استانادا 2020 جىلى ەۋرازيا ەلدەرىنە ءتونۋى ىقتيمال قاۋىپتەر جاريالاندى

كەشەلى بەرى ەل استاناسىندا كەزەكتى بيۋدجەتى زور دۇربەلەڭ جيىن ءوتىپ جاتىر. الەم ساراپشىلارىنىڭ باسىن قوسقان «استانا كلۋبى» ساياسي فورۋمىنىڭ بەسىنشى وتىرىسىندا 2020 جىلى ەۋرازيا ەلدەرىنە ءتونىپ تۇرعان نەگىزگى 10 قاۋىپ-قاتەر رەيتينگىسى تالقىلانۋدا. 

«استانا كلۋبى» ساياسي فورۋمىنىڭ بەسىنشى وتىرىسى. ەلوردا. 12 قاراشا 2019 جىل. فوتو: الەمدىك ەكونوميكا جانە ساياسات ينستيتۋتى

جيىندا «ەۋرازيا 2020 ءۇشىن 10 باستى سىن-قاتەر» تاۋەكەلدەر رەيتينگىسىنىڭ ەكىنشى باسىلىمىنىڭ تۇساۋى كەسىلدى. اتالمىش زەرتتەۋ جۇمىسىنا ءىرى باق پەن حالىقارالىق ينستيتۋتتار جانە كوپتەگەن مەملەكەت باسشىلارىن مويىنداتقان  40-قا تارتا بەدەلدى ساراپشى مەن ساياساتكەر قاتىستى. جوبا ۇيىمداستىرۋشىلارىنىڭ سوزىنە قاراعاندا، 70 ەلدىڭ 1100-دەن اسا كاسىبي ماماندار رەسپوندەنت رەتىندە ساۋالناماعا تارتىلعان.

جوبا جەتەكشىسى، الەمدىك ەكونوميكا جانە ساياسات ينستيتۋتىنىڭ ديرەكتورى (اەسي) ەرجان سالتىباەۆ جانە شارا اياسىندا دايىندالعان رەيتينگتىڭ تەڭ اۆتورلارى سلوۆەنيا پرەزيدەنتى (2007-2012) دانيلو تيۋرك، كارنەگي قورىنىڭ ۆيتسە-پرەزيدەنتى ەۆان فەيگەنباۋم (اقش), سونداي-اق پير-ورتالىعىنىڭ توراعاسى، گەنەرال-لەيتەنانت ەۆگەني بۋجينسكيلەر (رەسەي) ساراپشىلارعا اۋقىمدى زەرتتەۋ جۇمىسىنىڭ قورىتىندىسى تۋرالى تارقاتىپ ايتىپ بەردى.

جىل سايىنعى رەيتينگتى ازىرلەۋدەگى باستى ماقسات – ەۋرازيا ايماعىنداعى مەيلىنشە وزەكتى سىن-قاتەرلەردى ستسەنارلىق بولجاۋ مەن باعالاۋ دەسەدى.

اەسي ديرەكتورى ەرجان سالتىباەۆ، جۇمىس قورىتىندىسىنا سايكەس، نەگىزگى سىن-قاتەرلەر قاتارىنا ساۋدا سوعىسى، زىمىران-يادرولىق جارىسى، سونىمەن بىرگە جاڭا تەحنولوگيالار سالاسىندا باسىپ وزۋعا باعىتتالعان كۇرەستىڭ ەنگەنىن ايتتى.

 «جىل سايىنعى رەيتينگ ازىرلەۋ كەزىندە ءبىز ونىڭ عىلىمي-زەرتتەۋ ءمانى مەن قولدانبالى الەۋەتىن تەرەڭدەتۋگە ۇلكەن نازار اۋدارامىز. بيىل بىزبەن بىرگە جوبانى دايىنداۋعا حالىقارالىق ساراپتاما ورتالىقتارىنىڭ جەتەكشىلەرى مەن بەدەلدى ساياساتكەرلەر جانە ديپلوماتتاردى قوسقاندا الەمنىڭ 40 ساراپشىسى قاتىستى. 

ءبىز سونداي-اق ماسەلەلەرگە جەكە كوزقاراستارىن بىلدىرگەن سۇحباتكەرلەردىڭ دەاۋقىمىن كەڭەيتتىك. بىلتىر 60 ەلدەن 1000-عا تارتا ازاماتتاردى قاتىستىرساق، بيىل 70 ەلدەن 1 100 ادامدى تارتتىق. ياعني،  ىرىكتەمە اياسى وتەكەڭ»، – دەدى ءباسپاسوز كونفەرەنتسياسى كەزىندە ەرجان سالتىباەۆ.

