ادامزات بولاشاعىنىڭ جاڭا باستاماسى. عالامات جاڭالىق. http://qazaqtimes.com/article/8068

اقش پرەزيدەنتى دونالد ترامپ پەن قحر باسشىسى شي ءجينپيڭنىڭ (سي تسزينپين) كەزدەسۋى مەن كەلىسسوزىنىڭ جالپى بارىسى 21 ساعاتقا ۇلاستى. ەكى ەل ديپلوماتيالىق بايلانىسى ءبىرشاما ارتا ءتۇستى. الايدا، ەكى مەملەكەت اراسىنداعى ساۋدا ىنتىماقتاستىق كەلىسىم مەن سولتۇستىك كورەيا ماسەلەسىندە ناقتى ءبىر پىكىرگە كەلە المادى. ترامپتىڭ سۇرياعا شابۋىل جاساۋىن العا تارتۋى كەلىسسوزدىڭ ءساتتى وتۋىنە ايتارلىقتاي كەدەرگى كەلتىرگەن. سەبەبى، سۇرياعا شابۋىل جاساۋ ءىسىن ورتاعا سالۋى، قىتايعا قىر كورسەتۋمەن بىردەي سانالادى. ديپلوماتيالىق قارىم-قاتىناستا مۇنداي ءتاسىل وڭ ناتيجە بەرمەسى انىق. بۇل تۋرلى "The New York Times" باسىلىمى باياندايدى.

اقش مەملەكەتتىك حاتشىسى، قارجى جانە ەكونوميكا ءمينيسترى كەزدەسۋ وتىرىسىنان كەيىن مالىمدەمە جاريالاپ، اتالعان ەڭ نەگىزگى ەكى تاقىرىپتا جۇزدەسۋشى تاراپتار ناقتى كەلىسىمگە قول جەتكىزە الماعاندىقتارىن ايتتى. دەگەنمەن ەكى تاراپ سويلەسۋ بارىسىندا وتكىر تاقىرىپتاردى باتىل ورتاعا قويعان. اقش مەملەكەتتىك حاتشىسى تيللەرسون كەزدەسۋدەن كەيىن: «ەكى جاق سولتۇستىك كورەيانىڭ يادرولىق قارۋدى دامىتۋ ىسىنە قاراتا ورتاق كەلىسىمگە كەلە المادى. بىراق بۇل ماسەلە ءالى دە قىتاي مەن اقش-تىڭ ورتاق پروبلەماسى بولىپ قالا بەرەدى»، – دەگەن پىكىرىن ءبىلدىردى. ول جانە: « شي جينپيڭ ماسەلەنىڭ تىم اۋىرلاپ تۇرعان كەزەڭىندە عانا بەيبىتشىلىك پەن بىتىمگەرشىلىككە كەلۋ كەلىسىمىن بەردى. ال، پرەزيدەنت ترامپ تا قىتايمەن ارا قاتىناستىڭ ىنتىماقتاستىققا قۇرىلۋىن كوزدەيدى. ەگەر، قىتاي وسى وزەكتى ماسەلەلەردە اقش-تىڭ ىڭعايىنا كونبەسە، وندا قۇراما شتات تا جەدەل اسكەري ارەكەتكە دايىندالادى»، – دەگەن ءسوزىن جەتكىزدى.

اقش پەن قىتاي باسشىلارىنىڭ رەسمي كەزدەسۋى. فوتو: The New York Times

اقش جەرگىلىكتى ۋاقىتىمەن جۇما كۇنى بولعان كەلىسسوز وتىرىسىنا، ەكى ەل باسشىلارىمەن بىرگە تاراپتاردىڭ ماڭىزدى لاۋازىمدى تۇلعالارى قاتىستى. ترامپ كەلىسسوز كەزىندە قاسىنا ءوزىنىڭ كۇيەۋ بالاسىن وتىرعىزدى. ول: «اقش پەن قىتاي قارىم-قاتىناسى ازىرگە دەيىن كوپتەگەن تابىسقا قول جەتكىزدى. بولاشاقتا بۇدان دا جوعارى دەڭگەيدە داميتىنىنا تولىق سەنەمىن. كوپتەگەن قولايسىزدىق تۋدىرۋى ىقتيمال ماسەلەنىڭ ءبارى بىرتىندەپ وڭالاتىن بولادى»، – دەگەن لەبىزىن ءبىلدىردى. الايدا، ول بۇل ماسەلەلەردىڭ قالاي شەشىم تاۋىپ، قالاي ناقتى كەلىسىم جاسالاتىنى تۋرالى ويىن ايتقان جوق.

قىتاي باسشىسى شي جينپيڭ بولسا، ترامپتىڭ قوناقجايلىلىعىن جوعارى باعالاعانىن ايتا كەلىپ، ەكى جاق ءالى دە تالاي ماڭىزدى كەلىسىمگە كەلەتىندەرىن جەتكىزدى. الايدا، ول دا بۇل تۋرالى ناقتى ويىن ايتپادى. ول: «ەڭ باستىسى ەكى ەل اراسىندا تەرەڭ تۇسىنىكتىڭ ورناۋى، ءوزارا سەنىمنىڭ ورناۋى، دوستىق پەن كەلىسىم ءۇشىن الدىن الا جاسالاتىن قىزمەتتەردى تىڭعىلىقتى ىستەۋ كەرەك»، – دەدى. قىتاي باسشىسىنىڭ لەبىزىنەن وسى رەتكى جۇزدەسۋگە دەگەن سالقىن رايى انىق بايقالادى.

