Qasiet Saqiolla: Qazaq animaciyasına jañalıq äkelsek deymiz

Aldımen jas animator-rejisser turalı tanıstıra keteyik. Qasiet Saqiolla QHR Şıñjañda tuıp-ösken. Mektep bitirgen soñ Ürimji qalasında animaciya kurstarınan ötip, komp'yuterlik grafika tağı basqa şeberlikterden bir jılday sabaq alıp, bilim tolıqtağan. Qazaqstanğa 2012 jılı kelip, «Qazaq wlttıq öner universitetiniñ» «animaciya rejisseri» mamandığına oquğa tüsedi. Qazir sol oqu ornınıñ besinşi kurs studenti. Özi jetekşilik etip qwrğan «QAZART media» animaciya studiyasınıñ direktorı.

–  Animaciya salasındağı alğaşqı jwmısıñız qaşan bastaldı?

– Ekinşi kurstan-aq öndiristik jwmıstar bastalıp ketti. Sol jılı «Qazaqfil'm» kinostudiyası tapsırıs bergen «Jerwyıq» attı qısqa metrajdı animaciyalıq fil'm jobasına şaqırdı. Joba jetekşisi, rejisser-animator Aday Äbildinovpen birge «Astana jastarı» studiyasında jwmıs atqardım. Fil'm 2D formatında jasaldı. Men sol jobada suretşi-qoyuşı bolıp alğaş ret öz animaciya tuındısına qatıstım. Keyin «Şäken jwldızdarı» festivaline arnap, «Ot pen su» attı avtorlıq jobamdı dayındağan edim. Alayda, säuirge qaray festival' bolmay qaldı. Fil'm de ayaqtalmadı. Sol kezde Ürimjidegi «Abay animaciya akademiyası» («Abay jolı» mädeniet taratu şekti seriktigi) jetekşisi Qwsman Qajıtaywlı ağamız wsınıs jasadı. Sonımen, Ürimjide Abaydıñ balalıq şağı turalı animaciyalıq fil'mniñ eki seriyasın jasauğa atsalıstım. Bwl jobada men scenariy jazuğa qatıstım äri fil'mniñ rejisseri jäne suretşi-qoyuşı boldım. Ol jaqta eki jıl jwmıs istegennen keyin Astanağa oraldım.

– Astanağa jaña ideyamen kelgen sekildisiz...

– Iä, kelgen soñ animaciyamen aynalısatın jaña studiya qwrudı qolğa aldıq.

– Studiyanıñ atı qanday?

– «QAZART media» dep ataladı. Osı studiyanıñ ayasında animaciya boyınşa oqığan birneşe jas mamanmen  jwmıs bastadıq. Komandanı ekige böldik. Bir jağı tüsiru jwmıstarına bağıttalğan. Ekinşisi, grafikalıq bağıtta, yağni animaciya salasında jwmıs isteytinder. Alğaşında bes adammen bastağan edik, qazir wjımımız jiırma adamğa jetti. Alğaşqı jwmıstarımızdı jarnamalıq rolikter, kino effektiler jasaudan bastadıq. Jaña qwrılıp jatqan wjım bolğan soñ, bastabında qauırt şarua bolğan joq. Alayda, jaqında ğana rejisser-animator Aday Äbildinov bizdi jaña jobağa qatısuğa Almatığa şaqırdı.

«QAZART media»-nıñ jas mamandarı.

– Ol qanday joba, Almatığa birjola köşip keldiñizder me?

– «Kültegin» attı joba. Tolıq metrajdı animaciyalıq fil'm. Osı jobanıñ biraz jwmıstarı bizge berildi. Qazirşe, negizgi şañırağımız Astanada. Almatığa jobağa baylanıstı uaqıtşa keldik.

– Qazaqstan animaciyasında 3D tehnologiyası qanşalıqtı damığan?

