Qıtaydıñ qısqa qaşıqtıqtağı zımırandarı. Foto: China Defence Forum.

AQŞ pen Resey orta jäne qısqa qaşıqtıqtağı zımırandı şekteu turalı kelisimderden art-artınan bas tartıp jatqan twsta, Germaniya qorğanıs tarauları Qıtaydıñ zamanaui zımırandarı Reseyge qauip töndiredi degen pikirin jariyaladı. Germaniya qorğanıs ministri Reseydi Qıtaydan tönetin zımıran qaupinen saqtanu üşin, orta jäne qısqa qaşıqtıqtağı zımırandı şekteudiñ jaña kelisimin jasauğa şaqırğan.

Germaniya qorğanıs ministri Ursula fon der Lyayen mälimdemesinde: «Qıtaydıñ geografiyalıq orının eskersek olardıñ zımırandarı Resey jerine wşıp jete aladı. Bwnı Reseyde bilip otır. Batıs elderi Reseydiñ zımırandarınan qauiptense, Resey Qıtay zımırandarınan qauiptenedi», – dedi.

Sarapşılardıñ aytuınşa, jaña kelisim jasauğa Qıtaymen qosa Resey men AQŞ ta müddeli. Qıtay nemese özge memleketterdi qamtığan jaña kelisim jasaluı mümkin ekenin AQŞ prezidenti de aytqan bolatın. Biraq, bwl kelisim turalı äli naqtı qadamdar jasap jatqan el körinbeydi.

Batıs elderi Qıtay zımırandarınan ne üşin alañdaydı?

Eñ äueli, Qıtaydıñ qarulı küşterin öte tez qarqınmen damıtıp jatqanın aytqan jön. Soñğı ondağan jılda Qıtay zımıran öndiru salasında da aldınğı qatarlardan körine bastadı. Onıñ keybir zımırandarı bwrınğı Keñes odağınıñ zımırandarın damıtu negizinde jasalğan.

Bwl turalı BBC sarapşılarınıñ aytuınşa,  Qıtaydıñ orta-qısqa qaşıqtıqtağı zımırandarı Aziya-Tınıq mwhit aymağınıñ kez-kelgen jerine jete aladı. Zımıran qorğanıs jüyeleri de oğan tolıq qarsı twra almaydı. Tipti, Qıtaydıñ orta qaşıqtıqtağı zımırandarı AQŞ pen onıñ odaqtastarınıñ mañızdı äskeri bazası sanalatın Guam araldarına da wşıp jete aladı. Al, Globalsecurity attı amerikalıq äskeri-analitikalıq saytınıñ mälimdeuinşe, Qıtay orta qaşıqtıqtağı zımırandarın Tayuanğa (Tayvan') bağıttağan.

Eger jaña kelisim jasalsa...

Eger jaña kelisim tüzilip jatsa, bwğan Qıtaydı ğana qosu jetkiliksiz. Sebebi, Qıtaydan basqa birqatar elderdiñ zımıran quatı joğarı deñgeyde damığan. Aytalıq, Tayuannıñ da zımırandarı Qıtay territoriyasınıñ kez-kelgen nüktesine jete aladı. Bwdan tıs Ündistan, Päkistan, Soltüstik Koreya, Iran jäne Izrail' memleketteri bar.

Ündistan Qıtay men Päkistannan qorğanu üşin Reseymen birlesip jaña zımıran jüyelerin jasap şığardı. Al, Päkistan bolsa zımıran bağdarlamaların damıtu üşin Qıtaydan qoldau alıp otır. Sonday-aq, Päkistan, Iran jäne Soltüstik Koreya arasında zımıran bağdarlamaların damıtu turalı birlesken qwpiya jobaları bar delinedi.

Iran bolsa Orta-Tayau Şığıstağı eñ quattı zımıran arsenalına ie. Qazir Iran zımırandarı Izrail' men Saud Arabiyasın qorqıtıp otır.

Izrail'diñ «Ierihon-3» zımıranı öñirdegi eñ qauipti zımıran. Keybir mälimetterge qarağanda, «Ierihon-3» 4800 şaqırımğa deyin wşıp barıp, közdegen nısanasına däl tiedi.

Mine osılardı alğa tartatın bolsaq, orta jäne jaqın qaşıqtıqqa wşatın zımırandardı şekteu kelisimi Qıtaymen ğana şektelip qalmauı tiis.

“The Qazaq Times”