ايدىڭ بىزگە كورىنبەيتىن بەتىنە قونعان قىتايدىڭ عارىش زەرتتەۋ اپپاراتى. فوتو: EPA/CNSA.

3 قاڭتار كۇنى قىتاي ۇشىرعان عارىشتىق زەرتتەۋ اپپاراتى ايدىڭ ارعى بەتىنە قوندى. سونىمەن قىتاي العاش رەت ايدىڭ بىزگە كورىنبەيتىن بەتىنە زەرتتەۋ قۇرىلعىسىن قوندىرعان مەملەكەت بولىپ قالدى. سونداي-اق، قىتايدىڭ بۇل جەتىستىگى ايدى زەرتتەۋ تاريحىنىڭ جاڭا پاراعى رەتىندە باعالانىپ وتىر.

قىتاي وسىدان 15 جىل بۇرىن عانا العاش رەت عارىشكەرىن ۇشىرعان ەدى. 3 قاڭتار كۇنى بەيجىڭ ۋاقىتىمەن 10:26 مولشەرىندە قىتايدىڭ «چاڭ ى – 4» اتتى عارىش زەرتتەۋ اپپاراتى ايدىڭ ارعى بەتىنە قوندى. الداعى ون جىلدا قىتاي جاڭا عارىش ستانتسياسىن قۇرۋ، ايدا جاڭا بازا قۇرۋ، سول ارقىلى مارس ميسسياسىن باستاۋدى جوسپارلاپ وتىر. مالىمەتتەردە ايتىلۋىنشا، جاڭا عارىش ستانتسياسى 2022 جىلى قۇرىلىسىن اياقتايدى.

ايعا قونۋ ءساتى. فوتو: EPA/CNSA.

عارىش زەرتتەۋ تاريحى قىسقا بولسا دا قىتايدىڭ بۇل جەتىستىگى الەم نازارىن اۋدارىپ وتىر. ايدىڭ ارعى بەتىنە اپپارات قوندىرۋ ارقىلى ادامزاتتىڭ عارىش زەرتتەۋ تاريحىنا وزىندىك زور ۇلەسىن قوسقانىنا تالاس جوق، الايدا، قىتايدىڭ ايدى زەرتتەۋدى جەدەلدەتۋىنىڭ سىرى نەدە؟ عارىشتى اشۋ، مارسقا باعىتتاعان ميسسياسىنىڭ كوزدەگەنى نە؟ دەرجاۆالاردىڭ «عارىش بايگەسى» تاعى باستالدى ما؟

بريتانيا استرونوميا ورتالىعى وكىلدەرىنىڭ ايتۋىنشا، قىتاي ءوزىنىڭ عارىش جوبالارى ارقىلى الەمدىك دەڭگەيدەگى كوشباسشىلار قاتارىندا ەكەنىن دالەلدەۋگە تىرىسادى.

عارىش بايگەسىنىڭ قۇپياسى

«قىرعي قاباق سوعىسى» اياقتالعانان كەيىن توقتاپ قالعان عارىش باسەكەسى، سوڭعى جىلدارى قايتا كۇشەيە ءتۇستى. اقش، قىتاي، رەسەي، جاپونيا، ءۇندىستان جانە بىرقاتار ەۋروپا ەلدەرى عارىشتى زەرتتەۋ سالاسىندا بەلسەندى ارەكەت ەتە باستادى. 2017 جىلى ءۇندىستان ءبىر عانا عارىش زىمىرانىمەن 104 جاساندى جەر سەرىگىن عارىشقا شىعارىپ، رەكورد جاڭارتقان ەدى. سونداي-اق، ءۇندىستان 2022 جىلى ءۇش عارىشكەرى ارقىلى عارىشتىق جاڭا ميسسياسىن باستاعالى وتىر.

بايلىققا تولى اسپان دەنەدەرى. فوتو: news.rambler.

سوڭعى ۋاقىتتاردا وسى عارىش بايگەسىنىڭ تۇپكى ماقساتى دا بىلايعى جۇرتقا بەلگىلى بولا باستادى. وسىعان دەيىنگى عارىشتى زەرتتەۋ جۇمىستارىنىڭ ناتيجەسىندە، كۇن جۇيەسىندە پلانەتا رەتىندە بىرىگە الماعان عارىش دەنەلەرى توپتاسقان وربيتانىڭ بار ەكەنىن تاپتى. بۇل وربيتادا ءىرىلى-ۇساقتى ميلليونداعى اسپان دەنەلەرى كۇن جۇيەسىن اينالىپ بوسىپ ءجۇر. سونداي-اق، ولاردا قيساپسىز باعالى بايلىقتىڭ قورى بار ەكەنى ءمالىم. جەر پلانەتامىزدىڭ رەسۋرستارى جىل سايىن ازايۋدا. ادامزات بولاشاق رەسۋرس پەن ەنەرگيا تاپشىلىعىنا تاپ كەلۋى مۇمكىن دەپ بولجانادى. بۇندايدا عارىشتاعى بايلىققا الدىمەن قول جەتكىزگەن ەل ءوز باسەكەلەستەرىنەن الدە قايدا قۇدىرەتتى كۇشىن كورسەتە الماق.

عارىش زەرتتەۋ سالاسىنىڭ كوشباسشىسى كىم؟

قىتاي ۇشىرعان «چاڭ ى-4» ايدىڭ ارعى بەتىنە قونىپ، الەم نازارىن وزىنە اۋدارعانىمەن كوپتەگەن ەلدىڭ ساراپشىلارى قىتايدى عارىش زەرتتەۋ سالاسىندا اقش-پەن باسەكەلەسە المايدى دەپ قارايدى. قىتايدىڭ عارىش زەرتتەۋگە بولگەن قارجىسىنان قۇراما شاتتىڭ بولگەن قارجىسى بىرنەشە ەسەگە كوپ. ونىڭ ۇستىنە NASA-نىڭ بۇعان دەيىن جەتكەن جەتىستىكتەرىن قايتالاۋ ءۇشىن قىتايعا ءالى دە كوپ ەڭبەك كەرەك ەكەنىن انىق.

ساراپشىلاردىڭ ايتۋىنشا، قىتايدىڭ عارىش سالاسىنداعى جاڭا جەتىستىگى ونىڭ ارىپتەستەرىن قورقىتا قويمايدى. سەبەبى، قىتايدىڭ عارىش زەرتتەۋ باعىتى مۇلدە باسقا، تەك ءوز مۇددەسىن كوزدەگەن زەرتتەۋ باعىتىندا جۇمىس ىستەپ وتىرعانىن العا تارتادى. بىراق، قىتاي الداعى ۋاقىتتا «چاڭ ى-5» جانە «چاڭ ى-6» جوبالارى ارقىلى اي بەتىنەن الىنعان قۇمدار مەن قيىرشىق تاستاردى جەرگە جەتكىزۋ جۇمىستارىن قولعا الماق.

“The Qazaq Times”