Mistika: Sayğaq

Kirpikterim bir-birine matasıp qalğanday. Közimdi aşa alar emespin. Ornımnan qozğalayın dep edim, eş jerimde jan joq sekildi. Janım kirpigime ilinip qana twrğanday. Qol-ayağımdı, tipti twtas denemdi sezine almadım. Tınısım bitelip qalğan. Biraq, eş jerim auırğanı ne janıma batqanı sezilmeydi. Bar oylağanım, tek közimdi aşıp alsam bolğanı. Odan basqa eşnärse oylay da almadım. Jabılğan qabağımnıñ ar jağınan äldebir öşkin qızıl küreñ sağım oynağanday.

Qanşa jatqanımdı bilmeymin, bir zamanda baylanıp jatqan kirpigim ajırap ketti. Köz aldım «jarq» ete qaldı. Közi wyaltar äppaq säule. Janarımdı qanşa jep bara jatsa da, qayta japqım kelmedi. Aq säule qwyılıp kelip, közime kirip ketkendey boldı. Alğaş ret ışqına dem aldım. Tarsılday soğa jönelgen jüregimdi sezindim. Jüregim tipten özim oylap jete almaytın jıldamdıqpen soğıp jatqanday. Joq atılıp şığıp ketetindey bwlqınıp jatır. Jüregimniñ sol bwlqınısınan keude twsımdı sezindim. Alqımdı qari kirgen suıq aua odan arman qarıp ıstıq jalın bolıp şığıp jatqanday. Tipti, osınıñ bäri lezde-aq bolıp jattı. Kenet qwlağım «şıñ» etip barıp aşılıp ketti. Endi özimniñ ışqına dem alğanım men tarsılday soqqan jüregimdi anıq estidim.

– Esin jidı, – Äldebir er adamnıñ barşın tartqan dauısı estildi. – Käusar jıldam ottegin äkel.

Tek sol erkektiñ dauısı ğana. Kim eken dep qarağım keldi. Basım qimıldamaydı eken. Manağı janarımnan kirip ketken jarıq endi twla boyımdı küydirip bara jatqanday. Bar denemdi endi sezine bastadım. Tek qimıldatuğa ırqım jetpeydi. Örtenip balqıp baradı. Endi bir sät taram-taram qızıldı-jasıldı jolaqtar töbeden tömen tüse bastadı. Äldeneniñ qalıpsız şiqıldağan üni anıq estilip twr.

– Käusar,– dedi manağı barşın dauıs tağı, – mağan däki berşi. Qarsı jaqta ün joq. Edendi drp-drp basqan ayaq dıbısı janıma keldi. Sosın köz aldımnan tağı bir närse jarıq ete qalğanday boldı. Dımqıl däkiniñ küyip twrğan betime tigenin sezdim. Közimdi sürtip öte şıqqanda eñ äueli äppaq töbege asulı twrğan şıraqtı kördim. Betine kögildir maskı tartqan şüñirek közdi mosqal er adamnıñ bas jağı ğana körindi. Janarım aqırın qozğala aladı eken.

– Käusar, men kerek-jaraqtarımdı alıp kelgenşe jastığın köterip dayarlay berşi.

Tağı sol dauıs.

– Maqwl bar beriñiz...

Qwlağıma asa jağımdı. Joq asa tanıs ün keldi. Edendi tağı sıqırlata sırpıldatıp erkek sırtqa ketip bara jatqanın sezdim. Esik sırt etip jabıla bas jağımnan äldene bir qalıptı sırtıldap aynala bastağanday boldı. Töbedegi şıraqtıñ bas jağıma qaray ketip bara jatqanınan tösektiñ basın köterip jatqanın añğardım. Endi şıraq art jağıma qaray ötti de aldamda appaq qabırğa ğana qaldı.