– Elimizde osı künge deyin altı tolıq metrajdı animaciyalıq fil'm jasalsa, sonıñ bireui – Ertöstik fil'mi 3D tehnologiyasımen jasalğan. Twñğış retki fil'm bolğan soñ, azdağan kemşin twstarı bar. Biraq, alğaşqı 3D fil'm retinde öz bağasına layıq. Qazqastanda sausaqpen sanarlıqtay ğana animaciyadıq studiyalar bar. Sonıñ üşeui  3D täsilimen jwmıs isteydi. Maman tapşı bolğandıqtan, studiyalarımız äli de şeteldik äriptesterimen bäsekege tüsetindey eñbekter jasay alıp jatqan joq.

– Animaciya salasına memlekettik qoldau qalay?

– Biıl qoldau jaqsı. Täuelsizdik jıldarınan beri altı tolıq metrajdı fil'm tüsirilse, biılğı jıldarı birden eki tolıq metrajdı fil'mge tapsırıs kelip tüsti. Bwl – quanarlıq jağday.

– Älemdegi animaciya köşin qay elder bastap twr. Olardıñ bağıtı, damuı qanday?

– Animaciyanıñ körermenderge arnalğan kassalıq türi boladı. Olar önimderine tauar retinde qaraydı. Bwl twrğıda Japoniya alda kele jatır. Olardıñ önimderi negizinen manga stilinde. Manganıñ şığını tömen, tabısı joğarı boladı.

Qasiet Saqiolla. Rejisser-animator, «QAZART media» animaciya studiyasınıñ direktorı. Almatı. 03.03.2017. Foto: «The Qazaq Times»

– Onıñ sebebi nede?       

– Öytkeni, onıñ stili, jasalu ädisi oñaylatılğan. Animaciyanıñ tübin qusañız, bir sızıqtı ne figuranı, äldebir zattı, jerde jatqan matanı qwrastırıp, qozğaltu arqılı animaciya jasauğa boladı. Twrğan zattı qozğaltu arqılı belgili bir ritmge tüsiru animaciya dep ataladı. Manga stili degen sol sızıqtıñ eñ tömengi därejede qozğaluı. Animaciya jasağanda köp qimıl boladı. Sonda, bir sekundta 24 kadr jasaladı, yağni suret salınadı. Al japondar sekundına altı kadr jasaydı. Demek, olardıñ eñbek önimdiligi tez boladı. Biraq, onıñ qimıl-qozğalıstarındağı bayaulıq bayqalıp qaladı. Alayda, japondar osı manga stilin tabandı qualağandıqtan, özderine tän qoltañba qalıptastırdı. Körermenniñ közin üyretip alğan. Osı arqılı olar qıruar tabıs tauıp otır.

Sonımen qatar, olar el işinde tärbielik mañızı bar fil'mder jasasa, sırtqa tauar retindegi kassa jinaytın fil'mder şığaradı. Japondardan keyin Amerika twradı. Olarda jüz jıldıq tarihı bar  Walt Disney, DreamWorks sekildi ataqtı studiyaları bar. Olardıñ bir erekşeligi, animaciyanıñ tehnikalıq mümkindikterin de aqsatpaydı jäne auditoriyanıñ auqımın da azaytpaydı. Olarda ilgerleu bar, bir fil'mnen kelesi fil'mniñ ozıp otıruına tehnikalıq mümkindik jasaydı.

Al, animaciyanıñ otanı, birden-bir güldenip jatqan eldi aytu kerek bolsa, ol – Franciya. Fil'mniñ bastau aluı turalı Amerika men Franciya arasında kelispeuşilik barı belgili. Franciyada fil'm qalay bastau aldı, animaciya da solay birge qanat qaqqan. Ol jaqta negizinen art-haus tüsiriledi. Onıñ auditoriyası basqalarğa qarağanda säl tarlau. Biraq, ol jerde taza önerge negizdelgen, animaciyanı damıtuğa bağıttalğan, animaciyanı zertteuge arnalğan fil'mder jasaladı. Odan qalsa, kino effektilerimen, animaciyasınıñ körkemdigimen qıtay da jaqsı şığıp keledi. Massalıq jwmıstıñ köptigimen Ündistan da eleuli orında. Negizinen, joğarıdağı üş memleket köş bastap twr.

