ازاماتتىق قوعام مەن Censored Planet: «قاۋىپسىزدىك سەرتيفيكاتى قاۋىپسىز ەمەس»

كورنەكىلىك سۋرەت. فوتو: yunews.kz

سوڭعى ءبىر ايعا جۋىق مەرزىمدە قازاقستاندىقتاردى الاڭداتقان جەكە ۇيالى قۇرىلعىسىنا قاۋىپسىزدىك سەرتيفيكاتىن ورناتۋ ماسەلەسى ساراپشى-ماماندار تاراپىنان سىنعا ۇشىراپ، كەيبىر ازاماتتاردىڭ نارازىلىعىن تۋدىرۋدا. بيلىك رەسمي اتاۋى «Qaznet Trust Network قاۋىپسىزدىك سەرتيفيكاتىن» قازاقستان ازاماتتارىن كيبەرشابۋىلداردان قورعايدى دەپ تۇسىندىرگەن.

جاقىندا تسيفرلىق دامۋ، يننوۆاتسيا جانە اەروعارىش ءوندىرىسى ءمينيسترى اسقار جۇماعاليەۆ QazNet Trust Network قاۋىپسىزدىك سەرتيفيكاتى «سەنىمدى» ەكەنىن، ءارى ونى ءوز تەلەفونىنا ورناتقانىن مالىمدەگەن بولاتىن. اctiv جانە Kcell وپەراتورلارى «قاۋىپسىزدىك سەرتيفيكاتى» تۋرالى تۇسىندىرمە ماتەريالىن 29 ناۋرىز جاريالاسا، «Beeline قازاقستان» تەك 19 شىلدە، «Altel 4G» 17 شىلدە ءوز سايتتارىنا ورنالاستىرعان.

ازاماتتىق قوعام وكىلدەرى: #قاۋىپتىسەرتيفيكات, #قۇتقاريلونماسك

Respublika قوزعالىسىنىڭ بەلسەندىسى بەللا ورىنبەتوۆا «قاۋىپسىزدىك سەرتيفيكاتىن ەنگىزۋگە قارسىلىق رەتىندە وتكىزگەن جالعىزلىكتى پيكەتى». ەلوردا. 4 تامىز 2019 جىل. فوتو: ب.ورىنبەتوۆانىڭ جەكە پاراقشاسىنان

قازاقستاندىق قولدانۋشىلار قاتارىنان ءوز پىكىرىن اشىق بىلدىرۋشىلەردىڭ قارسىلىق اكتسيالارى ەستافەتالىق سيپات الا باستادى. Respublika ۇيىمىنىڭ بەلدى مۇشەسى بەللا ورىنبەتوۆا الەۋەمەتتىك جەلىدە ەل ورداسىندا «قاۋىپسىزدىك سەرتيفيكاتىن ەنگىزۋگە قارسىلىق رەتىندە جالعىزلىكتى پيكەت» وتكىزگەنىن جاريالاعان. كەشە، 4 تامىز ەل استاناسىنىڭ رەسپۋبليكا-كەنەسارى داڭعىلدارى قيىلىسىندا «قاۋىپسىزدىك كەڭەسى وكىلىنەن «قاۋىپسىز ەمەس سەرتيفيكات» تۋرالى جاۋاپ تالاپ ەتەمىن» دەگەن پلاكات ۇستاعان كەلىنشەك ءوز نارازىلىعىن ءبىلدىردى. بۇدان بولەك ەرىكتى جاستار #كەڭىستىمەقولسۇقپا, #SaveUsElonMusk, #قۇتقاريلونماسك سياقتى ماتىندەگى حەشتەگپەن وپەراتورلار ارقىلى ەسكەرتىلگەن سەرتيفيكاتتى ورناتۋعا قارسىلىعىن تانىتۋدا.

ەلوردالىق كەلىنشەك قاۋىپسىزدىك سەرتيفيكاتىن ورناتۋعا قارسىلىق اكتسياسىندا. ەلوردا. 4 تامىز 2019 جىل. فوتو: qaharman.kz ينستاگرام پاراقشاسىنان

جاس ورازاي قىدىرباەۆتىڭ #SaveusElonMusk حەشتەگى بويىنشا قارسىلىق پيكەتى. فوتو: و.قىدىرباەۆ پاراقشاسىنان

