21 sağattıq kezdesude Tramp pen Şi Jinpiñ kelise almadı

AQŞ prezidenti Donal'd Tramp pen QHR basşısı Şi Jinpiñniñ (Si Czin'pin) kezdesui men kelissöziniñ jalpı barısı 21 sağatqa wlastı. Eki el diplomatiyalıq baylanısı birşama arta tüsti. Alayda, eki memleket arasındağı sauda ıntımaqtastıq kelisim men Soltüstik Koreya mäselesinde naqtı bir pikirge kele almadı. Tramptıñ Süriyağa şabuıl jasauın alğa tartuı kelissözdiñ sätti ötuine aytarlıqtay kedergi keltirgen. Sebebi, Süriyağa şabuıl jasau isin ortağa saluı, Qıtayğa qır körsetumen birdey sanaladı. Diplomatiyalıq qarım-qatınasta mwnday täsil oñ nätije bermesi anıq. Bwl turlı "The New York Times" basılımı bayandaydı.

AQŞ Memlekettik hatşısı, Qarjı jäne ekonomika ministri kezdesu otırısınan keyin mälimdeme jariyalap, atalğan eñ negizgi eki taqırıpta jüzdesuşi taraptar naqtı kelisimge qol jetkize almağandıqtarın ayttı. Degenmen eki tarap söylesu barısında ötkir taqırıptardı batıl ortağa qoyğan. AQŞ memlekettik hatşısı Tillerson kezdesuden keyin: «Eki jaq Soltüstik Koreyanıñ yadrolıq qarudı damıtu isine qarata ortaq kelisimge kele almadı. Biraq bwl mäsele äli de Qıtay men AQŞ-tıñ ortaq probleması bolıp qala beredi», – degen pikirin bildirdi. Ol jäne: « Şi Jinpiñ mäseleniñ tım auırlap twrğan kezeñinde ğana beybitşilik pen bitimgerşilikke kelu kelisimin berdi. Al, prezident Tramp ta Qıtaymen ara qatınastıñ ıntımaqtastıqqa qwrıluın közdeydi. Eger, Qıtay osı özekti mäselelerde AQŞ-tıñ ıñğayına könbese, onda Qwrama Ştat ta jedel äskeri äreketke dayındaladı», – degen sözin jetkizdi.

AQŞ pen Qıtay basşılarınıñ resmi kezdesui. Foto: The New York Times

AQŞ jergilikti uaqıtımen jwma küni bolğan kelissöz otırısına, eki el basşılarımen birge taraptardıñ mañızdı lauazımdı twlğaları qatıstı. Tramp kelissöz kezinde qasına öziniñ küyeu balasın otırğızdı. Ol: «AQŞ pen Qıtay qarım-qatınası äzirge deyin köptegen tabısqa qol jetkizdi. Bolaşaqta bwdan da joğarı deñgeyde damitınına tolıq senemin. Köptegen qolaysızdıq tudıruı ıqtimal mäseleniñ bäri birtindep oñalatın boladı», – degen lebizin bildirdi. Alayda, ol bwl mäselelerdiñ qalay şeşim tauıp, qalay naqtı kelisim jasalatını turalı oyın aytqan joq.

Qıtay basşısı Şi Jinpiñ bolsa, Tramptıñ qonaqjaylılığın joğarı bağalağanın ayta kelip, eki jaq äli de talay mañızdı kelisimge keletinderin jetkizdi. Alayda, ol da bwl turalı naqtı oyın aytpadı. Ol: «Eñ bastısı eki el arasında tereñ tüsiniktiñ ornauı, özara senimniñ ornauı, dostıq pen kelisim üşin aldın ala jasalatın qızmetterdi tıñğılıqtı isteu kerek», – dedi. Qıtay basşısınıñ lebizinen osı retki jüzdesuge degen salqın rayı anıq bayqaladı.

Tramp bilikke kelgeli beri AQŞ pen Qıtay arası salqındağanı belgili. Qıtay basa nazar audaratın «Ülken Qıtay» sayasatına şüylikken Tramp, onı qayta talqılau kerek degen sındı tosın pikirler aytıp, qalıptasıp qalğan eki el diplomatiyası teñselip barıp qayttı. Sonımen bir uaqıtta, Tayuan (Tayvan') basşısımen telefonda tildesui de Beyjiñ tarabınıñ qitığına tidi. Odan keyin de Şığıs Aziyağa auır äskeri tehnikaların kirgizu sındı äreketterdiñ bäri eki el qarım-qatınasında sızattıñ köbeyuine äkelip soqtı. Barlıq kezde de Tramptıñ Qıtayğa wstağan poziciyasınan qorqıtu men ıqtıru sıñayı bayqalıp twradı. Kelissöz barısında Süriyağa jasalğan zımıran şabuılı da sonıñ bireui. Sarapşılardıñ pikirinşe bwl Şi Jinpiñge jasalğan dörekilik bolıp sanaladı. Ekinşi jağınan bwl is eki el alauızdığınıñ bastaluınıñ dabılı sipatın aladı. Al, şın mänisinde AQŞ Qıtaydıñ odaqtası sanalatın Soltüstik Koreyağa birjaqtı äskeri äreketke dayın otırğanın körsetedi.

Soltüstik Koreya men «Sad» jüyesi mäselesiniñ kenetten qızu taqırıpqa aynaluı, bıltır küzden beri el işindegi öz ornın bekemdeuge tırısıp kelgen Şi Jinpiñ üşin jeñil soqqı bolğan joq. Atalğan mäselelerge oñdı şeşim jasap, Qıtay men AQŞ qarım-qatınasın retke salu onıñ eñ bastı nısanasına aynaldı.

Aqüy joğarı lauazımdıları äskeri äreketti birden bir taldau retinde şeşim qabıldağannan keyin, şın mänisinde soñğı bir aptadan beri Qıtay tarapı Tramp ükimetine meyilinşe müddelilik tanıtıp, Soltüstik Koreya mäselesin beybit şeşuge ümitker boldı. Tramp ükimetiniñ Qıtayğa tüsirgen qısımı, Qıtay kompaniyalarınıñ Soltüstik Koreyanıñ yadrolıq sınaqtı damıtuına qoldau körsetuin birşama tejedi.

Elitalıq baqta jayau seyil qwru. Foto: The New York Times

Eki taraptıñ diplomatiyalıq qarım-qatınastarına jauaptı qızmetkerler, eki basşınıñ jäne hanımdarı arasındağı jeke baylanıstıñ jaqsaruı arqılı diplomatiyalıq tabıstarğa negiz boluın ümit etedi. Osı maqsatta Melaniya Tramp pen Pıñ Liyuandı jergilikti orındağı bilim beru ordaların birlikte aralau saparın wyımdastırdı. Al, Tramp pen Şi Jinpiñ bwl kezde elitalıq sayabaqtı jayau seyildedi.  «Şinhua» agenttiginiñ habarına sensek, Tramp Şi Jinpiñniñ qıtayğa şaqıruın qabıl alğan. Osı jıldıñ işinde Qıtayğa memlekettik saparmen baradı. Sol saparda eki el keñeytilgen köpjaqtı kelisimder jasasadı dep kütiledi. Al qazir 21 sağatqa wlasqan kezdesu men kelissöz otırısınıñ bäri eki el arasındağı jäne öñirlik qauipsizdiktegi kilteñ tüyinderdi oñap kete alğan joq.

“The Qazaq Times”