Özbekstan 2018 jıldıñ soñına deyin älipbidiñ latın qarpindegi jaña nwsqasın engizudi josparlap otır. Bwl turalı "UZA" mälimdep otır.

Taşkent Memlekettik Universitetiniñ Özbek tili jäne ädebieti janınan qwrılğan arnayı top jaña älipbiiniñ jobasın körsetti. Sarapşılardıñ aytuı boyınşa, jaña nwsqağa apostroftarmen birge diakritikalıq belgiler de engizilmek. Osılayşa, jaña älipbi özge de türki tilderine jaqınıraq, äri paydalanğanğa da ıñğaylı boladı dep mejeleydi.

Özbek älipbiiniñ jaña nwsqası.     Photo: Kun.uz

28 äripten, 30 belgiden twratın jaña älipbide qazirgi «ş» jäne «ç» äripteri «sh» men «ch» bolıp emes, «ş» jäne «ç» bolıp körsetiledi. Bwdan bölek, sarapşılar ӯ» men «ğ» äripterin engizu kezinde apostroftardan bas tartıp, onıñ ornına «ŏ» jäne «ğ» engizdi.

Özbekstannıñ jaña latın älipbii nwsqasında kirillicadan engen "c" ärpi mülde alınıp tastalğan. Sol sekildi, jaña älipbide bwrınğı «ng» dıbısın beretin «ng» -da körsetilgen.

Esteriñizge sala keteyik, Türki tildes elderdiñ işinde Türkiya, Äzirbayjan sındı memleketter latın älipbiine asa bir qiınşılıqsız ötkeni belgili. Biraq Özbekstan wzaq jıldar işinde qos älipbidi (kirillica jäne latın) paydalanuda.

Özbekstan jazu tarihına köz jügirtetin bolsaq,  1917 jıldarğa deyin bizge wqsas arab älipbiin paydalanğan. Biraq 1926 jılı Baku qalasında ötken İ Türki tildes halıqtar s'ezinde qabıldanğan şeşim boyınşa, Keñester odağı qwramındağı barlıq türki tildes halıqtardıñ bir auızdan arab älipbiinen, latın älipbiine köşui kerek degen şeşimine baylanıstı 1930 jılı Özbekstan latın älipbiine auısqan. Ol kezde Özbekstanğa latın älipbiine köşu asa bir qiındıq tudırmağan. Öytkeni, sol kezdegi özbek halqınıñ basım köpşiligi sauatsız bolğan. Alayda, arada on jıl ötken soñ 1940 jılı 8 mamır küni el biligi Özbek SSR Joğarı keñesiniñ İİİ sessiyasında tolıqtay kirill älipbiine ötuge baylanıstı şeşim qabıldağan.

Al, osıdan bir jıl bwrın ğana Qazaqstannıñ da latın äripine köşuge qadam basqanı belgili. Nwsqadan nwsqağa ötip, ärtürli sözderdiñ jazılu kezinde külkige qalğan qaripter, tek üşinşi nwsqada ğana köñil könşiterliktey körindi. Bwl turalı QR Prezidenti Nwrswltan Nazarbaev latın qarpine negizdelgen qazaq älipbiiniñ soñğı jobası qızu talqılanıp, qoğam tarapınan qoldau tapqandığın atap ötti. Sonıñ qzinde de sın-pikirler äli de aytıluda. Memleket basşısı qazaq älipbiin latın qarpine kezeñ-kezeñmen jäne jüyeli türde köşirudiñ mañızına nazar audarğanı belgili.

Bwğan deyin Qazaqstan «Ğalımdar odağınıñ» müşeleri 2017 jıldıñ 26 qazanındağı qazaq tili älipbiin kirillicadan latın grafikasına köşiru turalı jarlıqqa qatıstı QR prezidenti Nwrswltan Nazarbaevqa aşıq hat joldağan. Osılayşa, ğalımdar QR prezidentine latın älipbidiñ jaña jobası turalı koncepciya negizdemesin wsınğan bolatın.

Özbek ağayında latın qarpiniñ jaña nwsqasına ötetin twsta, kirillicadan engen öz wltınıñ töl dıbıstauında joq dıbıstardan bas tartuda. Osındayda eske tüsetini – qazaq älipbiine latın qaripterin jetkize almay jatsaq ta, latınnıñ "W" jäne "C" äripterin kereksiz etip qaldırıp, "U" dıbısın beyneleytin dayın twrğan "W"-diñ ornına "Y"-dı (uay) qosımşasımen zorlap tañğanımız zor qatelik bolıp qalıp baradı. Özine qolaylı tilde söyleu üşin ana tiline qarsı şığatın şendi-şekpendi, bwl rette de közi üyir bolğan qaripke bwra tartıp, wlt qamı, til bolaşağı degen wlt jandılardıñ, ğalımdardıñ, halıqtıñ sözine qwlaq aspay-aq qoydı.

“The Qazaq Times”