جاقىندا تسيفرلىق دامۋ، يننوۆاتسيا جانە اەروعارىش ءوندىرىسى ءمينيسترى اسقار جۇماعاليەۆ QazNet Trust Network قاۋىپسىزدىك سەرتيفيكاتى «سەنىمدى» ەكەنىن ءارى ونى ءوز تەلەفونىنا ورناتقانىن مالىمدەگەن ەدى. وسىعان بايلانىستى جوعارىدا اتالعان حەشتەگ بويىنشا نارازىلىق اكتسياسىن باستاعان Respublika ۇيىمىنان پىكىر سۇراعانىمىزدا، قوزعالىس جەتەكشىلەرىنىڭ ءبىرى رايىمبەك ەگەمبەرديەۆ «قاۋىپسىزدىك سەرتيفيكاتى «سەنىمدى» ەكەنىنە تەك ورگانداردىڭ ايتقان سوزىنەن باسقا ەشقانداي دالەل جوق. ياعني، ولار ءبىزدىڭ تەك ولاردىڭ سوزىنە عانا سەنۋىمىزدى سۇراپ وتىر. بىراق ءبىز شىن مانىندە قاۋىپسىزدىك قالاي قامتاماسىز ەتىلەتىنى تۋرالى ەشتەڭە بىلمەيمىز. مىسالى، ەگەر قاۋىپسىزدىك ءۇشىن اشىق ستاندارتتار قولدانىلعانىندا ورگاندار ول تۋرالى جاريالاي الۋى كەرەك ەدى» دەدى. ول سەرتيفيكات ورناتۋ جايلى جاريالانعان تۇستا «ەڭ سوراقىسى» qca.kz دومەنىمەن بولعان ينتسيدەنتتى اتاپ، بيلىكتىڭ ونى تەك تەستىلەۋ ءۇشىن الىنعان دومەن دەگەن ۋاجىنە كۇمانمەن قارايتىنىن، سەنە المايتىندىعىن ايتادى.

Respublika قوزعالىسى جەتەكشىلەرىنىڭ ءبىرى رايىمبەك ەگەمبەرديەۆ. فوتو: ر.ەگەمبەرديەۆتىڭ جەكە پاراقشاسىنان

تاۋەلسىز IT مامانداردىڭ وسى ۋاقىتقا دەيىن ايتىپ كەلگەن سەرتيفيكات قاۋىپسىزدىگىمەن كەلىسپەۋشىلىك ۇستانىمىنا قاتىستى رايىمبەك ەگەمبەرديەۆ بيلىكتىڭ «بار ءۇمىتى قاراپايىم ادامداردىڭ تەحنيكالىق ءبىلىمى ازدىعىن پايدالانىپ، سەرتيفيكاتتى ەندىرۋ» ەكەندىگىن مالىمدەدى. قوزعالىس جەتەكشىسى «ينتەرنەتتەگى بايلانىس بۇل شارالارسىز دا الدەقايدا قاۋىپسىز، ال سەرتيفيكات ءبىرىنشى كەزەكتە پايدالانۋشىنىڭ ەمەس بيلىك وكىلدەرىنىڭ قاۋىپسىزدىگى ءۇشىن قاجەت» دەيدى. سونداي-اق بەلسەندى «قازىرشە» دەگەنگە نازار اۋدارۋدى سۇرايمىن، ازىرگە تسەنزۋرا ءۇشىن پايدالانىلعانىمەن سەرتيفيكات بۇكىل اقپاراتتى باقىلاۋعا مۇمكىندىك بەرىپ، قۋدالاۋعا، بيزنەس الاڭىندا ءتۇرلى مانيپۋلياتسيالارعا قولدانىلۋى ابدەن مۇمكىن» دەگەن كۇدىك-بولجامىن بىلدىرەدى. ونىڭ سوزىنشە، قازاقستاندا فەيسبۋك، تەلەگرام، ينستاگرام، يۋتۋب جەلىلەرىنىڭ بۇعاتتالۋى بيلىككە «ازاماتتار ويىن اشىپ ايتا الاتىن جالعىز ينتەرنەت الاڭىنداعى» كەيبىر كونتەنتتەردىڭ «ۇناماي» قالۋىنان. ول جوبا ىسكە اسقان جاعدايدا تسەنزۋرا بارىنشا كۇشەيەتىنىن، سوندىقتان قاراپايىم حالىق ىشىندە «سەرتيفيكاتتىڭ تۇبىندە نە جاتقانىن ءتۇسىندىرۋ بويىنشا شارالاردى جالعاستىرا بەرەتىنىن»، قوزعالىس تاراپى قر زاڭىنا باعىنىشتى ۇيالى وپەراتورلارعا ەشقانداي تالاپ قويا المايتىنىن ايتادى. ونىڭ دەرەگى بويىنشا، قازىر سەرتيفيكات ەل استاناسىنىڭ تەك 28% ترافيگىنە عانا ورناتىلعان، سونىڭ وزىندە الەۋمەتتىك جەلىدە اشىلماي قالعان سايتتار تۋرالى جاريالانىمدار تولاستاماي جاتىر.

