"Manas" äue jayındağı kütip alu. Foto: DOSALIEV SULTAN/KTR,

Resey prezidenti Vladimir Putin bir künniñ resmi saparmen qırğız elinde bolıp qayttı. Resey basşısın qırğız prezidenti Soronbay Jienbekov (Sooranbay Jeenbekov) «Manas» äuejayınan kütip aldı. Sonımen, bwl sapardıñ mäni ne? Putinniñ Alatau asıp qırğızğa baruındağı maqsatı ne?

Qırğız prezidentiniñ baspasöz qızmetiniñ mälimdeuinşe, bwl jolğı kezdesude eki el basşısı 30-ğa juıq kelisimge qol qoyğan. Bwlardıñ qatarında äskeri tehnika men infraqwrılımdıq jobalarğa qatıstı kelisimder de bar. Alğaşqı jedel türde ötken kezdesuden keyin Mäskeu men Bişkek arasında keñeytilgen kezdesu bolğan. Kelisimderdiñ deni ekijaqtı sauda-ekonomikalıq qatınastardı damıtuğa bağıttalğannı aytıladı.

Alayda, tağı bir qırınan alıp qarağanda Putinnıñ Qırğızstan saparı ekonomikalıq müddelerden köri sayasi maqsattarı basım deuge boladı. Bwnıñ sebebi de tolıq. Biıl mausım ayında Qıtay basşısı Şi Jinpiñ qırğız jwrtına memlekettik saparmen keledi dep kütilude. Qıtaydıñ Ortalıq Aziyada kün sanap ösip kele jatqan ıqpalı Mäskeudi alañdatpay qoymaydı. Sondıqtan da Putin öziniñ poziciyasın körsetip qoyğısı keledi.

Mälimetterge qarağanda, Qırğızstan 2018 jılğa deyin Qıtayğa 1 mlrd 719,38 mln AQŞ dolları qarız. Bwl qarjı sonşalıqtı mol körinbegenimen, Qırğızstannıñ ekonomikası men jalpı quatı jöninen az bolıp sanalmaydı. Osınıñ özi Qırğızstannıñ jalpı sırtqı qarızınıñ 45 payızına juıq. Onıñ üstine 2014 jılmen 2017 jıl aralığında Qıtaydıñ Qırğızstandağı investiciyası Reseyden 770 mln dollar köleminde asıp tüsken. 2017 jıldıñ özinde Beyjiñ qırğız elindegi 574 jwmıs ornına investiciya salğan.

Degenmen, Qırğızstanda Qıtay ekonomikalıq basımdıqqa ie bolğanımen sayasi jäne mädeniet bağıtında Reseydiñ basımdığı äli de saqtalıp twr. Putin bwl saparında Qırğızstandağı negizgi salalardı wstap qaluğa bar küşin salğanı bayqaladı. Onı qol qoyğan kelisimderinen de bileuge boladı. Qırğızstandağı temirjol men auıl şaruaşılıq salasın damıtu turalı kelisimderge köbirek orın berilgen.

Qırğızdıñ temir jolı Reseyge satılıp jatır degen söz bwğan deyin de aytılıp kelgen. Biraq, onı Bişkek biligi teriske şığarıp, Reseymen temirjol salasında kelisimderge qol jetkizu üşin jwmıs istep jatqanın alğa tartqan. Al, Qıtay da Qırğızstanda Özbekstanğa deyin jalğasatın temir jol jobasın jüzege asıru nietiniñ bar ekeni belgili. Putinniñ bwl saparda temir jol salasında kelisimge otıruı Qıtay ıqpalına qarsı poziciyası deuge negiz bar.

Ärine, Gruziya men Armeniya, Ukraina men Baltıq jağalauı elderi Reseydiñ ıqpalınan alıstap Batısqa bet bwrdı. Al, Ortalıq Aziyada Qıtaydıñ ekonomikalıq ıqpalı jedel, sayasi ıqpalı bayau osıp keledi. Putinniñ Qırğız saparındağı bastı maqsatı da osı jağındağı irgesin bekitu ekeni mälim. Bwl rette, Resey men Qıtaydıñ Orta Aziyağa ıqpalı öz aldına, öñirdegi elderdiñ öz küşin, poziciyasın qalıptastıru asa mañızdı. Alayda, bwl jağında irgeles qırğızdıñ biligi osaldıq tanıtıp kele jatqanın qalay jasırayıq.

“The Qazaq Times”