Astanada 2020 jılı Euraziya elderine tönui ıqtimal qauipter jariyalandı

Keşeli beri el astanasında kezekti byudjeti zor dürbeleñ jiın ötip jatır. Älem sarapşılarınıñ basın qosqan «Astana Klubı» sayasi forumınıñ besinşi otırısında 2020 jılı Euraziya elderine tönip türğan negizgi 10 qauip-qater reytingisi talqılanuda. 

«Astana Klubı» sayasi forumınıñ besinşi otırısı. Elorda. 12 qaraşa 2019 jıl. Foto: Älemdik ekonomika jäne sayasat institutı

Jiında «Euraziya 2020 üşin 10 bastı sın-qater» täuekelder reytingisiniñ ekinşi basılımınıñ twsauı kesildi. Atalmış zertteu jwmısına iri BAQ pen halıqaralıq instituttar jäne köptegen memleket basşıların moyındatqan  40-qa tarta bedeldi sarapşı men sayasatker qatıstı. Joba wyımdastıruşılarınıñ sözine qarağanda, 70 eldiñ 1100-den asa käsibi mamandar respondent retinde saualnamağa tartılğan.

Joba jetekşisi, Älemdik ekonomika jäne sayasat institutınıñ direktorı (ÄESI) Erjan Saltıbaev jäne şara ayasında dayındalğan reytingtiñ teñ avtorları Sloveniya prezidenti (2007-2012) Danilo Tyurk, Karnegi qorınıñ vice-prezidenti Evan Feygenbaum (AQŞ), sonday-aq PIR-ortalığınıñ törağası, general-leytenant Evgeniy Bujinskiyler (Resey) sarapşılarğa auqımdı zertteu jwmısınıñ qorıtındısı turalı tarqatıp aytıp berdi.

Jıl sayınğı reytingti äzirleudegi bastı maqsat – Euraziya aymağındağı meylinşe özekti sın-qaterlerdi scenarlıq boljau men bağalau desedi.

ÄESI direktorı Erjan Saltıbaev, jwmıs qorıtındısına säykes, negizgi sın-qaterler qatarına sauda soğısı, zımıran-yadrolıq jarısı, sonımen birge jaña tehnologiyalar salasında basıp ozuğa bağıttalğan kürestiñ engenin ayttı.

 «Jıl sayınğı reyting äzirleu kezinde biz onıñ ğılımi-zertteu mäni men qoldanbalı äleuetin tereñdetuge ülken nazar audaramız. Biıl bizben birge jobanı dayındauğa halıqaralıq saraptama ortalıqtarınıñ jetekşileri men bedeldi sayasatkerler jäne diplomattardı qosqanda älemniñ 40 sarapşısı qatıstı. 

Biz sonday-aq mäselelerge jeke közqarastarın bildirgen swhbatkerlerdiñ deauqımın keñeyttik. Bıltır 60 elden 1000-ğa tarta azamattardı qatıstırsaq, biıl 70 elden 1 100 adamdı tarttıq. YAğni,  irikteme ayası ötekeñ», – dedi baspasöz konferenciyası kezinde Erjan Saltıbaev.

«Astana Klubı» sayasi forumınıñ besinşi otırısı. Elorda. 12 qaraşa 2019 jıl. Foto: ÄESI

Körsetilgen mälimetterge säykes Euraziya 2020 üşin mañızdı sın-qaterler reytingisine kelesi mäseleler endi-mis:

1. 2020 jılı AQŞ-tağı prezidenttik saylaudan keyingi ahual

      AQŞ-tıñ qazirgi prezidenti Donal'd Tramp jaña merzimge qayta saylanukampaniyasın bastap ketti. Alayda qarsılastarı onı impiçmentpenqorqıtuda. Älemniñ jetekşi derjavasınıñ sayasi damuındağı belgisizdikbükil Euraziya üşin eleuli sın-qaterge wlasuı mümikn.

1. Jahandıq ekonomikalıq qwldırau

Düniejüzine ıqpal etetin kezekti ekonomikalıq dağdarıs damuşı elderdegiekonomikalıq mäselelerdiñ saldarınan orın aluı mümkin. Damıp kelejatqan narıqtarda kapitaldıñ ketui äserinen valyuta bağamı qwldırap, sonıñ kesirinen kompaniyalardıñ qarızğa batu mäselesi küşeyetindikten, jahandıq dağdarıs orın aluı boljanuda.

«Astana Klubı» sayasi forumınıñ besinşi otırısı. Elorda. 12 qaraşa 2019 jıl. Foto: ÄESI

1. AQŞ pen Qıtay teketiresiniñ uşığuı

      AQŞ pen Qıtay arasındağı teketirestiñ küşeyu qaupi bıltırğıreytingtiñ aldıñğı qatarınan orın alğan. Mäsele 2020 jılı da özektiliginjoyğan joq. Vaşington men Beyjiñ şielenisin tolıqqandı strategiyalıqqarsılıq dep atauğa boladı.