«ەڭ قىزىعى بيزنەسكە كەلەتىن شىعىندى ەشكىم ەسەپتەپ وتىرعان جوق» دەگەن رايىمبەك ەگەمبەرديەۆ وزدەرىنىڭ تالاپتارىنىڭ ۇكىمەتكە باعىتتالاتىنىن ءبىلدىرىپ، «قاۋىپسىزدىك سەرتيفيكاتىن ەنگىزۋدەن باس تارتۋ قاجەت»، – دەيدى.

ميچيگان ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ Censored Planet زەرتتەۋ توبى قازاقستاندىق سەرتيفيكات تۋرالى

Censored Planet توبىنىڭ ساراپشىسى، كومپيۋتەرلىك عىلىم پروفەسسورى ەريك ۆۋستروۋ ازاتتىق تىلشىسىنە بەرگەن سۇقباتىندا «سەرتيفيكات ورناتقان ازاماتتار ءوز اقپاراتىن قورعاي المايدى. ۇكىمەت ولار قارايتىن كونتەنتتى وزگەرتۋگە مۇمكىندىك الادى» دەگەن ەدى. ەريكتىڭ ايتۋىنشا، ماماندانعان توپ Qaznet سەرتيفيكاتىن ارنايى تەستىلەۋدەن وتكىزگەن. زەرتتەۋشىلەر «سەرتيفيكاتتىڭ قولدانۋشى مەن ۆەب-رەسۋرستار اراسىنداعى اقپارات الماسۋعا ارالاسۋ، ترافيك ۇرلاۋ، كونتەنتتى موفيتسيكاتسيالاۋ جانە قولدانۋشىنى اڭدۋ ءتارىزدى فۋنكتسيالارى بار ەكەنىن» انىقتاعان. ۆۋستروۋ ءوز سوزىندە ارىپتەستەرىمەن جۇيەنى اينالىپ وتەتىن، قولدانۋشىلارعا كومەكتەسەتىن ينفروقۇرىلىمعا قاتىستى «شامامەن ءبىر جىلدان كەيىن قولىمىزدا قاجەت تەحنولوگيا بولادى دەپ ويلايمىز» دەگەن. سەرتيفيكات ورناتۋدىڭ پايداسىنان زيانى كوپ بولادى دەپ كۇمانداناتىن سەرتيفيكات قىزمەتى مەن كيبەرقاۋىپسىزدىكتى باقىلاۋمەن اينالىسىپ جۇرگەن ەريك «ول بيلىك ايتقانداي حاكەرلەر مەن ونلاين شابۋىلداردان قورعامايدى. ونىڭ ورنىنا بوتەن بىرەۋگە جەكە دەرەكتەرىڭىزدى قاراپ، ترافيگىڭىزدى باقىلاپ، ونلاين اقپاراتىڭىزعا وزگەرىستەر ەنگىزۋگە مۇمكىندىك بەرەدى» دەيدى.

قازاقستاندىق قاۋىپسىزدىك سەرتيفيكاتى تۋرالى زەرتتەگەن Censored Planet زەرتتەۋ توبىنىڭ مۇشەلەرى رويا ەنسافي (سول جاقتا) مەن ەريك ۆۋستروۋ. فوتو: azattyq.org

كەشە قوزعالىس بەلسەندىسى بەللا ورىنبەتوۆا فەيسبۋك پاراقشاسىندا سەرتيفيكاتتىڭ ەنگىزىلۋىنە قارسىلىق رەتىندە ازىرگە ەل استاناسى مەن الماتى، قاراعاندى قالالارىندا موبيلدى بايلانىس وپەراتورلارىن سوتقا بەرۋ فاكتىسى تىركەلگەنىن جاريالاپ ەدى. ءتىپتى سوت بولاتىن ۋاقىتى مەن مەكەن-جايى تۋرالى اقپارات تا ۇسىنعان.

قاۋىپسىزدىك سەرتيفيكاتى ماسەلەسى تاقىرىبى ورتاعا شىققالى بەرى ازاماتتىق قوعام مەن بەلسەندى جاستاردىڭ نارازىلىعىن تۋدىرۋدا.