Bas jağımdağı adamnıñ sol jağımmen tösektiñ ayaq jağına qaray ketip bara jatqanın añdadım. Töbesine tüyip alğan bwrımı äppaq bas kiimin köterip twr. Ol bas kiimdi basına emes tek bwrımına kiip alğanday. Qaydan kelgenin bilmeymin mağan osı oy sap ete qaldı. Külkim kelgendey boldı. Biraq, ernim qatıp qalğan sekildi. Ol qarsı aldıma kelip menen köz ayırmay qarap biraz twrdı. Meniñ kirpigim tağı qatıp qalğanday janarınan közimdi taydırıp äketeyin desem de, ırqıma könbedi. Onıñ közine lıqsıp jas kele qalğanday boldı da, meniñ oñ jağıma qaray köz ilespes jıldamdıqpen öte şıqtı. Meniñ köz aldımda tağı sol äppaq qabırğa qaldı. Ol tura janıma jetip keldi de.

– Qalan! – dep şır ete qalıp meni bas saldı. Endi men tağı eşnärse körmey qaldım. Endi esime kele bastağandaymın.

– Käusar, – dedim.

Biraq dausımdı özimde esti almadım. Endi işimnen «Käusar... Käusar» dep damılsız qaytalap jattım. Eñ bir jaqın adamım ispetti. Tipti, jaqınnan da jaqın siyaqtı. Biraq, qanşa oylansam da eşnärseni esime ala almay jatırmın.

– Qalan... Janım... Sen äli tiri me ediñ... Seni izdemegen jerim joq... Üş jıldan beri qayda boldıñ... Meni nege tastap kettiñ... Meni keşirşi onı men istegen joqpın... Tüsinşi... Keşirşi meni...

Betime onıñ jıp-jılı jası tamıp jattı. Jas ağıp ernime kelip ezuimdi boylap barıp, auzıma kirgende tilim äldebir kermek dämdi sezgendey boldı. Endi ernim jıbırlap jan kire bastağanday. Käusar toqtamay öksik atıp söylep jatır. «Sen osında jatqalı apta boldı. Men sodan beri bir ret nege kelip körmedim eken... Äy, biraq körgenimmen tanımay qalar edim. Öñ-sürepetiñ biraq özgerip ketipti. Jaña köziñnen tanıdım. Özime senbey oñ jaq moynıñdağı tırtıqtı körgende biraq bildim... Janım... seni qaytıp köre alamın degen ümitim äbden öşken edi ğoy... Eldiñ bäri seni peri alıp ketti dep jür. Soñğı ret menimen birge bolğanıñdı men de eşkimge ayta almadım. Baqtiñ işinde qwyın soğıp ketken soñ, men şaşımdı jöndep alayın dep twrğanda seniñ qattı ışqınğan dausıñdı estip, jalt qarap edim, seniñ moynıñnıñ eki jerinen bireu orıp jibergen eken. Men şoşıp ketip sağan qaray twra jügirip edim, äldenege şalınıp wzınımnan tüstim. Talıqsıp ketippin. Esimdi jiğanda mañayımda eşnärse joq. Tipten, eşnärse bolmağanday. Jañağı seniñ moynıñnan aqqan qannıñ da izi joq. Jer qwp-qwrğaq. Boran da basılıp qalğan eken... Jan wşırıp seniñ jatağıña bardım. Jataqtastarıñ kelmedi dedi. Basqa bir jaqqa ketken şığar dep tañ atqanşa kütip otırdım. Ertesinde de kelmediñ... Meniñ basımnan ötkennniñ bäri tüs şığar dep oyladım... Biraq bäri köz aldımda twrdı. Biraq, eşkimge ayta almadım. Universitet bolıp izdeu saldı, sol qalpı taba almadıq. Oqu bitken soñ osında kelip jwmısqa twrdım. Bir aptanıñ aldında sol baqtı köşirip jatqanda, bir adamnıñ denesin tauıp alıptı dep estidim de, alıp wşıp sonda barıp edim, policiya qızmetkerleri endi şwğıl qwtqaru maşinasına basıp jatır eken. Äppaq matamen oralğan adamnıñ kim ekenin tani almadım. Bet-älpetiñ tipten basqa adam bolıp özgerip ketipti...

