AQŞ pen Qıtay strategiyalıq bäsekelestik qarım-qatınas kezeñine ötkeni turalı aytılıp keledi. Mausım ayında bastalğan sauda qaqtığısı eki el arasındağı qayşılıqtı örşite tüsti. Bwğan qosa AQŞ pen Qıtay Ündi-Tınıq mwhit sularındağı ırıqtılıq üşin küreste de bir-birine jol beriser emes. Jaqında ötken aviaciya körmesinde Qıtay öziniñ eñ soñğı ülgidegi äskeri wşağın älemge jariya etti. Qazirge deyin AQŞ-tıñ äskeri şığındarı älemniñ aldında bolğanımen, Qıtaydıñ da qorğanıs byudjeti tañğalarlıq deñgeyde ösip keledi. Bwnıñ özi de derjavalar arasındağı tartıstıñ tereñdey tüskenin körsetkendey.

Biıl mausım ayında AQŞ qıtaylıq tauarlarğa qosımşa salıq engizdi, Qıtay biligi de bwğan wqsas jauap qaytardı. Tramp ükimeti mälimdeme jasap, Amerika Qwrama Ştattarınıñ basımdıqtarın jüzege asıru üşin Qıtaymen ekonomikalıq jäne strategiyalıq qarım-qatınastı qayta qwruğa tırısatının mälimdedi. AQŞ basılımdarı Tramp äkimşiliginiñ 2018 jıldağı Qıtayğa bağıttağan strategiyasınıñ jıldıq esebin jariya etti.

Stokgol'mdegi (Şveciya) Halıqaralıq beybitşilik zertteu institutınıñ zertteuşisi Tyan Nan Qıtaydıñ jıl sayın ösip kele jatqan qorğanıs şığındarına nazar audaruğa şaqıradı. Ol: «Qıtaydıñ äskeri şığındarı 29 jıl boyı qatarınan ösip keledi. Qazirdiñ özinde Qıtay 228 mlrd AQŞ dolların äskeri salağa jwmsap otır», – dedi.

Aq üy tizginin alğaş wstağan kezde prezident Tramp törağa Şi Jinpiñmen qarım-qatınastı jaqsartu arqılı Soltüstik Koreya yadrolıq mäselesin şeşuge tırıstı. Al, Singapurdağı Tramp-Kim tarihi kezdesuinen birneşe apta ötkende Qwrama Ştat tarabı Qıtaydıñ ädiletsiz sauda sayasatın jäne ziyatkerlik menşik qwqığın wrlau isimen ayıptap, alğaş ret qıtaylıq tauarlarğa qosımşa keden salığın engizdi. Bwğan Qıtay tarabı wqsas jauap qaytardı.

Alayda, Qwrama Ştattağı Strategiyalıq jäne halıqaralıq qatınastardı zertteu ortalığınıñ zertteuşisi Gelayidiñ aytuınşa biılğı eki el qarım-qatınasınıñ negizi sauda baylanıstarına şoğırlandı. Demek, sauda eki el qatınasınıñ bolaşağın da körsetetinin aytadı. Ol jäne bolaşaqta eki el qatınası kürdeli qayşılıqqa wlasuı ekitalay dep qaraydı.

Biıl AQŞ pen Qıtay arasında Oñtüstik Qıtay teñizi mäselesine baylanıstı da qayşılıqtar az bolmadı. Aytalıq, eki eldiñ äskeri kemeleri atalğan teñiz aydınında qaqtığısıp qala jazdadı.

AQŞ-tıñ Beybitşilik zertteu ortalığı ökilderiniñ aytuınşa, Qıtaydıñ artıp kele jatqan äskeri quatı Qwrama Ştattardı şınımen de alañdatadı. Äsirese, qanday da bir dağdarıs jağdayında Qıtay öziniñ quattı äskeri küşimen öñirde qanday äreketterge baratınına köbirek nazar audarıp otır.

Qıtaydıñ «Bir beldeu, bir jol» strategiyası da AQŞ-tı alañdatadı. Qıtay ükimeti älemniñ 70-ke juıq elin baylanıstıratın jobağa 1 trln AQŞ dolların bölip otır. Bwdan tıs Qıtay bwl arqılı älemniñ 62 payz halqına ıqpalın jetkize aladı. «Bir beldeu, bir jol» jobası qamtığan elderdiñ közqarası da birdey emes. Aytalıq, Tayland azamattarı endigi sauda-sattıq tikeley Qıtayğa baylanıstı bolğandıqtan, eki eldiñ dwrıs mämileni saqtauın qalaydı. Al, V'etnam twrğındarı «qıtaylıqtardıñ kün sanap köbeyui agressiyağa wqsaydı» dep qauiptenedi.

Ağımdağı jıldıñ qazan ayında Qwrama Ştat öziniñ bäsekege qabilettiligin arttıru maqsatında, äri «Bir beldeu, bir jol» jobasına, joba ayasındağı damuşı elderge berilgen qarjılay kömekterge balama retinde öz şarasın qabıldadı. Aytalıq, AQŞ ükimeti jaña mekeme qwrıp, oğan 60 mlrd AQŞ dolların audardı jäne bwl qarjımen damuşı elderdegi jobalarğa kredit beretinin jetkizdi.

Osımen qatar, qazan ayında AQŞ vice-prezidenti Mayk Pens Beyjiñ biligin AQŞ-tıñ işki isine, demokratiyalıq jüyesine aralasuğa tırıstı dep ayıptadı. Sonday-aq, Qıtayğa qarata Tramp ükimeti jaña strategiyanı qabıldağanın jariya etti. Mayk Pens Qwrama Ştattıñ Qıtaymen jaña ekonomikalıq jäne strategiyalıq qatınas ornatatının jäne AQŞ basımdığın bastı orınğa qoyatının bildirdi Osıdan bastap AQŞ-Qıtay qatınası tipti de şielenise tüsti.

Tramp pen Şi Jirnpiñ Argentinada G20 sammitinde kezdesip, sauda soğısın toqtatu turalı kelissözder jürgizdi. Kelisim boyınşa taraptar 90 kün işinde sauda kelisimin jasasu kerek, şekti merzim işinde kelisimge kele almasa AQŞ bastap qosımşa keden salığın 25 payızğa deyin kötermek.

Bwl kezdesuden keyin Beyjiñ tarabı AQŞ-tan kiretin avtokölik jäne bölşekteriniñ importına tarifterdi tömendetti. Alayda, jeltoqsan ayınıñ orta şeninde Qıtay tarabı ımırağa kelmeytinin bayqattı. Al, AQŞ ükimeti sauda kelissözderi jürgizilip jatsa da Qıtay tarabınıñ tehnologiyalar köşbasşılığın qolğa keltiru maqsatında hakerlik şabuıldar wyımdastırğanın ayıptadı. Osığan qaray otırıp, sarapşılar AQŞ aldağı jılda da Qıtayğa bağıttağan qısımın azaytu nieti joq degen qorıtındı aytadı.

“The Qazaq Times”