Körneki suret. Foto: https://zagorodnaya-life

Qazaqstanda jaña jıldan bastap armyan jäne qırğız nömirlerimen jürgen kölikterge qatıstı jaña ereje küşine endi. Erejege säykes, kölik ieleri tirkeuden ötui tiis. Şetelden äkelingen kölikti Qazaqstanda 10 jwmıs küni işinde tirkeu kerek. Biraq kölikti elde tirkeu qwnınıñ kölik bağasımen say ekenin eskergen jön.

Biıl qañtar ortasında İşki ister ministrligi Qazaqstan aumağında jürgenine bir jıl bolğan, biraq esepke twrmağan kölik ielerine eskertu jasap, zañdı tirkeuge qoyuğa şaqırğan. Osıdan keyin Aqtau, Aqtöbe, Jañaözen, Oral, Semey, Petropavl qalalarında tirkelmegen kölik ieleri jinalıp, narazılıq bildirdi. Sebebi Qazaqstanğa äkelgen kölikti tirkeu tım qımbat: tirkeu qwnı kölik bağasınan da asıp jığıladı. Al Resey, Armeniya men Qırğızstannıñ jalauı bar avtokölikter jol jüru erejesin jii bwzatının aytqan  bilik tirkelmegen kölikter jauapkerşilikten jaltaradı dep esepteydi.

De-yure twrğısında Qazaqstan azamattarına Armeniya men Qırğızstanda tirkelgen kölik qwraldarın jürgizuge tıyım salınğan. Sol sebepti kölikti satıp alğanda tirkeuden şığaradı. Al osında kelgende aldımen utilizaciyalıq alımdı tölep, alğaşqı tirkeuge qoyadı. Alğaşqı tirkeudiñ de tölemi bar. Eger atalğan memleketterdiñ nömirimen jürgen kölikter tärtip boyınşa tirkelmese, olardı qaytadan sol jaqqa aparu kerek. Tirkelmegen kölikterge 10 aylıq eseptik körsetkiş mölşerinde (25 mıñ teñge) ayıppwl salınıp, ayıp twrağına qoyıladı.

Al Resey men Belaru' nömirmen jürgen jürgizuşilerge tärtip basqa. Olar Bir jıl ötkesin Qazaqstannan şığıp, 30 künnen keyin qaytadan kiruge rwqsat bar.

Soñğı üş jılda EAEO elderinen 200 mıñğa tarta kölik Qazaqstanğa kirgizilgen. Biraq olardıñ bäri tügel tirkelmegen. Köbi tranzitpen kirse, birşama böligi osında jwmısqa kelgen azamattarğa tiesili bolıp otır. Tek 40 mıñı ğana zañdı türde tirkelgen.

İİM ne deydi?

Atalğan mäsele jöninde QR işki ister ministriniñ birinşi orınbasarı Marat Qojaev resmi mälimdeme jasadı. Resmi ökildiñ aytuınşa, qarapayım anıqtama qağazınan bastap uaqıtşa tirkeu kartasına deyin jasatıp jatqandar bar. Söytip, Armeniyanıñ ıqtiyarhatın alıp aluğa tırısadı. Bwl anıqtama arqılı avtokölik äkeledi. Zañğa say kelmeytin äreket ekenin aytqan Qojaev: «Euraziyalıq ekonomikalıq odaqtıq kelisim boyınşa armiyandarğa ğana onday kölik aluğa boladı. Mälimetterdi jinap jatırmız. Twrğın üy-kommunaldıq şaruaşılığı arqılı anıqtama qağazdarın alıp alğandarı bar. Qazirgi uaqıtta İşki ister ministrligi Armeniya Respublikasına äkimşilik policiya komiteti men köşi-qon policiyası komitetiniñ bilikti qızmetkerlerin jiberdi. Olar armyan äriptesterimen birge bizdiñ jäne Armeniya azamattarınıñ äreketteriniñ zañdılığın tekseredi. Aytpaqşı, Qazaqstan azamattarınıñ  Armeniya aumağında olarğa qarsı qwqıq bwzuşılıq jasalğandığı turalı faktileri bar. Olar aldanıp qalğan. Osılayşa, qazaqstandıqtar şığınğa wşırap jatır.  Bwl jağdaydı eskere otırıp, ministrlik osınday tüsindiru jwmıstarın jürgizip jatır», – dedi.

Resey men Belarus' kölikteri jöninde: «Qazaqstanda senimhatpen jürgen Resey kölikterine toqtalsaq. Zañ boyınşa bwl avtokölikter – halıqaralıq qozğalıs rejiminde. Mwnday kölikter el aumağına kirgen sätten bastap Qazaqstanda bir jıl boyı jüre aladı. Osıdan keyin senimhat merzimin sozu üşin kem degende 30 künge elden şığuı kerek. Nemese Resey ne Qazaqstan aumağında kölikti öz atına qayta räsimdey aladı», – dedi.

Sandar söyleydi

2016 jıldan bastap Qazaqstanda avtomobil' jasaytın kompaniyalar men resmi importtauşılar utilizaciyalıq alımdı töleuge mindetteldi. Olardıñ qatarına kölikti sırttan äkeletin qarapayım azamattar da kiredi. Alım kölikti alğaşqı tirkeuge qoyğanğa deyin tölenui kerek.

Utilizaciyalıq alımnıñ mölşeri jıl sayın aylıq eseptik körsetkişke qaray özgerip twradı. Jaña jıldan bastap bir aylıq eseptik körsetkiş 2 651 teñgege köterildi. Al utilizaciyalıq alımnıñ bazalıq tölemi 50 AEK, yağni 132 550 teñge.

Bazalıq tölem kölik qozğaltqışınıñ kölemine qaray esepteledi. Mäselen, bir litrge deyingi qozğaltqışı bar avtomobil'derdiñ utilizaciyalıq alımı 3 bazalıq tölemge teñ, üş litrden joğarı bolsa, 23 bazalıq tölem jasaladı. Osılayşa 2.5 litrlik kölik üşin 1 325 000 teñge töleu kerek. Al 3.5 litrlik qozğaltqıştıñ utilizaciyalıq alımı 3 048 650 teñge boladı. YAğni barlıq şığın 4 million teñgeden asıp jığıladı.

Kölikti tirkeu mäselesinde Kedendik odaqtıñ da salqını tiip jatır. Qazaqstan 2010 jılı Kedendik odaq qwramına kirgen soñ, tirkeu qwnı da, kölik bağası da qımbattadı. 2014 jılı rubl' bağamı tüsken soñ, Reseydegi kölikter de arzandadı. Sol uaqıttan beri otandıq kölik satılımı birneşe payızğa qwldırağan.

Tüyin

Ministrliktiñ aytuınşa, 2014 jıldan 2020 jıldıñ qañtarına deyin Armeniya men Qırğızstanğa tirkelgen kölikterdi tek sol elderde twratın azamattar ğana keden alımı men salığınsız uaqıtşa tirkey aladı. Bwl mäseleni oñtaylı şeşu jolı bir köliktiñ bağasımen tura keletin tirkeu bağasın arzandatıp, qwjattıq talaptardı jeñildetu bolsa kerek. Sebebi joğarıda körsetilgen tirkeu qwnın kez kelgen azamattıñ qaltası kötermesi beseneden belgili.

"The Qazaq Times"