Foto: ca-portal.ru

Jalpı işki önim össe de, halıqtıñ aylıq jalaqısı nege köterilmeydi?

Statistika boyınşa, soñğı 22 jılda Qazaqstanda kedeylik deñgeyindegi halıq sanı birneşe esege azayğan. Qaraşa ayınıñ basında Eñbek jäne halıqtı äleumettik qorğau ministri Madina Äbilqasımova ükimet otırısında: «1996 jılı kedeylik deñgeyindegi halıq sanı 34,6 payız bolğan. 2018 jıldıñ jartı jıldığında bwl körsetkiş 4,7 payızdı qwradı» - dep mälimdedi. Biz Äbilqasımova hanım keltirgen mälimetterge kümän keltiruden aulaqpız ärine. Biraq osıdan 20 jıl bwrınğı körsetkişti qazirgi uaqıtpen salıstıru miğa qonımdı dünie dep ayta almaymız. Jä, onı qoyşı. Odanda özimizdiñ negizgi taqırıbımızğa oralayıq.

Statistika komitetiniñ mälimetinşe, Qazaqstanda JİÖ 1996 jıldan beri toqtausız ösip keledi. Biraq bir qızığı halıqtıñ aylıq jalaqısı kersinşe tömendeude. Mısalı, 2015-2017 jıldarı ekonomikalıq ösim 6 payızğa köterilgen de, aylıq jalaqı 3 payızğa tömendegen. Bwl sırlı da, mwñlı jwmbaqtıñ sırı nede dep oylaysız? Däl taptıñız! Şikizatqa qwrılğan «qara altın inesinde otırğan» ekonomikada.

«Halıq finans» investiciyalıq kompaniyasınıñ zertteui boyınşa, 1998-2001 jıldarı aralığında JİÖ-niñ 42,1 payızın şikizat eksportı qwrağan. 2008 jılı bwl körsetkiş 53,3 payızğa jetip, özindik rekord ornatqan. Osı twsta köpşilik jwrttıñ basına «mwnay, gaz, kömir, altınnan tüsken qarjı el ekonomikasına qalay bölinedi?» - degen swraq tuuı mümkin. Olay bolsa, bwl swraqqa da şamamız kelgenşe jauap berip köreyik.

Şikizat eksportınan tüsken qarjı el ekonomikasına sol şikizattı öndirip, satılımğa şığaratın kompaniyalardıñ dipozitteri esebinde jäne nesie retinde bölinedi. Al Wlttıq qorğa salıq, eksporttıq baj salığı esebinde tüsetin qarjı arı qaray byudjet salası qızmetkerlerine aylıq jalaqı esebinde berilse, ekonomikanıñ özge tarmaqtarına memlekettik bağdarlamalar retinde ülestiriledi. Däl osı twsta «jalpı işki önim össe de, halıqtıñ aylıq jalaqısı nege köterilmeydi?» degen swraqqa jauap beruip ketudiñ orayı tuıp twr.

Halıqtıñ aylıq jalaqsı men ekonomikalıq ösim arasındağı ayırmaşılıq däl osı qarjı üylestiruden bastaladı. Äleumettik zertteuler boyınşa, Qazaqstanda eñ köp jalaqını tau-ken öndirisi qızmetkerleri aladı. Bwl saladağı qızmetkerlerdiñ eñ joğarğı aylıq jalaqısı şamamen 341 775 teñge. Al auılşaruaşılığı qızmetkerleriniñ eñ joğarı aylıq jalaqısı 91 084 teñge. Ayırmaşılıqtı bayqadıñız ba? Bayqasañız, endi bwğan auıl äkimşiligi men mektebinde eden juatın nemese qarauıl bolıp qızmet isteytin adamnıñ 40-50 mıñ teñge jalaqısın qosıñız. Ayırmaşılıq «jer men köktey».

Negizinde Qazaqstan halqınıñ  70 payızı auılşaruaşılığında, qızmet körsetu salasında jäne memlekettik qızmette jwmıs isteydi. Biraq Qazaqstan ekonomikası şikizat eksportına qwrılıp qana qoymay, ekonomikadağı memlekettiñ ülesi şamadan tıs köp bolğandıqtan atalmış salalar kenje qalıp keledi. Bwl öz kezeginde joğarıdağıday ayırmaşılıqtardıñ tuındauına alıp kelip soğuda. El ekonomikasınıñ şikizat eksportınan jaqın aralıqta arılmaytının eskersek, bolaşaqta bwl ayırmaşılıqtıñ arası alşaqtay beretindigi anıq.

"The Qazaq Times"