Türkiya Respublikasınıñ Almatıdağı bas konsulı bayandama jasadı. Foto: QT.

Keşe, 22 qazan küni Ahmet YAssaui universitetiniñ Euraziya ğılımi-zertteu institutı Türkiyanıñ Almatı qalasındağı Bas konsuldığımen birlese otırıp, «Türkiyanıñ Süriya sayasatı» taqırıbındağı ğılımi talqı otırısın ötkizdi.

Türkiya Respublikasınıñ Almatı qalasındağı bas konsulı Ali Riza Akınşı mırza talqı otırısınıñ alğaşqı bayandamasın bastadı. Ol Süriya soğısına deyingi jäne Süriya soğısınan keyingi Türkiyanıñ körşi el retinde twraqtı poziciya wstanğanın, Süriyadağı tragediyalardıñ adamzatqa ortaq qasiret ekenin, älem jetkilikti deñgeyde nazar audarmay jatqanın söz etti. Sonday-aq, Akınşı mırza bayandamasında Süriyadan Türkiyağa kirgen bosqındardıñ Türkiya ekonomikası men äleumettik jağdayına jasağan ıqpaldarı turalı da toqtalıp ötti. Onıñ aytuınşa 3,7 mln süriyalıq bosqınnıñ Türkiyadağı jwmıssızdıqtı arttırğan jäne keybir aumaqtardağı äleumettik dağdarıstardı qalıptastırğan. Onıñ aytuınşa Süriya soğısı bastalğannan beri bosqındardı qabıldau jäne gumanitarlıq kömekter boyınşa Türkiyanıñ şığını 100 mlrd dollardan asıp ketken. Bir ğana bosqındarğa berilgen järdemaqınıñ özi 40 mlrd AQŞ dollarına jetkenin ayttı. Al, soñğı Türkiyanıñ qadamdarı turalı Akınşı mırza: «Türkiya tek şekaralıq qauipsizdigin qamtamasız etu maqsatında äreket etip otır. Biz süriyalıqtardıñ da beybit ömir süruin qalaymız jäne oğan kömektesuge tırısamız», – dedi.

Bwdan keyin Euraziya ğılımi-zertteu institutınıñ direktorı, doktor Vakur Sümer mırza «Türkiya-Süriya qarım-qatınasınıñ ötkeni men bügini» taqırıbında bayandama jasap, eki eldiñ qarım-qatınasınıñ wzaq tarihına toqtaldı. Ol 1516 jılı Osman imperiyası qwrılğannan qazirge deyingi Türkiya men Süriya qatınasın 4 ülken kezeñderge bölip qarastırğan. Osman imperiyasına qarağan Süriyanıñ 400 jıl boyı beybit, tatu ömir sürgenin, tek imperiyanıñ soñğı kezeñinde türli bwlğaqtardıñ bolğanın, ötken ğasırdıñ bas şenindegi Europalıq otarşılardıñ Süriyadağı äreketteri turalı toqtaldı. Sonday-aq, ötken ğasırdağı jäne Süriya soğısına deyingi eki el arasındağı şekaralıq su mäseleleri, kelisimder, qayşılıqtar turasında keñirek tüsindirdi.

Euraziya ğılımi-zertteu institutı direktorı Vakur Sümer mırza. Foto: QT.

Institut direktorınıñ orınbasarı Jeñishan Janaltay Türkiyanıñ köşi-qon sayasatı, bwğan qosa Süriyadan kelgen bosqındar mäselesi, bosqındardıñ Türkiya ekonomikası men äleumettik salasına, jwmıs narığı jäne sauda salasına tigizgen äserleri turalı köptegen statistikalıq mälimettermen bölisti. Jeñishan Janaltay körsetken mälimetterge qarağanda, Süriya soğısı eldegi 5 mln 643 mıñnan astam adamdı bosqınğa aynaldırğan. Sonıñ Süriya bosqındarınıñ 65 payızı, yağni, 3 mln 674 mıñ 588 bosqın Türkiyağa kirgen. Olardıñ 52 payızı 18 ben 59 jas arasında. Demek bwl, Türkiyağa kirgen bosqındardıñ basım köpşiligi eñbekke jaramdı twlğalar qatarında. Olar Türkiyanıñ eñbek narığına ülken äser etetinin osıdan-aq biluge boladı.

Euraziya ğılımi-zertteu institutı direktorııñ orınbasarı Jeñishan Janaltay. Foto: QT,

Jeñishan Janaltaydan Türkiya men Europa arasındağı bosqındarğa gumanitarlıq kömek qarajatı turasındağı talastı mäsele turalı swraq qoyğanımızda, eki taraptıñ bosqındardı qabıldau jäne gumanitarlıq kömek mäselesi boyınşa kürdeli qayşılıqtar bar ekenin ayttı. Aytalıq, bastapqı merzimde Türkiya men EO arasında bosqındardı ötkerip beru turalı kelisimder jasalğan. Alayda, Europa tarabı bosqındardı şarttı türde qabıldaydı. Mısal retinde Europanıñ bir eli kelisim boyınşa 10 süriyalıq bosqındı qabıldaytın boladı, biraq olar injener mamandığındağı bosqındar boluın talap etedi. Al, osı swraq boyınşa bas konsul Akınşı mırzada: «Kelisim Türkiya-EO arasında jasalğanımen, keybir europalıq elder Türikyamen aradağı jeke qayşılıqtarğa baylanıstı, kelisimderdi orındağısı kelmeydi», – dep toıqtırdı.

Keşe ötken talqı otırısında Türkiya konsuldıq tarabı jäne Ahmet YAssaui universiteti Euraziya ğılımi-zertteu institutı ökilderi Türkiyanıñ qazirgi kezdegi jasap otırğan qadamdarına baylanıstı propagandalıq aqparattardıñ köptep tarap jatqanın aytadı. Olardıñ sözine sensek, «Türkiya Süriya bosqındarın qabıldap, bwğan qosa qıruar gumanitarlıq kömekter atap, soñında öziniñ şığındarına qaramastan şekaralıq qauipsizdigi üşin Süriyada beybitşilik jobasın jüzege asıruğa tırısuda. Al, şeteldik keybir aqparat qwraldarı Türkiyanı kürdterge qarsı şabuıl jasap jatır dep körsetkisi keledi» degen pikirde.

Bwl turasında bas konsul Akınşı mırza: «Konsuldıq qazaqstandıq aqparat qwraldarına Türkiya-Süriya mäselesi turalı aqparattarmen bölisuge dayın», – dedi.

Jalpı soñğı kezderi Türkiya men Süriya qarım-qatınası kürdeli kezeñge ötkeni belgili. Türikya şekaralıq qauipsizdigin qamtamasız etu maqsatında Süriyanıñ soltüstik-şığıs aumağında «Beybitşilik bwlağı» attı äskeri operaciyasın jürgizip jatır. Uaqıttıq soğıs toqtatu kelisiminiñ merzimi aqırlasıp, bügin Türkiya şabuıldı jalğastıratının mälimdedi. Öñirdegi sayasi oyındarğa är el öz twrğısınan bağa beretini belgili. Alayda, Qazaqstanmen tikeley bolmasa da janamalay qatısı bar bwl mäselelerde anıq aqparattı qoğamğa jetkizu asa mañızdı. Talqı otırısında birqatar jaña informaciyalarğa qanıqqanday boldıq. Biraq, qazaq tildi aqparat keñistiginiñ bizge alıs-juıqta bolıp jatqan bwnday kürdeli häm tolğaqtı mäselelerge köñil audarmaytının qınjıltadı.

“The Qazaq Times”