Qıtay ükimeti Şınjañda jüz mıñdağan mwsılmandardı mäjbürli türde lagerlerge qamap otırğanın däleldeytin qwjattarı jurnalisterdiñ qolına tidi. Bwğan deyin Beyjiñ biligi Şınjañdağı mwsılmandar tärbie lagerlerine öz erikterimen kirgenin aytıp edi. Şınjañdağı lagerlerge baylanıstı qwjattardı Jurnalistik zertteulerdiñ Halıqaralıq Konsorciumı (International Consortium of Investigative Journalists – ICIJ ) qolğa tüsirgen.

Atalğan wyım Şınjañdağı lagerlerdiñ basşılarına berilgen tüsindirmeler, lager işinde taratılğan byulletender, sonımen qosa, bir wyğır azamatınıñ dini közqarasın bildirgeni üşin 10 jıl lagerge qamau turalı şeşim qwjatın qolğa tüsirgen. ICIJ bwl qwjattardı qolğa tüsirgen qwjattardı älemge tanımal äri ıqpaldı degen 17 iri aqparat qwraldarımen birge zerttep körgen (olardıñ qatarında: BBC-diñ "Panorama" bağdarlaması, Guardian qatarlılar da bar).

Nätijesinde: bwl lagerler Beyjiñ biligi aytqanday «Bilim beru ortalıqtarı» emes ekeni;
«Mwsılman azşılıqtar onda öz erkimen bardı» degen sözderdiñ mülde şındıqqa say kelmeytini;
Eñ soraqısı – bwl qwjattar Şınjañdağı millionnan astam adamnıñ eşqanday sot şeşiminsiz erkindiginen ayırılıp otırğanı belgili boldı.

Jariya bolğan qwjattardıñ arasında Şınjañ aymağınıñ qauipsizdigine jauaptı joğarı lauazımdı Ju Haylünniñ lagerler turalı nwsqaulıqtarı da bar. Onda ol lager basşılarına qatañ tärtipti saqtaudı, qaşıp ketkenderdi qalay jazalau turalı körsetken.
Ju Haylünniñ bwyrığı:

  • Lagerlerden eşkim qaşıp ketpeui kerek;
  • Tärtipti oñau jäne könbegenderdi jazalau;
  • Kinäsin moyındatu;
  • Tärbieleu kurstarına basımdıq beru;
  • Oquşılardıñ tolıqtay transformaciyasın jüzege asıru;
  • Jatın bölmelerin, sabaqhanaların tolıqtay beyne baqılauğa alu;

Bwlardan tıs, atalğan qwjattardan qamaqqa alınğandar sanınıñ asa köp ekenin de biluge boladı. Aytalıq, qwjattardıñ birinde 2017 jılı bir aptanıñ işinde 15 mıñ adamnıñ qamauğa alınğanı turalı derekter bar. Lagerlerdiñ bastı maqsatı ideologiyalıq transformaciya jasau bolğandıqtan, tört birdey partiyalıq komitet «Tolıq transformaciyalanğan» degen şeşiminsiz eşkim de lagerden şığıp kete almaydı.

Adam qwqığın qorğauşı halıqaralıq wyımdar bwl qwjattar jariyalanğannan keyin Qıtay biligi Şınjañda adamdardıñ jadısın mäjbürli juu äreketterimen aynalıstıp otır dep ayıptadı. Onıñ arasında Human Rights Watch sındı ıqpaldı wyımdar da bar.

“The Qazaq Times”