Resey men Qıtay Şığıs gaz qwbırın iske qostı. Foto: Şinhua.

2 jeltoqsan küni Resey Federaciyasınıñ prezidenti Vladimir Putin men Qıtay Halıq Respublikasınıñ törağası Şi Jinpiñ (Si Czin'pin) Soçi men Beyjiñde Resey-Qıtay Şığıs gaz qwbırınıñ aşılu saltanat onlayn türde ötkizdi.

Eki el liderleriniñ pikiri

Qıtaydıñ resmi «Şinhua» (Sin'hua) aqparat agenttigi habarında Qıtay basşısınıñ aşılu saltanatı kezinde pikirin tarattı. Ondı Qıtay basşısı Şığıs gaz qwbırınıñ Qıtay-Resey energetikalıq ıntımaqtastığındağı mañızdı joba ekenin, sonımen qatar eki taraptıñ «tereñ integraciyası men jeñisti ıntımaqtastığınıñ ülgisi retinde bağalağan.

Resey prezidenti de onlayn kezdesude jobanıñ mañızın joğarı bağalap, Resey-Qıtay diplomatiyasınıñ 70 jıldığı qarsañında Şığıs gaz qwbırı jelisin iske qosu jäne jedeldetudiñ tarihi mäni zor dep atağan. Sonday-aq, bwl joba eki el arasında strategiyalıq ıntımaqtastıqtıñ jaña beleske köterilgenin körsetedi dep bağalağan.

Resey-Qıtay jobasınıñ şın mäni

Eki el basşısınıñ jobağa baylanıstı pikirleri joğarıdağıday. Endi Resey-Qıtay arasındağı atalğan jobanıñ sipatına üñilip körelik. Resey «Sibir quatı» dep atalatın gaz qwbırın paydalanuınıñ özindik mäni bar, aytalıq, 2014 jılı Qırımdı anneksiyalağannan keyin Resey Batıs elderiniñ qarjılıq sankciya qısımında qaldı. Bwl gaz qwbırın paydalanu Batıs elderiniñ qarjılıq sankciya qısımın jeñildetu üşin Reseydiñ şığısqa bet bwrğanın körsetip otır.

Şığıs gaz qwbırınıñ aşıluı Reseydiñ eñ iri eksporttıq narığındağı jağdayın küşeytti jäne Reseyge Europadan tısqarı jerde ülken äleuetti jaña narıq aluğa mümkindik berdi. Ärine, bwl mümkindikti Qıtay berip otır, biraq Resey bwdan özge tağı eki iri energetikalıq jobanıñ iske qosıluın kütip otır. Onıñ biri – Germaniyağa jetkiziletin BAS-2 su astı Baltıq gaz qwbırı; ekinşisi – Türkiya men Oñtüstik Europağa tartılatın TurkStream gaz qwbırı.

Joba auqımı

Qıtay-Resey şığıs gaz qwbırı Reseydiñ şığısındağı Sibirden bastalıp, Blagoveşensk qalası arqılı Qıtaydıñ Hiloñjiyañ (Heylunczyan) provinciyasındağı Hihı (Heyhe) özenine tireledi. Qwbırdıñ Resey territoriyasındağı wzındığı 3000 şaqırım, Qıtay territoriyasındağı wzındığı 3371 şaqırım. Qazir 1740 şaqırımı qoldanısta.

Resey men Qıtay arasında qosılıp jatqan Şığıs gaz qwbırındağı gaz tasımalı birtindep joğarılap, 2025 jılğa barğanda jılına 38 mlrd tekşe metrge deyin jetedi dep kütilude. Bwl Qıtaydıñ Resey gazın twtınatın Germaniyadan keyingi ekinşi ülken narıqqa aynaldıruı mümkin. Bıltır Germaniya Reseyden 58,5 mlrd tekşe metr gaz satıp alğan bolatın.

Mäskeu 1950 jıldardan bastap Batıs jäne Ortalıq Europağa tabiği gaz jetkizip keledi. Europa sodan beri reseylik gazdıñ eñ negizgi twtınuşısı bolıp keledi. Kreml' baqılauındağı «Gazprom» energetika alıbı sanaladı, onıñ jıldıq jetkizilimi şamamen 200 mlrd tekşe metrge jetken.

Mäskeu men Beyjiñ neni jasırdı?

At-atağı mälim jobanıñ aşıluı kezinde eki el basşıları jobanıñ qwnı men gaz bağası turalı mälimet bergen joq. Jobanı jüzege asıruşılarda Şığıs gaz qwbırı arqılı Qıtayğa eksporttalatın gaz bağası turalı mälimetti qwpiya wstap otır. Tek jobanı atqaruşılardan tarağan bolmaşı mälimette eksporttau bağası janar jağar maydıñ bağasına täueldi ekenin aytılğan.

Eki el basşılarınıñ joba turalı pikirlerinen mälim bolğanınday, Şığıs gaz qwbırı jelisi Qıtay men Reseydiñ strategiyalıq ıntımaqtastığınıñ jaña beynesi. Bwl Batıstıñ qısımı aldında eki körşimizdiñ äreketterdi üylestire bastağanın da körsetip twr. Aytalıq, AQŞ-pen sauda soğısındağı Qıtay jäne Batıs sankciyasınıñ qısımındağı Reseydiñ energetika ıntımaqtastığı bir-birine mol mümkindik berip otır. Qıtay Reseyge jaña alıp narıq aşıp berse, Resey Qıtayğa strategiyalıq seriktestik orayın berip otır. Batıstağı demokratiyalıq älem aziyalıq eki derjavanıñ bwnday äreketinen alañdaydı. Biz üşin de eki alıp körşiniñ ımırası saqtıq dabılımen birdey.