Aydıñ bizge körinbeytin betine qonğan Qıtaydıñ ğarış zertteu apparatı. Foto: EPA/CNSA.

3 qañtar küni Qıtay wşırğan ğarıştıq zertteu apparatı Aydıñ arğı betine qondı. Sonımen Qıtay alğaş ret Aydıñ bizge körinbeytin betine zertteu qwrılğısın qondırğan memleket bolıp qaldı. Sonday-aq, Qıtaydıñ bwl jetistigi Aydı zertteu tarihınıñ jaña parağı retinde bağalanıp otır.

Qıtay osıdan 15 jıl bwrın ğana alğaş ret ğarışkerin wşırğan edi. 3 qañtar küni Beyjiñ uaqıtımen 10:26 mölşerinde Qıtaydıñ «Çañ I – 4» attı ğarış zertteu apparatı Aydıñ arğı betine qondı. Aldağı on jılda Qıtay jaña ğarış stanciyasın qwru, Ayda jaña baza qwru, sol arqılı Mars missiyasın bastaudı josparlap otır. Mälimetterde aytıluınşa, jaña ğarış stanciyası 2022 jılı qwrılısın ayaqtaydı.

Ayğa qonu säti. Foto: EPA/CNSA.

Ğarış zertteu tarihı qısqa bolsa da Qıtaydıñ bwl jetistigi älem nazarın audarıp otır. Aydıñ arğı betine apparat qondıru arqılı adamzattıñ ğarış zertteu tarihına özindik zor ülesin qosqanına talas joq, alayda, Qıtaydıñ Aydı zertteudi jedeldetuiniñ sırı nede? Ğarıştı aşu, Marsqa bağıttağan missiyasınıñ közdegeni ne? Derjavalardıñ «Ğarış bäygesi» tağı bastaldı ma?

Britaniya Astronomiya ortalığı ökilderiniñ aytuınşa, Qıtay öziniñ ğarış jobaları arqılı älemdik deñgeydegi köşbasşılar qatarında ekenin däleldeuge tırısadı.

Ğarış bäygesiniñ qwpiyası

«Qırği qabaq soğısı» ayaqtalğanan keyin toqtap qalğan ğarış bäsekesi, soñğı jıldarı qayta küşeye tüsti. AQŞ, Qıtay, Resey, Japoniya, Ündistan jäne birqatar Europa elderi ğarıştı zertteu salasında belsendi äreket ete bastadı. 2017 jılı Ündistan bir ğana ğarış zımıranımen 104 jasandı jer serigin ğarışqa şığarıp, rekord jañartqan edi. Sonday-aq, Ündistan 2022 jılı üş ğarışkeri arqılı ğarıştıq jaña missiyasın bastağalı otır.

Baylıqqa tolı aspan denederi. Foto: news.rambler.

Soñğı uaqıttarda osı ğarış bäygesiniñ tüpki maqsatı da bılayğı jwrtqa belgili bola bastadı. Osığan deyingi ğarıştı zertteu jwmıstarınıñ nätijesinde, Kün jüyesinde planeta retinde birige almağan ğarış deneleri toptasqan orbitanıñ bar ekenin taptı. Bwl orbitada irili-wsaqtı milliondağı aspan deneleri Kün jüyesin aynalıp bosıp jür. Sonday-aq, olarda qisapsız bağalı baylıqtıñ qorı bar ekeni mälim. Jer planetamızdıñ resurstarı jıl sayın azayuda. Adamzat bolaşaq resurs pen energiya tapşılığına tap kelui mümkin dep boljanadı. Bwndayda ğarıştağı baylıqqa aldımen qol jetkizgen el öz bäsekelesterinen älde qayda qwdiretti küşin körsete almaq.

Ğarış zertteu salasınıñ köşbasşısı kim?

Qıtay wşırğan «Çañ I-4» aydıñ arğı betine qonıp, älem nazarın özine audarğanımen köptegen eldiñ sarapşıları Qıtaydı ğarış zertteu salasında AQŞ-pen bäsekelese almaydı dep qaraydı. Qıtaydıñ ğarış zertteuge bölgen qarjısınan Qwrama Şattıñ bölgen qarjısı birneşe esege köp. Onıñ üstine NASA-nıñ bwğan deyin jetken jetistikterin qaytalau üşin Qıtayğa äli de köp eñbek kerek ekenin anıq.

Sarapşılardıñ aytuınşa, Qıtaydıñ ğarış salasındağı jaña jetistigi onıñ äriptesterin qorqıta qoymaydı. Sebebi, Qıtaydıñ ğarış zertteu bağıtı mülde basqa, tek öz müddesin közdegen zertteu bağıtında jwmıs istep otırğanın alğa tartadı. Biraq, Qıtay aldağı uaqıtta «Çañ I-5» jäne «Çañ I-6» jobaları arqılı Ay betinen alınğan qwmdar men qiırşıq tastardı Jerge jetkizu jwmıstarın qolğa almaq.

“The Qazaq Times”