Körneki suret. Foto: aşıq derekköz

5 qırküyek – Qazaqstan halqı tilderi küni merekesi.

Bwğan deyin (1998 jıldıñ 20 qañtarınan bastap)  22 qırküyekte atap ötiletin mereke, 2017 jılğı ükimet basşısı Baqıtjan Sağıntaev «Qazaqstan Respublikasında mereke künder tizbesin bekitu turalı» qaulısımen 5 qırküyekke auıstırılğan.

Ataulı datanıñ özgeru sebebi – «Wlttıñ saqtaluına da, joğaluına da sebep bolatın närseniñ quattısı – til» degen wlağattı söz qaldırğan, qazaq halqınıñ tağdırı men tili üşin küresken Alaş arısı, wlt wstazı Ahmet Baytwrsınwlınıñ tuğan künimen baylanıstı. Bügin barşa qazaqstandıq qazaq älipbiiniñ negizin salğan ğalımnıñ tuğan küninde Tilder merekesin toylaydı.

Jalpıhalıqtıq ataulı datanı tuğanına 147 jıl tolğan Ahañnıñ mereytoyına oraylastıruında ülken män bar. Ahmet Baytwrsınwlı – qazaq til bilimi men ädebiettanu ğılımdarınıñ negizin saluşı ğalım, qazaqtıñ aqını, türkitanuşı, publicist, pedagog, audarmaşı, qoğam qayratkeri. Ol – qazaq ğılımı tarihında wlttıq älipbi jasap, jaña emle, töte jazu, arab grafikası sındı jaña ülgi wsınğan reformator.

Alaş qayratkeri, til biliminiñ atası, wlt wstazı, ağartuşı Ahmet Baytwrsınwlı. Foto: aşıq derekköz

«Wlt wstazı» atanğan Alaş arısı 1872 jılı 5 qırküyekte Qostanay okrugi, Torğay uezi, Tosın bolısınıñ 5-auılına qarastı Sartübek eldi mekeninde däuletti otbasında düniege kelgen. Zamana alıbına Säken Seyfullin "...Özge oqığan mırzalar şen izdep jürgende, qorlıqqa şıdap, qwldıqqa könip, wyqı basqan qalıñ qazaqtıñ wlt namısın jırtıp, wlttıq arın joqtağan patşa zamanında jalğız-aq Ahmet edi" dep bağa bergen.

Täuelsizdik tarihnıñ altın besigi sanalatın Almatı şaharında Ahañnan qalğan qara şañıraq bügin muzey retinde jwmıs istep twr. Äytkenmen, asıldıñ közi bolğan muzey aynalasında dau şiırı qalıñ. Memleket qamqorlığınan sırt qalıp qoyğan tarihi meken jekeşelendiru qwrbanı boluı ıqtimal. Bwl mäseleni ahmettanuşılar, muzey direktorı Rayhan Imahanbet, özge de qoğam belsendileri BAQ betterinde talmay üzdiksiz köterip keledi. Äzirge nätije joq. 150 jıldıq mereytoyı qarsañında bilik memlekettik tilin reformalağan fenomen twlğasına qaraylasıp, közindey qadirli mwranıñ üdesinen şığa almasa qoğamğa da, özine de zor sın bolmaq.

Almatı qalasındağı A.Baytwrsınwlı atındağı muzey-üyi. Foto: aşıq derekköz

Osı orayda ayta keterlik jayt, redakciyamız tabiği-unikaldı söz saptau erekşeliginen ajırap, orıs tiliniñ audarma nwsqasına aynalıp bara jatqan memlekettik tildiñ müşkil haline beyjay qaramay, qanatımen su sepken qarlığaştay qoldan kelgenşe «Jarımjan jazba jäne meşeu mañdayşa» aydarın jürgizip keledi.

"The Qazaq Times"