Käusar toqtausız söylep jatır. Men eşnärseniñ bayıbına bara alar emespin. Kenet äldene jarq ete qalğanday boldı. Sol jarq ete qalğan jarıqtan men selk ete tüstim. Deneme aqırındap jan kire bastağanday twla boyım qaqsap ala jöneldi. Basımdı aqırın qozğap körip edim, äzer degende ikemge kelgendey boldı. Sol jağıma qaray betimdi bwrdım. Endi şatırlağan nayzağaydıñ aşı dauısın estidim. Terez sıqırlap, sırttan boran soğa bastaptı. Terezeniñ ilgegi ilinbey qalğan bolar, bir zamanda sart etip aşıldı da, işke qaray salqın aua lap qoydı. Ornınan atıp twrğan Käusar terezege qaray atıldı. Ol terezeniñ twtqasın wstay bergende, basındağı bas kiimin jel jwlıp alıp, mağan qaray wşırıp kele jattı. Men bar qayratımmen qozğalıp qaldım da, oñ jağıma qaray aunap, jerge gürs etip qwlap tüskende barıp, tolıq esimdi jidım.

***

Men Käusardı ekinşi kursta jürgende keziktirdim. Jataqhanağa baratın jol boyındağı orındıqta otırğanmın. Anadaydan ilbip, äppaq köylek kiip alğan qız kele jattı. Eş maqsatsız qarap otırdım. Ol tipten bir orında twrğanday. Qanşa uaqıt ötkennen keyin barıp jaqın keldi. Bulığa jılap äzer keledi. Osınşa nege jılaydı eken degen bir oy sap ete qaldı. Janıma kelgen kezde:

– Qarındas, tınıştıq pa, ne boldı, nege sonşa jılap kelesiñ? – dep ornımnan wmsınıp twra berip edim, qız talıqsıp barıp jürelep otıra ketti. Men jalma-jan qoltığınan süyedim de, orındıqqa äkelip otırğızdım.

– Ağatayım-ay, endi qayttim... Endi ne isteymin.

Qız ışqına jılap otır.

– Ne boldı? – dep men taqımdap swrap jatırmın.

– Lağılsız qalay ömir sürem... Nege meni birge ala ketpedi... Endi qalay jalğız ömir sürem men, – dep özin-özi sabalay bastadı. Men onıñ eki qolın tas qılıp wstap alıp jibermey qoydım. Qız tipten doldana bastadı. Kädimgi, jındanıp ketetindey körinip ketti. Esinen auısıp tüsinkisiz bir närselerdi ayta bastağanda, boyıma qaydan kelgeni belgisiz, bir küş kele qaldı da, qızdıñ betinen ayamay osıp-osıp jiberdim. Aşı şapalaq janına batıp ketken bolsa kerek, qız esin tez jinap aldı.

– Ne boldı tüsindirip aytsañşı...

Men dausımdı qatayta söyledim.

– Menimen bir kindiktes sıñarımdı maşina qağıp ketipti...

– Aman ba eken?

– Sol jerde qaytıp ketipti...

Qız tağı eñirep jılay bastadı. Endi meni bar süyeui körgendey, bas salıp qwşaqtap, keudeme twmsığın tığıp alıp özin wstay almay öksik atıp jıladı. Men äuelde ne isterimdi bilmey abdırağanımmen, soñına qaray es jinap, ne bolsa da şerinen şığıp jılap alsın dep qwşaqtağan qalpı otıra berdim. Joldan arlı-berli ötkender bir türli qarap qoyıp ketip jattı. Nedäuirden soñ barıp:

– Men ne isteymin, – dedi qız basın meniñ keudemnen jwlıp alıp. Ne aytarımdı bilmey qaldım.