– Animaciya tarihındağı Qazaqstannıñ ornı qanday?

– Şının aytqanda, tarihtan bastaytın bolsaq, jañağı memleketterdiñ soñğı qatarına Qazaqstandı da qosıp jiberuge bolatın edi. Qazaq animaciyasınıñ atası sanalatın Ämen Qaydarov «Qarlığaştıñ qanatı nege ayır» qatarlı tamaşa tuındılar jasağan. Onıñ eñbegi Odaq köleminde jaqsı bağalanğan. Keyin qazaq animaciyası toqıradı. Bügingi küni qayta küş alıp kele jatır.

– Ädettegi fil'm men animaciyalıq fil'mdi salıstıra qarağanda, qaysısnıñ şığını köp?

– Animaciyanıki köp boladı. Öytkeni, animaciyanıñ şığını bizde kadrmen esepteledi. Joğarı deñgeydegi animaciya jasauğa qatısatın mamannıñ eñbekaqası joğarı boladı. Video effektiler, personajdıñ jasaluı, onıñ avtorlıq qwqı, dizaynerdiñ eñbeginiñ bäri kinoğa qarağanda qımbat twradı. Al, Qazaqstan jöninen alıp aytqanda, köp ayırmaşılıq bolmauı mümkin. Sebebi, bizdiñ animaciyamızdıñ deñgeyi äli tolıq pisip-jetile qoyğan joq.

"Orteke" muzıkalı animaciyalıq fil'miniñ personajdarı

– «QAZART media» studiyasınıñ jwmıstarı men josparları turalı ayta ketseñiz?

– Biz qazir animaciyağa kirisudiñ alğaşqı satısındamız, dayındıq üstindemiz. Qıtaydağı türli oqu orındarında bilim alğan jas animator mamandarmen birigip, osı studiyanı qwrdıq. Bügingi küni, qatısıp jatqan jwmıstarımızdan tıs, özimizdiñ qolğa alıp otırğan «Orteke» attı avtorlıq jobamız bar. Öz qoltañbamız bolıp sanaladı. Ol – muzıkalı animaciyalıq fil'm. «QAZART media» studiyasın qwrğan sebebimiz – Qazaqstandağı animaciya salasına jañalıq äkelu. Bizde 3D grafikası säl artta qalğan. Qazir qolda bar tuındılarımızben şeteldik animaciya alañında bäsekelese almaymız. Bizde Ämen Qaydarov tüsirgen «Aqsaq qwlan» fil'minen keyin muzıkalı animaciyalıq fil'm bolmadı. Eger, Ortekeni jaqsı deñgeyde jasap şıqsaq, ol – täuelsiz Qazaqstandağı twñğış muzıkalı animaciyalıq fil'm boladı. Muzıkalı animaciyalıq fil'mniñ öz qiındığı bar. Ädette, fil'm jasalıp bolğan soñ, oğan muzıka jazu köp adamnıñ qolınan keledi. Animaciyanıñ jüyeli tehnikasına şektelmeydi. Muzıka degen närseniñ öz ritimi bar. Ol bizdiñ animaciyağa bağınbaydı, al animaciyanı soğan keltirip isteu, är sekund, minutındağı muzıkanıñ drammaturgiyasına säykes jasap şığu ülken jwmıs. Orteke arqılı wlttıq muzıka aspaptarımızdı körsetip, arı qaray qalay damıtuğa boladı degen oydı qozğamaqpız. Eger, fil'm osı özimiz jasap jatqan sapa men deñgeyde şıqsa, wyalmaytınday dünie boladı dep oylaymız. Al, basqa josparlar turalı osı jobamızdı ayaqtap bolğan soñ aytamız.

– Äñgimeñe rahmet. İsteriñizge sättilik tileymiz!

"Qazart media" mamandarı

"Orteke" animaciyalıq muzıkalı fil'miniñ üzikteri, jasaluı

Mwrat Almasbekwlı