Körneki suret. Fotokollaj: QT

Amnesty International, Civil Rights Defenders, FIDH, Freedom Now, Human Rights Watch, International Partnership for Human Rights jäne Norvegiyadağı Hel'sinki komiteti sekildi halıqaralıq qwqıq qorğau wyımdarı Qazaqstan prezidenti Toqaevqa aşıq hat joldadı.

Adam qwqıqtarın qorğaudı jüzege asıratın 7 halıqaralıq wyım Qazaqstan prezidenti Qasım-Jomart Toqaevtı miting ötkizu turalı zañ jobasın qaraudı toqtatuğa şaqırıp aşıq hat joldadı. «Qazaqstan Respublikasında beybit jinalıstardı wyımdastıru jäne ötkizu tärtibi turalı» zañ jobası parlament mäjilisinde ekinşi oqılımında, keyin senat qabırğasında birinşi oqılımda-aq qabıldanğan. Bwğan deyin özge de halıqaralıq wyımdar TJ rejimi kezinde zañ şığaruşı biliktiñ miting jäne sayasi partiyalar turalı eki zañ jobasın qoğam qatısuınsız asığıs qabıldauın sınağan edi.

«Wsınılğan zañ jobası – Qazaqstan biliginiñ öz elindegi adam qwqığına qarsı kezekti reydi. Mitingke qatısu jäne onı wyımdastıru – är adamnıñ qwqığı, al atalğan zañ kerisinşe azamattardıñ öz qwqığın qoldanu üşin ünemi bilikten rwqsat alıp otıruğa bağıttalğan. Bwl adam qwqığınıñ mänin dwrıs tüsinbeu jäne biz Qazaqstan prezidentinen eldegi azamattardıñ qwqığına degen közqarastı moyındauğa jäne wsınılğan zañnan bas tartuğa şaqıramız», – deydi Amnesty International wyımınıñ Ortalıq Aziya boyınşa ökili, zertteuşi Heza Makgill.

Qwqıq qorğauşılar memleket basşısın «atışulı sıñarjaq qwjat» turalı qoğamdıq tıñdaular ötkizip, adam qwqıqtarı jönindegi halıqaralıq sarapşılardıñ pikirin eskerip, oğan qazirgi küyinde qol qoymauğa şaqıradı.

Hat avtorları «Halıqaralıq zañdar men standarttar ärqanday memleketten beybit jiın ötkizuge müddeli prezumpciyanı basşılıqqa aluın talap etedi, al mwnı jüzege asıru üşin biliktiñ rwqsat beruin qajet etpeui kerek» dep jazğan.

Wyımdar wsınılğan zañ jobasında «habarlama» jäne «kelisu turalı ötinim» terminderi qoldanılğanmen, belgilengen räsimder is jüzinde bilik organdarına täueldilikti arttıradı» dep sanaydı.

Sonımen qatar, zañ jobası qoğamdıq orında beybit türde talap bildiru qwqınğınıñ qağidasına qayşı ekenin aytadı. Qwjatta miting-piket siyaqtı jiın ötkizuge arnayı orındar belgilengen. Tağı bir ayta keterlik jayt retinde hatta «qwjat kemistpeuşilik qağidasın bwzadı, sebebi azamattığı joq jäne sot «sayasi qabiletin» şektegen azamattarğa pikirin aşıq aytuğa müldem tıyım salınğan» delinen.

«Adam qwqığın şekteytin qwjat qabıldağalı jatqan» Qazaqstan parlamentininiñ zañ jobasına qarsı Toqaev nazarına jazılğan aşıq hatqa (hattıñ orısşa nwsqası - red.) qol qoyuşı halıqaralıq wyımdardıñ resmi uäkilderi:

  • Denis Krivoşeev, Amnesty International direktorınıñ Şığıs Europa jäne Ortalıq Aziya boyınşa orınbasarı;
  • Bridjit Dufur, Adam qwqıqtarı jönindegi halıqaralıq seriktestiktiñ direktorı, Civil Rights Defenders;
  • H'yu Uil'yamson, Human Rights Watch wyımınıñ Europa jäne Ortalıq Aziya boyınşa direktorı;
  • Ana Furtuna, Euraziya bağdarlamasınıñ direktorı, Civil Rights Defenders;
  • B'orn Engesland, Norvegiyalıq Hel'sinki komitetiniñ Bas hatşısı;
  • Maran Terner, Freedom Now atqaruşı direktorı;
  • Il'ya Nuzov, FIDH Şığıs Europa jäne Ortalıq Aziya boyınşa direktorı.

Bügin tañğı sağat 7:14-te bilik basılımı «Egemen Qazaqstan» gazetinde prezident Toqaevtıñ «Elimiz bwl qiındıqtan şıñdalıp şığadı» degen taqırıptağı swqbatı jariyalandı. «Abay öziniñ «tolıq adam» twjı­rı­mın miras etse, Äl-Farabi «baqıtqa jetu jolındağı qayırımdı qoğam» qağidasın ösiet etip qaldırdı. Meniñ «Ha­lıq ünine qwlaq asatın memleket» attı twjırımdamam osı qağidalarmen ündesedi», - degen memleket basşısı halıqtıñ talabı ärdayım birinşi orında boluı kerektigin aytadı:

«Azamattardıñ ötiniş-tilekterin jedel qarastıru üşin «Ha­lıq ünine qwlaq asatın memleket» twjı­rımdamasın wsındım. Bwl – öte mañızdı äri qajet bastama. Şeneunik­ter­diñ mindeti – eñ aldımen, halıqqa qız­met etu. Olar el-jwrttıñ mwñ-mwqta­jına qwlaq aspağanda kimge qwlaq asadı?! Osı qağidattı barlıq deñgeydegi memlekettik qızmetşilerdiñ sanasına siñirgen jön. Qazirdiñ özinde bwl bağıtta oñ özgeris bar».

Dese de azamattıq qoğam twtas qarsılıq bildirgenine qaramastan, «wzın arqan, keñ twsau» atalğan zañ jobasınıñ birden maqwldanuı qwqıq qorğauşılardı alañdatıp otır.

Toqaev qol qoyuı mümkin «Qazaqstan Respublikasında beybit jinalıstardı wyımdastıru jäne ötkizu tärtibi turalı» zañ jobasın mına siltemeden tauıp tanısa alasız.

Zañ jobasındağı kiltipan

Küni keşe qızmeti auısqan aldıñğı aqparat ministri Abaevtıñ komandası dayındağan «QR-dıñ keybir zañnamalıq aktilerine beybit jinalıstardı wyımdastıru jäne ötkizu tärtibi mäseleleri boyınşa özgerister men tolıqtırular engizu turalı» jäne «QR-da beybit jinalıstardı wyımdastıru jäne ötkizu tärtibi turalı» zañ jobalarında mısalğa keltirilgen «halıqaralıq täjiribe» tarauı reseylik RIA Novosti jelilik basılımınan eşbir siltemesiz köşirilgenin bwrın da jariyalağan edik. Koncepciyanıñ orısşa  nwsqası atalğan sayttıñ materialımen sözbe-söz säykes keledi. Bizdegi zañ aktileri men qwjattarı äueli orısşa dayındalıp, keyinnen qazaq tiline audarılatının eskersek, twjırımdamanıñ mazmwnı Mäskeu memmediasında jariyalanğan nwsqadan alıs emes.

Biıl 7 aqpanda «Aşıq ükimet» portalına ornalastırılğan zañ jobasınıñ 10-tarauı 2818 kün bwrın jariyalanğan (2012 jıl 21 mamır) orısşa materialdıñ negizinde jazılğan.

"The Qazaq Times"