Kaspi.kz jäne 2GIS kompaniyalarınıñ logosı. Foto: aşıq derekköz

5 millionnan astam qoldanuşısı bar Kaspi.kz jäne 2GIS kompaniyaları öz qızmetterin tek orıs tilinde körsetip keledi.  

2006 jılı 330 mıñğa juıq twtınuşısı bar qatardağı bank öziniñ tartımdı wsınıstarımen bügin 5 milionnan astam klienttik iri äri bedeldi bazağa aynaldı. Iñğaylı qarjı audarımı men bonustıq tölem jüyesi köptiñ köñilinen şığıp, el işinde keñinen tarap ülgergeni belgili. Tipti düñgerşektegi bir keli almanıñ özin kaspiy qosımşası arqılı onlayn töleytin boldıq. Aqşanı qolğa wstamağan küyde tiimdi jaratuğa boladı. Qalta telefonı bar kez kelgen adamnıñ smartfon mäzirinen Kaspiy qosımşasın tabu qiın emes.

Däl sol sekildi keñ tarağan mobil'di qosımşanıñ biri 2GIS smart navigatorı TMD elderinde 50 million qoldanuşısı bar. Sonıñ işinde qazan ayındağı körsetkiş boyınşa Qazaqstanda  5,7 million qoldanuşı tirkelgen. El astanası men Almatı, Qarağandı, Şımkent, Aqtöbe, Qostanay, Kökşetau, Petropavl t.b. qalaların qamtitın halıqaralıq kartografiyalıq qızmet navigatorı qazaqstandıqtardıñ igiligine jarap keledi. Qaladağı kölik keptelisiniñ deñgeyi, jayau jäne kölik arqılı jetu uaqıtı, nısannıñ däl meken-jayı t.b. erekşelikteri kimdi de bolsın qızıqtıradı.

Biraq ätteñ-ayı sol, joğarıda atalğan eki kompaniyanıñ mobil'di qosımşasında memlekettik tilde müldem aqparat berilmegen. Memleketke eşqaşan alaqan jayıp körmegen halıqtıq bank retinde keñ qoldanılıs tapqan Kaspiy qarjı wyımınıñ saytı men mobil'di bankingi tek orıs tilinde qızmet körsetedi. 2GIS qosımşasınıñ da küyi osı deñgeyde.

Kaspiy bankiniñ ökili Sayan Qasımov «qızmetterdiñ qazaq tilindegi nwsqası äzirge joba türinde dayındaluda» deydi. Biraq naqtı qay uaqıtta qoldanısqa enetinin ayta almadı. Al 2GIS kompaniyası «müldem qarastırmağanın» alğa tartıp, 10 eldegi 390 qalanıñ barlığı tek orıs tilinde qızmet körsetetinin ayttı. Kompaniya ökili swrauımızğa qatıstı Resey Federeraciyasındağı Jaña Sibir qalasında ornalasqan bas keñsesine habarlasuğa keñes berdi. İsi örge domalap, Qazaqstan auditoriyası arqılı zor tabısqa kenelgen eki kompaniya da äzirge memlekettik tilge, eñ mañızdısı el azamattarınıñ, twtınuşılarınıñ qwqığına moyın bwrar türi joq. Bizdiñ tilegimiz – memlekettik til öz biiginde, barlıq salada qoldanılıs tapsa. Täuelsizdik alğanına 30 jılğa tayağan elimizde biznes salası 1997 jılğı 11 şildede qabıldanğan  «Til turalı»  jäne «Twtınuşılardıñ qwqığın qorğau turalı»  zañğa pısqırıp qaramaytın küyge jetken.

El ıqılasına bölengen eki kompaniyanıñ memlekettik tilge qatıstı közqarası men wstanımı azamattıq qoğam men til janaşırlarınıñ narazılığın tudıruda. Ayta-ayta jauır boğlan memlekettik til mäselesiniñ iri käsipkerlik wyımdardağı ahualı jayında sayasatker, qoğam belsendisi Dos Köşim «halıq öziniñ tuğan tili üşin küresu arqılı talapşıl bolu» formulasın wsınadı.

Sayasatker Dos Köşim. Foto: aşıq derekköz

– Biznes sektordağı mwnday «twtınuşılardı alalau» mädenietsizdigine qalay tosqauıl qoyuğa boladı? Äytpese, zañdıq twrğıda qaralğan mindetteme emes pe memlekettik tilde qızmet körsetu degen.

– Bwlardıñ barlığı (kafe, restorandardağı «As mäzirinen» bastap, bwnday – qazaq tilin qoldanıstan şığaruğa bağıttalğan mısaldar barlıq jerde bar) – qazaqtildi azamattardıñ twtınuşı retinde qwqıqtarın bwzatın, «mädenietsizdikten» göri, zañbwzuşılıq degen atauğa keletin jağdaylar. Ökiniştisi, bwğan qatañ jaza beretin ne naqtı zañ baptarı joq, nemese sol zañdı ömirge alıp keletin Parlament joq, nemese qoldanıstağı zañdı (azdı-köpti bwl zañdı da paydalanuğa boladı) baqılaytın prokuratura joq. Eñ bastısı, «iä, bwl jerde qazaqtildi twtınuşınıñ qwqığı bwzılıp twr» degendi aytatın sot joq. Osındayda wlı filosof Sokrattıñ «Öz eliniñ zañın wstanbaytın memlekettiñ bolaşağı joq» degeni esimizge tüsedi.

– Käsipkerlik kez kelgen şahardıñ äri ondağı qoğamnıñ kelbeti ekeni anıq. Endeşe käsipkerlerge salıqtıq-äkimşilik twrğıdan keñşilik berilsin, biraq twtınuşılardıñ qwqıqtıq talabı qaşanda birinşi orında twruı tiis emes pe? Mäseleni tüpkilikti türde şeşetin mehanizm qwru mümkin be?

– Qazirgi jağdaydağı «mehanizm» bireu-aq, ol – ärbir azamattıñ öz qwqığın sot arqılı qorğauı. Mısalı, zañımızda halıqpen tikeley qarım-qatınasqa tüsetin transport qızmetkerleriniñ qazaq tilin bilu mindettiligi aytılğan, demek bilet satatın kassada otırğan jandardan bastap, jolserik, styuardessalarmen qazaq tilinde söyleseyik. Salıq esepterin qazaq tilnde tapsırıp, banktiñ jibergen orıstildi aqparattarın keyin qaytarıp, qazaqşa mätindi berudi talap eteyik. Bwl – qarapayım küres jolı.  Sol uaqıtta ğana memlekettik bilik te bizdiñ zañdı talabımızdı jüzege asıradı, nemese orıs tilin memlekettik til dep jariyalaydı... Quırdaqtıñ kökesin sonda köremiz!

2GIS halıqaralıq navigator basşılığınıñ wstanımı tüsinikti. TMD köleminde eşbir eldiñ ıñğayına könbegen geokartografiyalıq joba. Al otandıq ekinşi deñgeyli bankter köşbasşısı, byudjetke masıl bolmaytın, «Biz siz üşin tağı ne istey alamız» deytin Kaspi AQ-nıñ  basşıları Vyaçeslav Kim, Qayrat Satıbaldıwlı jäne Mihail Lomtadze twtınuşılar qwqığına qwrmet tanıtıp, memlekettik tildiñ öristeuine jol aşar degen senimdemiz. Qazaqstandağı qazaq tildi auditoriyanıñ swranısı ösip kele jatqanın esti-täjiribeli käsipker alısqa köz tastamay-aq, jazbay tanısa kerek-ti.

"The Qazaq Times"