«استانا كلۋبى» ساياسي فورۋمىنىڭ بەسىنشى وتىرىسى. ەلوردا. 12 قاراشا 2019 جىل. فوتو: اەسي

كورسەتىلگەن مالىمەتتەرگە سايكەس ەۋرازيا 2020 ءۇشىن ماڭىزدى سىن-قاتەرلەر رەيتينگىسىنە كەلەسى ماسەلەلەر ەندى-ءمىس:

1. 2020 جىلى اقش-تاعى پرەزيدەنتتىك سايلاۋدان كەيىنگى احۋال

      اقش-تىڭ قازىرگى پرەزيدەنتى دونالد ترامپ جاڭا مەرزىمگە قايتا سايلانۋكامپانياسىن باستاپ كەتتى. الايدا قارسىلاستارى ونى يمپيچمەنتپەنقورقىتۋدا. الەمنىڭ جەتەكشى دەرجاۆاسىنىڭ ساياسي دامۋىنداعى بەلگىسىزدىكبۇكىل ەۋرازيا ءۇشىن ەلەۋلى سىن-قاتەرگە ۇلاسۋى مۇمىكن.

1. جاھاندىق ەكونوميكالىق قۇلدىراۋ

دۇنيەجۇزىنە ىقپال ەتەتىن كەزەكتى ەكونوميكالىق داعدارىس دامۋشى ەلدەردەگىەكونوميكالىق ماسەلەلەردىڭ سالدارىنان ورىن الۋى مۇمكىن. دامىپ كەلەجاتقان نارىقتاردا كاپيتالدىڭ كەتۋى اسەرىنەن ۆاليۋتا باعامى قۇلدىراپ، سونىڭ كەسىرىنەن كومپانيالاردىڭ قارىزعا باتۋ ماسەلەسى كۇشەيەتىندىكتەن، جاھاندىق داعدارىس ورىن الۋى بولجانۋدا.

«استانا كلۋبى» ساياسي فورۋمىنىڭ بەسىنشى وتىرىسى. ەلوردا. 12 قاراشا 2019 جىل. فوتو: اەسي

1. اقش پەن قىتاي تەكەتىرەسىنىڭ ۋشىعۋى

      اقش پەن قىتاي اراسىنداعى تەكەتىرەستىڭ كۇشەيۋ قاۋپى بىلتىرعىرەيتينگتىڭ الدىڭعى قاتارىنان ورىن العان. ماسەلە 2020 جىلى دا وزەكتىلىگىنجويعان جوق. ۆاشينگتون مەن بەيجىڭ شيەلەنىسىن تولىققاندى ستراتەگيالىققارسىلىق دەپ اتاۋعا بولادى.

1. جاھاندىق قارۋلانۋ جارىسىنىڭ جاڭا كەزەڭى

2019 جىلى قىرعي-قاباقتى باسەڭدەتۋدە ءباسى جوعارى بولعان جاقىن جانە ورتاقاشىقتىقتاعى زىمىرانداردى جويۋ جونىندەگى كەلىسىمىنىڭ كۇشىن جويعانىناكۋا بولدىق. 2020 جىلى الەم ستراتەگيالىق قارۋ سالاسىنداعى «ويىنەرەجەلەرىنىڭ» جاپپاي جويىلۋ ىقتيمالدىلىعىنا تاپ بولادى. 

«استانا كلۋبى» ساياسي فورۋمىنىڭ بەسىنشى وتىرىسى. ەلوردا. 12 قاراشا 2019 جىل. فوتو: اەسي

1. تەحنولوگيالىق ۇستەمدىك جارىسىنىڭ ۇدەۋى

تەحنولوگيالىق كەڭىستىكتىڭ گەوساياسي سەگمەنتاتسياسى ايقىن بولا تۇسەدى. قىتايلىق Huawei جانە ZTE كومپانيالارىنىڭ مىسالدارى IT-ونىمدەردىوتكىزۋ نارىعىن ايماقتاندىرۋ تەتىگىنىڭ ۇلگىسى دەپ ساناۋعا بولادى. 

1. يرانعا قارسى اسكەري سوعىس

      يادرولىق كەلىسىمدى جويۋ يران توڭىرەگىندەگى قاراما-قايشىلىقتاردىڭ ودان ءارى ۋشىعۋىنا ۇلاسۋى مۇمكىن. يراننىڭ گەوساياسي قارسىلاستارىمەن تەكەتىرەسى كيبەركەڭىستىككە كەڭ تارالۋى مۇمكىن. جاعداي تاياۋ شىعىستاعى بۇكىل قاۋىپسىزدىك جۇيەسىن قىسىمدا ۇستايدى.

1. كورەي تۇبەگىندەگى يادرولىق داعدارىس

      سولتۇستىك كورەيانىڭ بەيبىت كەلىسىمگە كەلۋ جانە اقش-پەن قارىم-قاتىناسىن قالىپقا كەلتىرۋدەگى قادامدارى باياۋ قارقىنمەن جۇرۋدە. ەكى تاراپ اراسىنداعى كەلىسپەۋشىلىكتەر ارتا ۇسكەن سايىن كەلىسىمدەردىڭ قۇردىمعا كەتۋ قاۋپى كۇشەيەدى. جاعدايدىڭ ۋشىعۋىنا 2020 جىلعى اقش-تاعى پرەزيدەنت سايلاۋىنان كەيىنگى احۋال ىقپال ەتۋى مۇمكىن.