– Qayda oqisıñ, – deppin sasqalaqtap.

– Med universitette.

– Men de, –dedim de,– qayda twrasıñ, – dep swradım.

– Jataqhanada, – dedi qız. Med universitettiñ jataqhanası bizge jaqın twğın.

– Sıñarıñ qayda twratın edi, – dedim men özimdi barınşa sabırlı wstap.

– Auılda.

– Qay auıl.

– Basqarağay.

– Alıs eken ğoy ne isteysiñ, – deppin qaytadan abdırap.

– Ne isteymin endi, – dep qız qayta jılay bastadı.

– Auılıña barasıñ ba, – dedim men auzıma basqa söz tüspey.

– Esti sala keteyin dep edim, janımda jol qarajat joq. Jataqtağı qızdardan swrayın dep kele jatır edim.

– Jür, onda men aparıp salıp jibereyin, – dedim. Qız mağan tañdana qarap biraz otırdı da:

– Kelgen soñ aqşañızdı qayırıp beremin, – dedi.

Men eşnärse aytpastan qolınan tartıp twrğızdım. Universitet aulasınan şığıp, taksi toqtattım da vakzalğa kelip belet alıp berdim. Janımdağı bar aqşamdı «almaymın» degenine qoymay qaltasına tıqpalap salıp berdim de, keri qayttım.

Kele jatıp, tım qwrsa qızdıñ atı-jönin swramağanım esime tüsti.

Keşte jataqta jatıp sol qız turalı oylay bastadım. Oyıma äldeqanday bir saytan sezim wyalay qalğanday boldı. Söz baylasıp qoyğan Jäniya manağı qızdıñ qasında tipti ilikke alğısız qwsap ketti. Qaraday Jäniyanı jek köre bastadım. Kündegi ädetimen Jäniya neşe ret telefon soqtı. Biraq, kötergim kelmedi.

Apta boyı oy soqtı bolıp jürdim de qoydım. İzdeyin desem ne atı-jönin bilmeymin. Sosın ılği da anau küngi qızdı jolıqtırğan jerdegi orındıqqa barıp, wzaqtan-wzaq otıratın boldım. Jäniyamen söylespey ketkenime biraz uaqıt bolğan. Ortada şeşem telefon soqtı.

– Sen şeşek nege Jäniyaşıma habarlaspay jürsiñ... Qalada oqıdım dep qılıq şığarayın dediñ be, Jäniyamnıñ marqwm şeşesine öler aldında bergen sözim bar. Jäniyanı özim bala qılıp alamın degenmin. Osını esiñnen şığarma. Äytpese, meniñ aq sütim atadı seni, – dep kesetti. Qalay bolsa da, Jäniyağa baylaulı ekenimdi tüsindim. Onı bwrın tipten süyetinmin. Endi ne bolıp bara jatqanın özim de tüsinbey jürmin.

Aqırı bir küni ol da keldi. Meni köre sala et jaqının körgendey bas salıp eñirep twrıp jılap aldı. Sosın ämiyanınan aqşa şığara bastağanda men ol qarız emes dep azarde-bezer bolıp almay qoydım.

