قازاقستاندا جالپى ىشكى ءونىم وسسە دە، ايلىق جالاقى نەگە كوتەرىلمەيدى؟

جالپى ىشكى ءونىم وسسە دە، حالىقتىڭ ايلىق جالاقىسى نەگە كوتەرىلمەيدى؟

ستاتيستيكا بويىنشا، سوڭعى 22 جىلدا قازاقستاندا كەدەيلىك دەڭگەيىندەگى حالىق سانى بىرنەشە ەسەگە ازايعان. قاراشا ايىنىڭ باسىندا ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ ءمينيسترى مادينا ابىلقاسىموۆا ۇكىمەت وتىرىسىندا: «1996 جىلى كەدەيلىك دەڭگەيىندەگى حالىق سانى 34,6 پايىز بولعان. 2018 جىلدىڭ جارتى جىلدىعىندا بۇل كورسەتكىش 4,7 پايىزدى قۇرادى» - دەپ مالىمدەدى. ءبىز ابىلقاسىموۆا حانىم كەلتىرگەن مالىمەتتەرگە كۇمان كەلتىرۋدەن اۋلاقپىز ارينە. بىراق وسىدان 20 جىل بۇرىنعى كورسەتكىشتى قازىرگى ۋاقىتپەن سالىستىرۋ ميعا قونىمدى دۇنيە دەپ ايتا المايمىز. ءجا، ونى قويشى. وداندا ءوزىمىزدىڭ نەگىزگى تاقىرىبىمىزعا ورالايىق.

ستاتيستيكا كوميتەتىنىڭ مالىمەتىنشە، قازاقستاندا ءجىو 1996 جىلدان بەرى توقتاۋسىز ءوسىپ كەلەدى. بىراق ءبىر قىزىعى حالىقتىڭ ايلىق جالاقىسى كەرسىنشە تومەندەۋدە. مىسالى، 2015-2017 جىلدارى ەكونوميكالىق ءوسىم 6 پايىزعا كوتەرىلگەن دە، ايلىق جالاقى 3 پايىزعا تومەندەگەن. بۇل سىرلى دا، مۇڭلى جۇمباقتىڭ سىرى نەدە دەپ ويلايسىز؟ ءدال تاپتىڭىز! شيكىزاتقا قۇرىلعان «قارا التىن ينەسىندە وتىرعان» ەكونوميكادا.

«حالىق فينانس» ينۆەستيتسيالىق كومپانياسىنىڭ زەرتتەۋى بويىنشا، 1998-2001 جىلدارى ارالىعىندا ءجىو-ءنىڭ 42,1 پايىزىن شيكىزات ەكسپورتى قۇراعان. 2008 جىلى بۇل كورسەتكىش 53,3 پايىزعا جەتىپ، وزىندىك رەكورد ورناتقان. وسى تۇستا كوپشىلىك جۇرتتىڭ باسىنا «مۇناي، گاز، كومىر، التىننان تۇسكەن قارجى ەل ەكونوميكاسىنا قالاي بولىنەدى؟» - دەگەن سۇراق تۋى مۇمكىن. ولاي بولسا، بۇل سۇراققا دا شامامىز كەلگەنشە جاۋاپ بەرىپ كورەيىك.

شيكىزات ەكسپورتىنان تۇسكەن قارجى ەل ەكونوميكاسىنا سول شيكىزاتتى ءوندىرىپ، ساتىلىمعا شىعاراتىن كومپانيالاردىڭ ديپوزيتتەرى ەسەبىندە جانە نەسيە رەتىندە بولىنەدى. ال ۇلتتىق قورعا سالىق، ەكسپورتتىق باج سالىعى ەسەبىندە تۇسەتىن قارجى ارى قاراي بيۋدجەت سالاسى قىزمەتكەرلەرىنە ايلىق جالاقى ەسەبىندە بەرىلسە، ەكونوميكانىڭ وزگە تارماقتارىنا مەملەكەتتىك باعدارلامالار رەتىندە ۇلەستىرىلەدى. ءدال وسى تۇستا «جالپى ىشكى ءونىم وسسە دە، حالىقتىڭ ايلىق جالاقىسى نەگە كوتەرىلمەيدى؟» دەگەن سۇراققا جاۋاپ بەرۋىپ كەتۋدىڭ ورايى تۋىپ تۇر.

حالىقتىڭ ايلىق جالاقسى مەن ەكونوميكالىق ءوسىم اراسىنداعى ايىرماشىلىق ءدال وسى قارجى ۇيلەستىرۋدەن باستالادى. الەۋمەتتىك زەرتتەۋلەر بويىنشا، قازاقستاندا ەڭ كوپ جالاقىنى تاۋ-كەن ءوندىرىسى قىزمەتكەرلەرى الادى. بۇل سالاداعى قىزمەتكەرلەردىڭ ەڭ جوعارعى ايلىق جالاقىسى شامامەن 341 775 تەڭگە. ال اۋىلشارۋاشىلىعى قىزمەتكەرلەرىنىڭ ەڭ جوعارى ايلىق جالاقىسى 91 084 تەڭگە. ايىرماشىلىقتى بايقادىڭىز با؟ بايقاساڭىز، ەندى بۇعان اۋىل اكىمشىلىگى مەن مەكتەبىندە ەدەن جۋاتىن نەمەسە قاراۋىل بولىپ قىزمەت ىستەيتىن ادامنىڭ 40-50 مىڭ تەڭگە جالاقىسىن قوسىڭىز. ايىرماشىلىق «جەر مەن كوكتەي».

نەگىزىندە قازاقستان حالقىنىڭ  70 پايىزى اۋىلشارۋاشىلىعىندا، قىزمەت كورسەتۋ سالاسىندا جانە مەملەكەتتىك قىزمەتتە جۇمىس ىستەيدى. بىراق قازاقستان ەكونوميكاسى شيكىزات ەكسپورتىنا قۇرىلىپ قانا قويماي، ەكونوميكاداعى مەملەكەتتىڭ ۇلەسى شامادان تىس كوپ بولعاندىقتان اتالمىش سالالار كەنجە قالىپ كەلەدى. بۇل ءوز كەزەگىندە جوعارىداعىداي ايىرماشىلىقتاردىڭ تۋىنداۋىنا الىپ كەلىپ سوعۋدا. ەل ەكونوميكاسىنىڭ شيكىزات ەكسپورتىنان جاقىن ارالىقتا ارىلمايتىنىن ەسكەرسەك، بولاشاقتا بۇل ايىرماشىلىقتىڭ اراسى الشاقتاي بەرەتىندىگى انىق.

"The Qazaq Times"