalı kelisimge Keñes odağımen qol qoyğan. Keyin Keñes odağınıñ mwrageri Reseymen bwl kelisimdi jalğastırıp kelgen. Alayda, soñğı jıldarı AQŞ Reseydi kelisimdi bwzıp otır dep ayıptadı. YAğni, Resey jasırın türde 500 şaqırımnan da wzaqqa jetetin zımırandardı zerttep-jasap jatqanın alğa tarttı. Bwnday zımırandardı birjola joyu turalı birneşe märte wsınıs jasağan. Al, Resey bwnı joqqa şığardı jäne artıp kele jatqan NTAO quatına qarsı tiisti qorğanıs şaraların jasap jatqanın ayttı.

AQŞ osı aralıqta Qıtaydı da öz işine qamtığan orta jäne qısqa qaşıqtıqta wşatın zımırandardı şekteu turalı jaña kelisim tüzu turalı da wsınıs jasağan. Alayda, Mäskeu tarabı bwl wsınısqa salqın qabaq tanıttı da, Qıtay bwnday kelisim özimen eş qatıssız degendey sıñay bildirdi. Ärine, orta qaşıqtıqta wşatın zımırandardı jasauğa Qıtay da tolıq qabiletti ekeni belgili. AQŞ-tıñ zımıran sınağına qarsı twrğan Qıtay, bwdan bwrın jaña şart turalı wsınıstı qabıldamay qoyğan edi.

Birauızdılıqqa kele almağan taraptar aqırı art-artınan kelisimnen bas tarttı. Aldımen, Qwrama Ştat kelisimnen şığıp ketkenin bildirdi, köp wzamay Reseyde bwl kelisimdi joyudı.

Boljam  – Eki türli damu bağıtı bar 

Älemde biregey äskeri quatqa ie derjavalar arasında qaru-jaraq dodası bastalu aldında twr. Bastalıp ketse onıñ zardabın elestetu, ol kezdegi älemniñ erejesi men jaña tüzilisin boljau qiın. Dey twrğanmen qazirgi oqiğalardıñ jelisin qualay otırıp mınaday eki türli boljam aytuğa boladı.

Birinşi, AQŞ zımıran sınağı strategiyalıq qarsılastarın jaña şart jasauğa itermeleui mümkin. YAğni, Resey men Qıtay qauipti joldı tañdamay, kerisinşe kelissözge kelip, aldımen qadam tastağan AQŞ-tı da sabırğa şaqırıp, atalğan zımırandardı şekteu turasındağı jaña şart jasaluı mümkin.

Ekinşisi, bir-birinen "qauiptengen" derjavalar jarısa sınaq jasap, "qırği-qabaq soğısın" qaytalau. Bwnıñ arı jağı düniejüzilik soğısqa da bir-aq qadam jaqın twrmaq. Ärine, qazirgi älemde soğıs eñ jabayı müdde qaqtığısı bolğanımen, teke-tirestegi qazirgi älem jağdayında mümkin emes deuge bolmaydı.

Qazirgi kezde dünie jüziniñ jaña qayşılıqtarğa tap bolıp, jaña sınaqtarğa tirelip jatqanı belgili. Onıñ üstine älemdik ekonomika alıptarında jaña ekonomikalıq dağdarıs turalı qorqınış ta asqınıp keledi. Batıstıñ keybir sayasatkerleri älemdi jaña sınaq kütip twrğanın aytsa, şığıstıq liderler jaña ereje ornatu turalı jii qaytalay bastadı. Bwnıñ özi de "suıq söz". Beybitşilikti saqtau üşin älem halıqtarınıñ tüsinistigi, memleketterdiñ, olardı basqarıp otırğan liderlerdiñ beybitsüygiştigi asa kerek.

“The Qazaq Times”