Fotokollaj

Europa elderi atom elektr stanciyasınan bas tartu procesin bastadı. Jeltoqsanda Şveycariya men Germaniya AES jwmısın toqtatu turalı şeşim qabıldasa, Franciya ükimeti osı aptada Fessenhaymdağı atom elektr stanciyasınıñ eñ ejelgi reaktorın toqtatatpaq.

Franciyağa tiesili Fessenhaymdağı AES 1977 jılı iske qosılğan. Biıl 30 mausımda nısan tolıqtay jabıladı. Şara ükimettiñ jaña energetikalıq strategiyasına say qolğa alınğan. Osılayşa, Parij 2035 jılğa deyin eldegi atom energetikasınıñ ülesin 75 procentten 50 payızğa deyin qısqartudı josparlap otır. Stanciyanıñ jabıluı üşin operator kompaniya 400 million dollar ötemaqı aladı.

Şveycariyada 1973 jılı aşılğan stanciya Bern qalasınıñ 100 jıl boyı energetikalıq quat öndirip kelgen. Myulenberg AES-ı Şveycariyanıñ bes birdey atom stanciyasınıñ biri. Quatı 373 megavattı qwraydı. 2017 jılı şveycariyalıq atom elektrostanciyaları eldegi elektrdiñ üşten birin öndirip kelgen. Al elektrdiñ 60%-ı gidroelektrostanciyalarğa tiesili. Al balamalı quat közderiniñ ülesi 5%. Bwl – 2017 jılğı yadrolıq energetikadan bas tartu turalı referendumnan keyin jabılğan alğaşqı stanciya bolmaq. Sodan beri memleket kün, jel jäne gidroenergetikanıñ ülesin barınşa arttırıp keledi.

Germaniya atom elektr stanciyasınan 2022 jılı bas tartpaq. Sonımen birge Şveycariya biligi jaña yadrolıq reaktorlardı salmaytının, al qalğan stanciyalardı qızmet etu uaqıtı ayaqtalğannan keyin jabatının jariya etti. Şveycariyadağı qalğan elektr stanciyalardıñ naqtı qaşan jabılatını belgisiz. Äytse de jwmısın toqtatatın kelesi stanciya Germaniyamen şekaradağı 1969 jılı salınğan Becnau boluı mümkin.

Çernobıl'de bolğan jağdaydan keyin Italiya Atom elektr stanciyası qwrılısına tıyım salğan. Al Fukusima apatınan keyin Japoniya eldegi köptegen stanciyanıñ jwmısın toqtattı. Biraq Resey, Qıtay, AQŞ sındı alpauıttar äli künge deyin Atom elektr stanciyalarınıñ qwrılısın jalğastırıp otır. jappay Elektr mobil'ge köşu mäselesin qolğa alğan Wlıbritaniyada jaña 20 energetikalıq blok salu josparlanğan.

AES-tegi alğaşqı apat 1979 jılı 28 naurızda AQŞ-tıñ Pensil'vaniya ştatındağı Tri-Mayl-Aylend stanciyasında orın aldı. Apatqa reaktordağı suıtu tizimindegi nwqsandar men sol jerdegi mamandardıñ qatelikteri sebep bolğan. Nätijesinde yadrolıq otın erip ketken. Apat saldarın joyu üşin 1 milliard dollar men 14 jıl ketken.

AES Qazaqstanda...

Alğaşqı atom elektr stanciyası 1954 jılı KSRO-nıñ Obninsk qalasında qwrıldı. Osıdan soñ Angliya, Franciya, AQŞ siyaqtı alpauıt elderde AES jwmıs istey bastadı. 1973 jılı Qazaqstandağı Aqtau qalasında alğaşqı AES qwrıldı. Biraq qazir ol toqtap twr. 20 jıl boyı halıqtı elektr energiyası jäne taza auız suımen qamtamasız etken AES reaktorların qayta iske qosu qarastırılıp jatır. Bwğan qatıstı şeşim osı jıldıñ soñına deyin şığadı.  Qazirgi uaqıtta Qazaqstanda atom energiyasın qoldanılmaydı, äytse de MAGATE mälimetinşe, elimizdiñ uran qorı 900 mıñ tonna dep bağalanıp otır. Degenmen elimizde AES qwrılısın bastau mäselesi jii köterilip otır. Mısalı, 2015 jılı bwrınğı prezident Nwrswltan Nazarbaev pen Japoniya prem'er-ministri Sindzo Abeniñ kezdesuinde elimizde AES-ti japon tehnologiyası boyınşa salu turalı kelisim bolğan. AES salu ornı dep osığan deyin Aqtau, ŞQO-dağı Kurçatov qalası jäne Almatı oblısındağı Ülken auılı atalıp keledi.

Bertin kele, Qazaqstanda AES qwrılısın reseylik tehnologiyamen jürgizudi Kreml'degi kezdesui kezinde el prezidenti Qasım-Jomart Toqaevqa Resey prezidenti Vladimir Putin wsınğan bolatın. 3 säuirde ötken jiında Putin Toqaev ekeui «beybit atom salasındağı seriktestik» jaylı talqılağanın aytqan. Onıñ sözinşe, «uran öndiru jäne bayıtu boyınşa Qazaqstan men Reseydiñ birlesken altı önerkäsibi jwmıs isteydi».

QR Energetika ministrligi taratqan habarlamada: «2030 jılğa qaray Qazaqstannıñ Oñtüstiginde 2,7 GVt-qa deyin bazalıq quat tapşılığı kütilude. Elimizdiñ oñtüstiginde bu-gaz, gidro jäne atom stanciyaların salu siyaqtı ärtürli otın jäne energiya közderin paydalana otırıp, bazalıq jäne manevrlik generaciyanı engizu arqılı tapşılıqtı jabu mümkindigin qarastırıp otır. Tek mümkindikter jäne wsınılatın jobalar tiyanaqtı zerttelgen soñ ğana elektr energiyasın öndiruge Qazaqstan üşin neğwrlım oñtaylı jäne qolaylı tehnologiyalar ayqındalatın boladı», – delingen.

Qazaqstanda salınuı ıqtimal atom elektr stanciyasına (AES) arnalğan aumaq retinde Almatı oblısındağı Ülken auılı men Şığıs Qazaqstan oblısındağı Kurçatov qalası tañdalğan. Atalğan mälimdemeden keyin, Qazaqstan azamattarı stanciyadan tönetin orasan zor qauipti aytıp, AES qwrılısınan bas tartudı talap etti.

"The Qazaq Times"