Malayziya prem'er-ministri Mahathir. Foto: Reuters.

Ötken senbide N'yu-Yorkte BenarNews internet-portalınıñ swhbatın qabıldağan Malayziya prem'rei Mahathir Malayziyanıñ Qıtayğa qatıstı wstanımdarı turalı pikirlerimen bölisken. Onıñ aytuınşa, Oñtüstik qıtay teñizi jäne Şınjañ mäselesi boyınşa Malayziya Qıtaymen qayşılıqqa keludi qalamaydı.

94 jastağı sayasatker Mahathir osıdan bwrın Malayziyanıñ Qıtaymen qarım-qatınas mäselesinde özine tän joldı tañdauı kerek degendi aytıp kelgen. Ol tipti AQŞ bastağan Batıs elderiniñ «Huavey» jäne «Bir beldeu, bir jol» bağdarlamasınıñ qauip-qaterleri turalı eskertulerin qabılday almaytının da bildirgen.

Oñtüstik qıtay teñizi daulı mäselesinde Malayziya köptegen jıldar boyı Qıtay äreketterin qatañ sınğa alıp kelgen. Biraq, soñğı jıldarı Malayziya ükimeti Beyjiñge qarsı sın-ayıptarın bäseytti. Tipti, eki el arasındağı qarım-qatınastıñ jaqsarğanın körsetip, Oñtüstik qıtay teñizi daulı mäselesinde Beyjiñmen ortaq dialogqa keletinin de añğarttı. Eki el arasında bwdan bwrın, yağni osı jıldıñ säuir ayında mañızdı kelisimder de jasaldı. Nätijesinde Qıtay Malayziyanıñ infraqwrılımdıq jobalarına milliardtağan dollar köleminde investiciya saluğa kelisken.

Malayziya prem'er-ministrini sözinde: «Malayziya men Qıtay eki mıñ jıldan beri türli qayşılıqtı jağdayda ömir sürip keledi, Malayziya Qıtaymen baylanısta ne isteu kerektigin biledi, sondıqtan da Qıtay qaupinen aman qalıp kelgen. Biz küş-quatımız joq kezde Qıtayğa qarsı twrudıñ amalın izdemeymiz, basqa täsilderge köşemiz», – degen. Ol «sätsizdikke bastaytın batıl qadamnan köri, qarqını älsiz bolsa da basqa täsilderdi tañdağan jön» dep qaraydı.

Malayziya sındı şağın eldiñ aziyalıq derjava sanalatın Qıtaymen teñ qarsılıqqa keluge därmensiz bolıp otırğanın aytqan Mahathir: «Tipti Qıtay kemeleri Oñtüstik qıtay teñizinde Malayziyağa tän su aydındarında Malayziyanıñ rwqsatınsız mwnay-gaz barlau isterimen aynalısuda. Biz olardıñ ( qıtaylıq kemelerdiñ) äreketterin baqılap, esep beremiz, biraq, biz olardı quıp şığuğa, qarsı twruğa äreket etpeymiz», – deydi.

Ol jäne swhbat barısında Malayziya Şınjañ mäselesi boyınşa Qıtay sayasatına qarsı kelmeydi. Sebebi, bwl Beyjiñniñ Malayziyağa qısımın küşeytui mümkin. «Biz Qıtayğa qarsı emespiz, sebebi, Qıtay Malayziya üşin jaman emes», – deydi 94 jastağı sayasatker.

Al, BWW mälimetinde Qıtay ükimeti Şınjañ jerindegi sayasi lagerlerde (Beyjiñ «Qayta tärbieleu nemese Käsiptik bilim beru ortalığı» dep ataydı) 1 millionnan astam mwsılman azşılıqtıñ qamalğanı aytılğan. Al, Beyjiñ bwl lagerlerdi ekstremizmniñ aldın alu jäne azamattardı jaña jwmısqa ie etu üşin jasap otırmız dep aqtaladı.

Malayziya prem'eriniñ bwl pikiri Qıtay ıqpalı barğan sayın arta tüsken Orta Aziya elderiniñ nazarın audartuğa tiis. Qauipsizdik pen egemendik kepildigi üşin Orta Aziya elderiniñ Qıtay mäselesindegi ortaq wstanımı men alıs aymaqtağı eldermen (aytalıq, Qıtaydıñ şığısı jäne oñtüstik şığısındağı eldermen) pikir birliginiñ boluı asa qajetti.

“The Qazaq Times”