Körnekilik suret. Foto: yunews.kz

Soñğı bir ayğa juıq merzimde qazaqstandıqtardı alañdatqan jeke wyalı qwrılğısına qauipsizdik sertifikatın ornatu mäselesi sarapşı-mamandar tarapınan sınğa wşırap, keybir azamattardıñ narazılığın tudıruda. Bilik resmi atauı «Qaznet Trust Network qauipsizdik sertifikatın» Qazaqstan azamattarın kiberşabuıldardan qorğaydı dep tüsindirgen. 

Jaqında Cifrlıq damu, innovaciya jäne aeroğarış öndirisi ministri Asqar Jwmağaliev QazNet Trust Network qauipsizdik sertifikatı «senimdi» ekenin, äri onı öz telefonına ornatqanın mälimdegen bolatın. Activ jäne Kcell operatorları «Qauipsizdik sertifikatı» turalı tüsindirme materialın 29 naurız jariyalasa, «Beeline Qazaqstan» tek 19 şilde, «Altel 4G» 17 şilde öz sayttarına ornalastırğan.

Azamattıq qoğam ökilderi: #Qauiptisertifikat, #QwtqarIlonMask

Respublika qozğalısınıñ belsendisi Bella Orınbetova «qauipsizdik sertifikatın engizuge qarsılıq retinde ötkizgen jalğızlikti piketi». Elorda. 4 tamız 2019 jıl. Foto: B.Orınbetovanıñ jeke paraqşasınan

Qazaqstandıq qoldanuşılar qatarınan öz pikirin aşıq bildiruşilerdiñ qarsılıq akciyaları estafetalıq sipat ala bastadı. Respublika wyımınıñ beldi müşesi Bella Orınbetova äleuemettik jelide el ordasında «qauipsizdik sertifikatın engizuge qarsılıq retinde jalğızlikti piket» ötkizgenin jariyalağan. Keşe, 4 tamız el astanasınıñ Respublika-Kenesarı dañğıldarı qiılısında «Qauipsizdik keñesi ökilinen «qauipsiz emes sertifikat» turalı jauap talap etemin» degen plakat wstağan kelinşek öz narazılığın bildirdi. Bwdan bölek erikti jastar #KeñistimeQolSwqpa, #SaveUsElonMusk,  #QwtqarIlonMask siyaqtı mätindegi heştegpen operatorlar arqılı eskertilgen sertifikattı ornatuğa qarsılığın tanıtuda.

Elordalıq kelinşek qauipsizdik sertifikatın ornatuğa qarsılıq akciyasında. Elorda. 4 tamız 2019 jıl. Foto: qaharman.kz instagram paraqşasınan

Jas Orazay Qıdırbaevtıñ #SaveusElonMusk heştegi boyınşa qarsılıq piketi. Foto: O.Qıdırbaev paraqşasınan

Jaqında cifrlıq damu, innovaciya jäne aeroğarış öndirisi ministri Asqar Jwmağaliev QazNet Trust Network qauipsizdik sertifikatı «senimdi» ekenin äri onı öz telefonına ornatqanın mälimdegen edi. Osığan baylanıstı joğarıda atalğan heşteg boyınşa narazılıq akciyasın bastağan Respublika wyımınan pikir swrağanımızda, qozğalıs jetekşileriniñ biri Rayımbek Egemberdiev «Qauipsizdik sertifikatı  «senimdi» ekenine tek organdardıñ aytqan sözinen basqa eşqanday dälel joq. YAğni, olar bizdiñ tek olardıñ sözine ğana senuimizdi swrap otır. Biraq biz şın mäninde qauipsizdik qalay qamtamasız etiletini turalı eşteñe bilmeymiz. Mısalı, eger qauipsizdik üşin aşıq standarttar qoldanılğanında organdar ol turalı jariyalay aluı kerek edi» dedi. Ol sertifikat ornatu jaylı jariyalanğan twsta «eñ soraqısı» qca.kz domenimen bolğan incidentti atap, biliktiñ onı tek testileu üşin alınğan domen degen uäjine kümänmen qaraytının, sene almaytındığın aytadı.