Sodan ekeumiz universitet aulasındağı bufetke barıp şay iştik. Atı Käusar eken. Äke-şeşesi ertede qaytıs bolıp ketip, sıñarı ekeui nağaşı äjesiniñ qolında ösipti. Ekeuin birge oqıtuğa şaması kelmegen soñ, qaladağı oquğa Käusar kelipti de, Lağıl auıldağı magazinde satuşı bolıp istep, tapqan aqşasın sıñarına jiberip twradı eken. Jwmıstan keş tüsip joldan öte bergende, jük köligi qağıp ketipti. Lağıl ekeuiniñ bir-birinen aumaytını sonşa, tipti nağaşı apası da ekeuin ajırata almaydı eken... Osını estigende özimdi tastay berik sanağanımmen, Käusarmen birge mende jılap aldım. Sodan bastap biz künde kezigip twrdıq. Tipten bir-birimizge bauır basqanımız sonşa, sabaq aralığındağı üziliste kezikpesek twra almaytın bolıp qaldıq. Jazğı demalısta auılına eki ret izdep barıp qayttım. Arada jıl ötken soñ bir küni ekeumiz tağı oñaşa otırıp, jürek sözimizdi aytısıp, ayırılmasqa söz berip süyistik. Sol künniñ ertesi tañerteñ Käusar bwlauday bolıp jılap keldi. Tünde tüsime Lağıl kirip, Qalannan öziñdi alıs wsta, ol seniki emes, aytqanıma könbeseñ onda men Qalandı alıp ketem depti. Men Käusardıñ sözine onşa män bergen joqpın. Özimşe bärin şeşip qoyğam. Äke-şeşemmen de habarlaspağanıma biraz uaqıt bolğan. Jäniyanı jılatatın bolsa, bizdi körme dep şığarıp salğan edi.

– Qoyşı janım, öziñniñ jay oylağanıñ tüsiñe kirip jür ğoy, – dedim de qoydım. Oqu mausımı ayaqtalıp, jazğı demalısqa ketuge dayındalıp jürgemiz. Şeşem köldey qılıp hat jazıp jiberipti. Qalayda barıp qaytuım kerek boldı. Käusardıñ auılına ketip qalmaqşı bolıp jürgem. Erteñ ketemiz degen küni keşte Käusardı şaqırıp alıp, sırttan bir qonaq üyge barayıq dedim. Mağan üdireye qarağan Käusar:

– Jay ma, bolmaydı, – dedi kesip.

– Men erteñ auılğa ketip baram. Bügin menimen birge barmasañ, onda auılda qalamın sağan joqpın, – dedim men qanım basıma şauıp.

Käusar jılay-jılay aqırı köndi. Biz jolay baqtiñ işin kesip ötip kele jatqanbız. Baqta tiri jan joq, tımırsıq tünniñ qapırıq iisi ğana. Bir zamanda ağaş bası sartıldap, jel soğa jöneldi. Men şılım twtatpaq bolıp, säl artta qalğam. Jel jwlmalağan şaşın rettemek bolğan Käusar  töbesine tüygen şaşın ağıtıp qalğanda, wşı jerge jetetin wzın şaşı köz aldımda jerge qaray qwlap bara jattı da, jerge tie şıñ ete qalğanday boldı. Jerge tigen qos bwrımnıñ wşınan jarqıldağan eki pışaq şığıp mağan qaray saq ete qalğanday boldı. Oñ jaq moynımnan atqaqtağan qan dünieni jauıp ketti. Men qwlap bara jatıp, özime qaray wşıp kele jatqan Käusardı kördim. Käusar meniñ qanğa malınğan denemdi alıp, baqtıñ tüp jağındağı ien tamğa qaray süyrep bara jattı. Odan keyinginiñ bäri qannıñ işindegi elester... Käusar qıp-qızıl qandı auzıma tamızıp jatatını emis-emis esime tüsedi. Esimde eñ soñğı qalğanı, nayzağay jarıq ete tüsip, kün kürkiregende Käusar baj etip, aspandağı şarasınan asıp tolıp twrğan ayğa qaray köterilip bara jatqanı. Denemdi malşındırğan qannıñ äp-sätte joğalıp, tastay bolıp qatıp bara jatqanım ğana.

Qwlağıma äldeneniñ suıldap barıp dıñ ete tüskeni estildi. Men qwlap jatqan jerimnen terezege jalt qaradım. Käusardıñ qos bwrımınıñ wşında pışaq jarq-jarq etip, mağan qaray atılıp keledi.

Osı kezde şiıq etip esik aşıldı da:

– Käusar, jap terezeni, – degen manağı därigerdiñ qatqıl dausı estildi.

Qoyşıbek MÜBARAK

“The Qazaq Times”