«استانا كلۋبى» ساياسي فورۋمىنىڭ بەسىنشى وتىرىسى. ەلوردا. 12 قاراشا 2019 جىل. فوتو: اەسي

1. تەرروريزمنىڭ جاڭا تولقىنى

      دايش-تىڭ تالقاندالعانىنا قاراماستان، تەرروريستىك توپتار دامۋدىڭ جاڭا ساتىسىنا كوتەرىلىپ، ارەكەت ەتۋ اۋقىمىن كەڭەيتە تۇسۋدە. جالعىز ءوزى كۇرەس ۇيىمداستىرعانداردىڭ قاتارى كوبەيۋدە. بۇدان بولەك، الەم مۇسىلماندار مەن ميگرانتتاردىڭ وزگە كونفەسسيالار تەرروريزمى مەن «اق» تەرروريزم اتالعان توپتاردىڭ قۇربانى بولعانىنا كۋا بولۋدا.   

1. باسقىنشى ۇلتشىلدىق پەن پوپۋليزم تولقىنى

ءپوپۋليزمدى سايلاۋ ۇدەرىسىنە تاڭۋ جانە ساياساتكەرلەردىڭ كۇردەلى ماسەلەلەردى وڭاي شەشۋگە دەگەن نيەتى قيراتۋشى الەۋمەتتىك قاقتىعىستاردى كۇشەيتەدى، سونداي-اق ەتنيكالىق جانە ءدىني ارازدىق قاۋپىن تۋدىرادى.

1. كليماتتىڭ وزگەرۋى تۋدىراتىن اۋقىمدى ماسەلەلەر

ءىرى دەرجاۆالار اراسىنداعى كيكىلجىڭدەر مەن كەلىسپەۋشىلىكتەر 2020 جىلى كليماتتىڭ وزگەرۋىنە قارسى كۇرەستى تۇبەگەيلى توقتاتۋ قاۋپىن تۋدىرادى، بۇل باسقا مەملەكەتتەردىڭ ۇلتتىق مۇددەنى جەلەۋ ەتكەن وزىمشىلدىك  ساياساتىن جۇرگىزۋىن جەڭىلدەتەدى. 

«استانا كلۋبى» ساياسي فورۋمىنىڭ بەسىنشى وتىرىسى. ەلوردا. 12 قاراشا 2019 جىل. فوتو: اەسي

كەشەلى بەرى ەل استاناسىندا (11-12 قاراشا كۇندەرى) «نازارباەۆ ورتالىعىندا» الەمنىڭ جەتەكشى ديپلوماتتارى مەن ساياساتكەرلەرىنىڭ جانە ساراپشىلارىنىڭ باسىن بىرىكتىرگەن ساياسي فورۋم تۇرىندەگى حالىقارالىق بەدەلدى پىكىرتالاس الاڭى – «استانا كلۋبىنىڭ» «ۇلكەن ەۋرازيا: جاھاندىق ىنتىماقتاستىقتىڭ جاڭا قۇرىلىمى جولىندا» تاقىرىبىنداعى بەسىنشى وتىرىسى ءوتىپ جاتىر.

كلۋب ساراپشىلارى پىكىرتالاسىنا «ۆاشينگتون-بەيجىڭ-ماسكەۋ» ۇشتىگى اراسىندا ۋشىققان تەكەتىرەستىڭ اعىمداعى احۋالى، ساۋدا پروتەكتسيونيزمى مەن پوپۋليستىك كوڭىل-كۇيدىڭ ارتۋى، سونداي-اق يران مەن سولتۇستىك كورەيا توڭىرەگىندە جاڭا شيەلەنىستەردىڭ بوي كوتەرۋى سىندى ماسەلەلەر ارقاۋ بولماق.

سپيكەرلەر قاتارىندا 9 بۇرىنعى مەملەكەت جانە ۇكىمەت باسشىسى، 9 مينيستر مەن 1 نوبەل سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى بار. «استانا كلۋبىنىڭ» سپيكەرلەرى مەن قۇرمەتتى قوناقتارىنىڭ قاتارىندا مۇحاممەد ءال-بارادەي، جوزە مانۋەل بارروزۋ، احمەت داۋىتوعلى، ۆاتسلاۆ كلاۋس، ابدۋللا گۇل، بوريس تاديچ، حاميد كارزاي، دجوردج فريدمان، يەن مورريس، روبەرت كاپلان سىندى تانىمال ساياساتكەرلەر بار.

«استانا كلۋبى» ساياسي فورۋمىنىڭ بەسىنشى وتىرىسى. ەلوردا. 12 قاراشا 2019 جىل. فوتو: اەسي

"The Qazaq Times"