Respublika qozğalısı jetekşileriniñ biri Rayımbek Egemberdiev. Foto: R.Egemberdievtiñ jeke paraqşasınan

Täuelsiz IT mamandardıñ osı uaqıtqa deyin aytıp kelgen sertifikat qauipsizdigimen kelispeuşilik wstanımına qatıstı Rayımbek Egemberdiev biliktiñ «bar ümiti qarapayım adamdardıñ tehnikalıq bilimi azdığın paydalanıp, sertifikattı endiru» ekendigin mälimdedi. Qozğalıs jetekşisi «Internettegi baylanıs bwl şaralarsız da äldeqayda qauipsiz, al sertifikat birinşi kezekte paydalanuşınıñ emes bilik ökilderiniñ qauipsizdigi üşin qajet» deydi. Sonday-aq belsendi «Qazirşe» degenge nazar audarudı swraymın, äzirge cenzura üşin paydalanılğanımen sertifikat bükil aqparattı baqılauğa mümkindik berip, qudalauğa, biznes alañında türli manipulyaciyalarğa qoldanıluı äbden mümkin» degen küdik-boljamın bildiredi. Onıñ sözinşe, Qazaqstanda feysbuk, telegram, instagram, yutub jelileriniñ bwğattaluı bilikke «azamattar oyın aşıp ayta alatın jalğız internet alañındağı» keybir kontentterdiñ «wnamay» qaluınan. Ol joba iske asqan jağdayda cenzura barınşa küşeyetinin, sondıqtan qarapayım halıq işinde «sertifikattıñ tübinde ne jatqanın tüsindiru boyınşa şaralardı jalğastıra beretinin», qozğalıs tarapı QR zañına bağınıştı wyalı operatorlarğa eşqanday talap qoya almaytının aytadı. Onıñ deregi boyınşa, qazir sertifikat el astanasınıñ tek 28% trafigine ğana ornatılğan, sonıñ özinde äleumettik jelide aşılmay qalğan sayttar turalı jariyalanımdar tolastamay jatır.

«Eñ qızığı bizneske keletin şığındı eşkim eseptep otırğan joq» degen Rayımbek Egemberdiev özderiniñ talaptarınıñ Ükimetke bağıttalatının bildirip, «Qauipsizdik sertifikatın engizuden bas tartu qajet», – deydi.

Miçigan universitetiniñ Censored Planet zertteu tobı Qazaqstandıq sertifikat turalı

Censored Planet tobınıñ sarapşısı, komp'yuterlik ğılım professorı Erik Vustrou Azattıq tilşisine bergen swqbatında  «sertifikat ornatqan azamattar öz aqparatın qorğay almaydı. Ükimet olar qaraytın kontentti özgertuge mümkindik aladı» degen edi. Eriktiñ aytuınşa, mamandanğan top Qaznet sertifikatın arnayı testileuden ötkizgen. Zertteuşiler «sertifikattıñ qoldanuşı men veb-resurstar arasındağı aqparat almasuğa aralasu, trafik wrlau, kontentti moficikaciyalau jäne qoldanuşını añdu tärizdi funkciyaları bar ekenin» anıqtağan. Vustrou öz sözinde äriptesterimen jüyeni aynalıp ötetin, qoldanuşılarğa kömektesetin infroqwrılımğa qatıstı «şamamen bir jıldan keyin qolımızda qajet tehnologiya boladı dep oylaymız» degen. Sertifikat ornatudıñ paydasınan ziyanı köp boladı dep kümändanatın sertifikat qızmeti men kiberqauipsizdikti baqılaumen aynalısıp jürgen Erik «Ol bilik aytqanday hakerler men onlayn şabuıldardan qorğamaydı. Onıñ ornına böten bireuge jeke derekteriñizdi qarap, trafigiñizdi baqılap, onlayn aqparatıñızğa özgerister engizuge mümkindik beredi» deydi.

Qazaqstandıq qauipsizdik sertifikatı turalı zerttegen Censored Planet zertteu tobınıñ müşeleri Roya Ensafi (sol jaqta) men Erik Vustrou. Foto: azattyq.org

Keşe qozğalıs belsendisi Bella Orınbetova feysbuk paraqşasında  sertifikattıñ engiziluine qarsılıq retinde äzirge el astanası men Almatı, Qarağandı qalalarında  mobil'di baylanıs operatorların sotqa beru faktisi tirkelgenin jariyalap edi. Tipti  sot bolatın uaqıtı men meken-jayı turalı aqparat ta wsınğan.

Qauipsizdik sertifikatı mäselesi taqırıbı ortağa şıqqalı beri azamattıq qoğam men belsendi jastardıñ narazılığın tudıruda.

Bella Orınbetovanıñ paraqşasındağı operatorlarğa qarsı sot turalı aqparat. Foto: B.Orınbetovanıñ paraqşasınan skrinşot

“The Qazaq Times”