ترامپ بيلىككە كەلگەلى بەرى اقش پەن قىتاي اراسى سالقىنداعانى بەلگىلى. قىتاي باسا نازار اۋداراتىن «ۇلكەن قىتاي» ساياساتىنا شۇيلىككەن ترامپ, ونى قايتا تالقىلاۋ كەرەك دەگەن سىندى توسىن پىكىرلەر ايتىپ، قالىپتاسىپ قالعان ەكى ەل ديپلوماتياسى تەڭسەلىپ بارىپ قايتتى. سونىمەن ءبىر ۋاقىتتا، تايۋان (تايۆان) باسشىسىمەن تەلەفوندا تىلدەسۋى دە بەيجىڭ تارابىنىڭ قيتىعىنا ءتيدى. ودان كەيىن دە شىعىس ازياعا اۋىر اسكەري تەحنيكالارىن كىرگىزۋ سىندى ارەكەتتەردىڭ ءبارى ەكى ەل قارىم-قاتىناسىندا سىزاتتىڭ كوبەيۋىنە اكەلىپ سوقتى. بارلىق كەزدە دە ترامپتىڭ قىتايعا ۇستاعان پوزيتسياسىنان قورقىتۋ مەن ىقتىرۋ سىڭايى بايقالىپ تۇرادى. كەلىسسوز بارىسىندا سۇرياعا جاسالعان زىمىران شابۋىلى دا سونىڭ بىرەۋى. ساراپشىلاردىڭ پىكىرىنشە بۇل شي جينپيڭگە جاسالعان دورەكىلىك بولىپ سانالادى. ەكىنشى جاعىنان بۇل ءىس ەكى ەل الاۋىزدىعىنىڭ باستالۋىنىڭ دابىلى سيپاتىن الادى. ال، شىن مانىسىندە اقش قىتايدىڭ وداقتاسى سانالاتىن سولتۇستىك كورەياعا بىرجاقتى اسكەري ارەكەتكە دايىن وتىرعانىن كورسەتەدى.

سولتۇستىك كورەيا مەن «ساد» جۇيەسى ماسەلەسىنىڭ كەنەتتەن قىزۋ تاقىرىپقا اينالۋى، بىلتىر كۇزدەن بەرى ەل ىشىندەگى ءوز ورنىن بەكەمدەۋگە تىرىسىپ كەلگەن شي جينپيڭ ءۇشىن جەڭىل سوققى بولعان جوق. اتالعان ماسەلەلەرگە وڭدى شەشىم جاساپ، قىتاي مەن اقش قارىم-قاتىناسىن رەتكە سالۋ ونىڭ ەڭ باستى نىساناسىنا اينالدى.

اقۇي جوعارى لاۋازىمدىلارى اسكەري ارەكەتتى بىردەن ءبىر تالداۋ رەتىندە شەشىم قابىلداعاننان كەيىن، شىن مانىسىندە سوڭعى ءبىر اپتادان بەرى قىتاي تاراپى ترامپ ۇكىمەتىنە مەيىلىنشە مۇددەلىلىك تانىتىپ، سولتۇستىك كورەيا ماسەلەسىن بەيبىت شەشۋگە ۇمىتكەر بولدى. ترامپ ۇكىمەتىنىڭ قىتايعا تۇسىرگەن قىسىمى، قىتاي كومپانيالارىنىڭ سولتۇستىك كورەيانىڭ يادرولىق سىناقتى دامىتۋىنا قولداۋ كورسەتۋىن ءبىرشاما تەجەدى.

ەليتالىق باقتا جاياۋ سەيىل قۇرۋ. فوتو: The New York Times

ەكى تاراپتىڭ ديپلوماتيالىق قارىم-قاتىناستارىنا جاۋاپتى قىزمەتكەرلەر، ەكى باسشىنىڭ جانە حانىمدارى اراسىنداعى جەكە بايلانىستىڭ جاقسارۋى ارقىلى ديپلوماتيالىق تابىستارعا نەگىز بولۋىن ءۇمىت ەتەدى. وسى ماقساتتا مەلانيا ترامپ پەن پىڭ ليۋاندى جەرگىلىكتى ورىنداعى ءبىلىم بەرۋ وردالارىن بىرلىكتە ارالاۋ ساپارىن ۇيىمداستىردى. ال، ترامپ پەن شي جينپيڭ بۇل كەزدە ەليتالىق ساياباقتى جاياۋ سەيىلدەدى.  «شينحۋا» اگەنتتىگىنىڭ حابارىنا سەنسەك، ترامپ شي ءجينپيڭنىڭ قىتايعا شاقىرۋىن قابىل العان. وسى جىلدىڭ ىشىندە قىتايعا مەملەكەتتىك ساپارمەن بارادى. سول ساپاردا ەكى ەل كەڭەيتىلگەن كوپجاقتى كەلىسىمدەر جاساسادى دەپ كۇتىلەدى. ال قازىر 21 ساعاتقا ۇلاسقان كەزدەسۋ مەن كەلىسسوز وتىرىسىنىڭ ءبارى ەكى ەل اراسىنداعى جانە وڭىرلىك قاۋىپسىزدىكتەگى كىلتەڭ تۇيىندەردى وڭاپ كەتە العان جوق.

“The Qazaq Times”