1. Jahandıq qarulanu jarısınıñ jaña kezeñi

2019 jılı qırği-qabaqtı bäseñdetude bäsi joğarı bolğan Jaqın jäne ortaqaşıqtıqtağı zımırandardı joyu jönindegi kelisiminiñ küşin joyğanınakuä boldıq. 2020 jılı älem strategiyalıq qaru salasındağı «oyınerejeleriniñ» jappay joyılu ıqtimaldılığına tap boladı. 

«Astana Klubı» sayasi forumınıñ besinşi otırısı. Elorda. 12 qaraşa 2019 jıl. Foto: ÄESI

1. Tehnologiyalıq üstemdik jarısınıñ üdeui

Tehnologiyalıq keñistiktiñ geosayasi segmentaciyası ayqın bola tüsedi. Qıtaylıq Huawei jäne ZTE kompaniyalarınıñ mısaldarı IT-önimderdiötkizu narığın aymaqtandıru tetiginiñ ülgisi dep sanauğa boladı. 

1. Iranğa qarsı äskeri soğıs

      YAdrolıq kelisimdi joyu Iran töñiregindegi qarama-qayşılıqtardıñ odan äri uşığuına wlasuı mümkin. Irannıñ geosayasi qarsılastarımen teketiresi kiberkeñistikke keñ taraluı mümkin. Jağday Tayau Şığıstağı bükil qauipsizdik jüyesin qısımda wstaydı.

1. Korey tübegindegi yadrolıq dağdarıs

      Soltüstik Koreyanıñ beybit kelisimge kelu jäne AQŞ-pen qarım-qatınasın qalıpqa keltirudegi qadamdarı bayau qarqınmen jürude. Eki tarap arasındağı kelispeuşilikter arta üsken sayın kelisimderdiñ qwrdımğa ketu qaupi küşeyedi. Jağdaydıñ uşığuına 2020 jılğı AQŞ-tağı prezident saylauınan keyingi ahual ıqpal etui mümkin.

«Astana Klubı» sayasi forumınıñ besinşi otırısı. Elorda. 12 qaraşa 2019 jıl. Foto: ÄESI

1. Terrorizmniñ jaña tolqını

      DAIŞ-tıñ talqandalğanına qaramastan, terroristik toptar damudıñ jaña satısına köterilip, äreket etu auqımın keñeyte tüsude. Jalğız özi küres wyımdastırğandardıñ qatarı köbeyude. Bwdan bölek, älem mwsılmandar men migranttardıñ özge konfessiyalar terrorizmi men «aq» terrorizm atalğan toptardıñ qwrbanı bolğanına kuä boluda.   

1. Basqınşı wltşıldıq pen populizm tolqını

Populizmdi saylau üderisine tañu jäne sayasatkerlerdiñ kürdeli mäselelerdi oñay şeşuge degen nieti qiratuşı äleumettik qaqtığıstardı küşeytedi, sonday-aq etnikalıq jäne dini arazdıq qaupin tudıradı.

1. Klimattıñ özgerui tudıratın auqımdı mäseleler

İri derjavalar arasındağı kikiljiñder men kelispeuşilikter 2020 jılı klimattıñ özgeruine qarsı küresti tübegeyli toqtatu qaupin tudıradı, bwl basqa memleketterdiñ wlttıq müddeni jeleu etken özimşildik  sayasatın jürgizuin jeñildetedi. 

«Astana Klubı» sayasi forumınıñ besinşi otırısı. Elorda. 12 qaraşa 2019 jıl. Foto: ÄESI

Keşeli beri el astanasında (11-12 qaraşa künderi) «Nazarbaev Ortalığında» älemniñ jetekşi diplomattarı men sayasatkerleriniñ jäne sarapşılarınıñ basın biriktirgen sayasi forum türindegi halıqaralıq bedeldi pikirtalas alañı – «Astana Klubınıñ» «Ülken Euraziya: jahandıq ıntımaqtastıqtıñ jaña qwrılımı jolında» taqırıbındağı besinşi otırısı ötip jatır.

Klub sarapşıları pikirtalasına «Vaşington-Beyjiñ-Mäskeu» üştigi arasında uşıqqan teketirestiñ ağımdağı ahualı, sauda protekcionizmi men populistik köñil-küydiñ artuı, sonday-aq Iran men Soltüstik Koreya töñireginde jaña şielenisterdiñ boy köterui sındı mäseleler arqau bolmaq.

Spikerler qatarında 9 bwrınğı memleket jäne ükimet basşısı, 9 ministr men 1 Nobel' sıylığınıñ laureatı bar. «Astana Klubınıñ» spikerleri men qwrmetti qonaqtarınıñ qatarında Mwhammed äl-Baradei, Joze Manuel Barrozu, Ahmet Däuitoğlı, Vaclav Klaus, Abdulla Gül, Boris Tadiç, Hamid Karzay, Djordj Fridman, Ien Morris, Robert Kaplan sındı tanımal sayasatkerler bar.

«Astana Klubı» sayasi forumınıñ besinşi otırısı. Elorda. 12 qaraşa 2019 jıl. Foto: ÄESI

"The Qazaq Times"