AQŞ pen Iran soğıssa Qıtaydıñ küşeyuine mümkindik beredi

AQŞ qarulı küşteriniñ Bağdat şaharında jürgizgen äskeri operaciyası kezinde Irannıñ äskeri strategi jäne «Qwdıs» (Ierusalim) elitalıq arnayı äskeri böliminiñ basşısı, general Kasem Suleymani qaza taptı. Osıdan keyin AQŞ pen Iran arası eñ qauipti qayşılıq küyge jetti. Tipti, köptegen sarapşılar eki el arasında soğıs boluı mümkin degen boljamdarın da aytıp jatır. Bwl jağday AQŞ-Iran ğana emes, AQŞ pen Qıtay qatınasına, aşalap aytqanda Qıtay mäselesine de belgili özgerister ala kelui mümkin.

Sözimizdi tarata aytar bolsaq, AQŞ-tıñ Iranmen qauipti qayşılıq jağdayına ötui AQŞ-tıñ Orta Şığıstağı äreketterine ülken kedergiler jarattı. Eger, qayşılıq asqınıp eki el arasında soğıs tuılsa, bwl AQŞ-tıñ eki jıl bwrın jariya etken Ündi-Tınıq mwhitı aymağındağı jaña strategiyasın jüzege asıruğa mümkindik bermeydi. Bwl qorğanıs jobası boyınşa AQŞ Qıtaydı strategiyalıq qarsılas retinde tanığan jäne Qıtaydıñ Ündi-Tınıq mwhit aymağındağı äskeri ıqpalın toqtatudı közdegen. Eger, AQŞ-Iran arasında soğıs bolsa bwl Qıtayğa tağı da 5-10 jıl erkin damu mümkindigin berip qoymaq.

Eger AQŞ Iranmen soğıssa...

Eger, AQŞ Iranmen soğıs küyine betpe-bet keler bolsa, onda bwl AQŞ üşin keri şeginis qatarında bağalanuı bek mümkin. Sebebi, Qwrma Ştat soñğı jıldarı (Tramp prezident bolğannan beri) öziniñ naqtı strategiyalıq qarsılastarın (Resey men Qıtaydı) anıqtap, şetelderdegi artıq äskeri şığındı tejep, Resey jäne Qıtay sındı şın mänisindegi qauipti qarsılastarına qarsı dayındalğan bolatın. Al, qazirgi qayşılıq Tehran men Uaşingtondı soğıs küyine jetkizetin bolsa, onda AQŞ «Orta Şığıstıñ batpağına» qayta aynalıp kirdi degen söz. 2001 jılı Irakqa soğıs aşıp kirgen AQŞ köp jıldardan keyin ğana öñirdegi äskeri şeginisterge mümkindik alğan edi. Suleymanidıñ ölimi AQŞ-tı Orta Şığıstağı bitpes qayşılıqqa tipti de tereñdey tartıp ketti. Bwnı AQŞ-tağı Strategiyalıq jäne halıqaralıq qatınastardı zertteu ortalığı Orta-Şığıs mäselesin jönindegi sarapşılar da rastaydı.

Qıtay Ündi-Tınıq mwhitta erkindik aladı

Japoniyanıñ sayasatkerleri men halıqaralıq mäseleler jönindegi sarapşıları da AQŞ pen Iran qatınasınıñ soğısqa wlasuınan alañdaulı. Olar AQŞ pen Iran arasında soğıs tuılsa, bwl Ündi-Tınıq mwhitında Qıtaydıñ ıqpalınıñ jedel küşeyuine mümkindik beredi dep sanaydı. Sebebi, AQŞ bir uaqıtta Orta Şığıs pen Ündi-Tınıq mwhit aymağında teñdey ıqpaldı bola almaydı. Tramp äkimşiligi osığan deyin özinen bwrınğı Buş pen Obamanıñ Irak pen Süriyadağı «bas artıq investiciyası» üşin ayıptap kelgen. Eger Iranmen soğıs tuılsa AQŞ bwdan da ülken şığınğa batuı mümkin. Bwl Qıtay ıqpalın toqtatuğa bağıttalğan Ündi-Tınıq mwhittağı strategiyalıq qadamdarın keri qaytaruğa itermeleydi.

Bwğan qosa, Tayuan, Soltüstik Koreya, Oñtüstik qıtay teñizi sındı qazirgi özekti mäseleler özdiginen kün tärtipten keyin şeginedi de, Korey tübegi yadrolıq qauipte qalıp, Tayuan Qıtaydıñ agressiyasına tap boluı da mümkin. Oñtüstik qıtay teñizi dau-şarlarında Qıtay basımdıqqa şığıp, Oñtüstik Şığıs Aziyadağı AQŞ-pen strategiyalıq seriktes elderdiñ müddesine qauip tönedi. Nätijesinde Qıtay atalğan öñirde şartsız ırıqtı memleketke aynalıp şığa kelmek. Bwl AQŞ-tıñ derjava retindegi osı aymaqtağı strategiyalıq tübirli müddelerine nwqsanın tigizedi. Al, onıñ orını keminde 15-20 jıldan keyin toltıruğa boladı.

Soñğı kezderi Iran men Qıtay qatınası barğan sayın jaqındap baradı. Bwğan AQŞ-tıñ Iranğa qarsı ekonomikalıq sankciyaları da öz äserin tigizdi. Sonday-aq, Iran mwnay eksportına qoyğan Irandı şığar jol izdep Qıtay men Reseyge köbirek jaqındasuğa mäjbür etti. Al, kezekti qayşılıq Iran men Qıtay arasın tipti de jaqındastıruı mümkin.

AQŞ pen Iran ne istep jatır?

Suleymanidıñ öliminen keyin Iran tarabı AQŞ-tan kek qaytaruğa uäde berdi. Qazirge Iran tarabınıñ qarımta şabuılı deytindey eleuli äreket bola qoyğan joq. Alayda, Reyter aqparattıq agenttigi Iran qoldauındağı Iraktıñ şiittik küşteri – «Hezbolla» brigadası jasağan eskertuin tarattı. «Kataib Hezbolla» tarabı 4 qañtarda Iraktıñ ükimettik küşterine qarata sol eldegi AQŞ äskeri bazalarınan alıs boludı eskertken.

AQŞ tarabı da boljaulı qaterdiñ aldın alu üşin aymaqtağı äskeri küşteriniñ sanın köbeyte tüsti. Pentagon bir kün bwrın Orta Şığısqa qosımşa 3500 jauınger attandıratının bildirdi. Bwl osı öñirdegi AQŞ nısandarın qorğau jäne qauipti qaterdiñ aldın alu maqsatında ekenin tüsindirdi. Esteriñizde bolsa, osıdan bwrın AQŞ Irak pen Süriya jerindegi äskeri sanın qısqartudı közdep otırğanın bildirgen edi.

“The Qazaq Times”