Kaşmirdegi bölis. Foto: tribunal-today.

Päkistan prezidenti Imran Han Ündistanmen eldesudiñ işaratı retinde twtqındağı ündistandıq wşqıştı eline ötkerip beretinin bildirdi. Keşegi sözinde Irman Han: «Ündistandıq wşqış bizde twtqında, biz onı erteñ (jwma küni) eline qaytarıp beremiz. Bwl eldesudiñ belgisi», – degen bolatın.

Bwğan deyin Ündistan Päkistan äskeri küşteri jağınan atıp tüsirilgen wşqıştıñ pilotın qaytarıp berudi talap etip kelgen. Ündistan tarabı bastabında Abhinandan esimdi wşqıştıñ joğalğanın mälimdegen. Keyin ğalamtorda onıñ Päkistanda twtqında otırğanı turalı mälimet taradı. Ğalamtorda tarağan videoda közi tañılğan jäne auzı-mwrnı qan-josa bolğan twtqındı körsetedi.

Päkistan ündistandıq wşaqtı atıp tüsirgenin aytqan. Foto: GETTY IMAGESBBC

Bwnı Ündistan biligi «jaralı twtqınğa jasalğan öte auır äri wyatsız äreket» dep bağalağan. Keyin bwl video öşirilip, ündistandıq wşqıştıñ şay işip otırğan videosı şığa keldi. Onda onıñ közi tañılmağan jäne bet-auzı juılğan küyde Päkistan äskerileriniñ swraqtarına jauap berip otıradı. Päkistan äskeri küşteriniñ ökili ündistandıq wşqışqa äskeri ektikağa say mämile jasalıp jatqanın aytıp mälimdeme taratqan.

Eki el arasındağı dağdarıstıñ tereñdeui

Särsenbiniñ tañında Päkistan qarulı küşteriniñ ökili, general-mayor Asif Ğafur mälimdeme taratıp, ündistandıq eki äskeri wşaqtı atıp tüsirgenderin aytqan edi. Oqiğa Kaşmirdiñ Päkistan qarauındağı aymaqta bolğan. Ğafurdıñ aytuınşa, wşaqtıñ biri Päkistan jerine, ekinşisi Ündistan şekarasına qwlağan.

Ündistan MiG-21 äskeri wşağın joğaltqanın rastap, wşqıştıñ iz-tüssiz ketkenin aytqan. Al, ündi SİM tarabı Päkistandı «Soğısqa arnalğan äue küşterimen Ündistannıñ äskeri nısandarın joyuğa äreket etti. Bizdiñ joğarı därejedegi dayındığımız Päkistannıñ bwl nietin jüzege asırğan joq», – mälimdedi. Äri, bwl retki äue qaqtığısında Päkistannıñ bir wşağın atıp tüsirgenin, özderi de bir wşağın joğaltqanın aytqan. Biraq, Islamabad päkistandıq wşaqtıñ qwlağanın joqqa şığardı.

Ündistannıñ äue soqqısı

Bwdan birneşe kün bwrın, Ündistan äue küşteri 14 aqpandağı terrorlıq şabuıldı öz moynına alğan «Jaiş-e-Mwhammed» (Mwhammedtiñ armiyası) attı terrorlıq topqa soqqı beru maqsatında, Päkistan baqılauındağı aymaqtarğa äue şabuıldarın jasağan. 14 aqpandağı terrorlıq şabuıldan Ündistan 46 äskerin joğaltqan edi. Ündistannıñ qauipsizdik küşteri äue şabuıldarı arqılı tiisti jauabın beretinin eskertken.

Ündistan äue soqqısın jasaytının eskertken. Foto: EPA/BBC.

AQŞ Ündistan men Päkistandı äskeri äreketterdi tez arada toqtatuğa şaqırğan. Ötken aptada Päkistan prem'er-ministri Imaran Han mälimdeme jasap: «Eger biz osığan wqsas jauap qaytaratın bolsaq, onda Narendra Modi ekeumiz äskeri qaqtığıstı qoldan jasağan bolar edik», – dedi. Päkistan basşısı özderiniñ äreketin «Ündistan sekildi biz de şekaranı kesip öte alatınımızdı däleldeu edi» dep tüsindirgen.

Kaşmir dauı  

Kaşmir aymağı älemdegi eñ ülken talastağı aymaq. Äri, aymaqtağı halıq twrmısı da meylinşe äskerilengen. Eñ qorqınıştısı  sol, Kaşmir – eki birdey yadrolıq qaruı bar eldiñ talasındağı aymaq.

Bwl ret Ündistannıñ Päkistan qaramağındağı öñirge äue şabuıldarın jasauı dağdarıstı tipti de küşeytip jiberdi. Päkistan qarulı küşteri de bwğan layıqtı jauap beretinin eskertken.

Ölkedegi dağdarıs eñ bir qauipti kezeñde twr. Bıltırğı jılı Kaşmirde äskeri qızmetker, beybit twrğın, äyelder men balalardı qamtığan 500 adam qaqtığıstarda qaza taptı. Ündistan men Päkistannıñ arası bölingennen beri (1947-1948 jıldar) Kaşmir dauı tolassız jalğasıp keledi. Birneşe ret jasalğan beybitşilik kelisimderi bwzıldı.

Kaşmirdi negizinen Ündistan men Päkistan tolıq bekitilmegen şekaralarmen bölip bileydi. Şağın aumaqta Qıtaydıñ da bekitilmegen şekarası jäne talas aymağı bar. Jaqın arada Kaşmir dauı şeşim taba qoyadı dep aytu qiın. Sebebi, bwl dau tarihi, wlttıq egemendik jäne tereñ äleumettik mäselelermen qatıstı.

Kaşmir twrğındarı da körşiles eki eldiñ talas-tartısınan äbden qajığan. 1947 jäne 1965 jılğı eki retki soğıs, odan keyingi san-sanaqsız äskeri operaciyalar men şağın qaqtığıstar, terrorlıq şabuıldar, twrğındar men äskerlerge jasalğan şabuıldar, bwnıñ bäri beybit twrğındardıñ tınışın ketirip, ekonomikalıq, sayasi twraqsızdıq tereñdep ornap alğan.

1965 jılğı Ündistan-Päkistan soğısı. Foto: ndia TV.

Kaşmir dağdarısınıñ tağı bir qauipti twsı – qazir ekstremister Kaşmirdi nısanağa ala bastadı. Bwl aymaqtağı sayasi, ekonomikalıq twraqsızdıqtan paydalanıp, ekstremistik küşter öz maqsattarın jüzege asıruğa tırısuı bek mümkin. Radikaldı, dini wyımdardıñ öñirdegi belsendiligi jıldan-jılğa artıp kele jatqanı bwğan anıq dälel bola aladı.

70 jıldan beri BWW Kaşmir dauın şeşu üşin jergilikti twrğındardıñ pikirin eskere otırıp, referendum ötkizuge şaqırıp keledi. Ündistan alğaşında bwl şeşimge kelisim bergen, keyin ol oyınan aynıp qaldı. Päkistan da oğan kelispeydi.

Päkistan ükimetiniñ mälimetine sensek, Kaşmir twrğındarınıñ basım köbi Ündistannıñ basqaruında qalğısı kelmeydi. Odan köri Päkistanğa bağınğısı nemese derbes el bolıp ömir sürudi qalaydı. Kaşmirdegi Ündistan baqılauındağı aymaqtıñ 60 payız twrğını mwsılmandar ekenin eskersek, bwnıñ da negizi joq emes.

“The Qazaq Times”