Qazirge deyin, AQŞ-Qıtay arasındağı sauda soğısı bir ğana keden salığın salu jäne onıñ mölşerin köbeytumen şektelip keledi. Älemniñ aldınğı eki ornında twrğan elder bir-birin jaña äri salmaqtı sankciyalarmen üreylendirip, bir-biriniñ sayasatın sınap-mineude.

Jıl basınan beri Uaşington birqatar qıtaylıq tauarlardıñ kiruine şekteu qoya bastadı. Beyjiñ de öz kezeginde qarımta soqqısın ayap qalğan joq. Dese de, ekonomist, sarapşılar Qıtay ükimetiniñ sauda soğısına paydalanuğa dayındalıp otırğan tört birdey qauipti qaruınıñ bar ekenin aytadı.

1 Amerikalıq kompaniyalardıñ jwmısına äser etu

Ol üşin Qıtay ükimeti bilik salıq tärtibin qatañdastırıp, Qıtaydağı halıqaralıq birlesken kompaniyalardıñ öndiris bağasın ösirip jibere aladı. Onıñ üstine mwnday şaralardı jasauğa Qıtay ükimetiniñ täjribesi jetkilikti dep qaraydı sarapşılar. Sarapşılar jäne eki eldiñ arasındağı teketires jağdayğa taldau jasay otırıp, bwnday poziciyada eki el teñdey auır şığınğa batuı mümkin degen pikirde. Sebebi, eki jaq ta osığan deyin eksporttauğa swranısı küşti öndiriske salğan investiciyasın azaytadı.  Sonıñ nätijesinde bäsekelestik tömendep, alarman üşin tañdau bolmaydı. Bwl zat bağasın ösirip, tauar tapşılığın da tudıruı mümkin.

2 Tramptıñ uaqıtı şekti, Şi Jinpiñ asıqpaydı

Qıtay basşısınıñ ökilettik merzimin şekteu turalı konstituciyalıq talaptar alınıp tastalğan. Bwl Qıtay basşısı Şi Jinpiñdi  AQŞ-pen bolğan sauda qaqtığısına tez jäne qısqa merzim işinde jeñiske jetu kerek deytin qısımnan qwtqarğan. Kerisinşe 4 jıldan eki kezek saylanatın AQŞ prezidentterinde öz sayasattarın tiyanaqtı ayaqtauğa uaqıt jetkiliksiz.

Sauda qaqtığısın şeşu üşin wzaq uaqıtı bar Qıtay ükimeti osı basımdığınan paydalanıp, basqa memlekettermen sauda baylanıstarın birtindep arttırıp, soñında AQŞ-tı oqşaulap tastauğa mümkindigi bar. Keybir sarapşılardıñ pikirine süyensek, Beyjiñ biligi qazirdiñ özinde Aziya, Europa jäne Latın Amerikasında osınday oyındardı bastap ketken.

AQŞ-Qıtay sauda qaqtığısın jan-jaqtı taldağan sarapşılar, Qıtay biligi birneşe memlekettiñ basın biriktirgen Trans-Tınıq mwhittıq erkin sauda kelisiminiñ lideri bolıp qaluı mümkin degen pikirdi de ortağa saladı.

3 Qıtay YUanın deval'vaciyalau

Eger Qıtay ükimeti ötkir äri şwğıl şabuılğa ötemin dese onda yuandı deval'vaciyalaydı. Qıtay aqşasınıñ narığı tömendeytin bolsa, onıñ Qıtayğa beretin paydası eki esege joğarlay tüspek. Sebebi, Qıtaydıñ eksportı arzandaydı jäne Qıtaydağı AQŞ tauarları qımbattaydı.

Alayda, Qıtay ükimeti üşin bwl şeşimdi jasau jäne onı orındau oñay şarua emes. Ekonomisterdiñ boljauınşa, Beyjiñ biligi öndiruşilerdi qoldau üşin qarjı saladı jäne yuannıñ narığın tömendetedi. Bwnday valyutalıq şabuıl tez arada jeñiske bastaydı. Alayda, bwl şara Qıtay ekonomikasında bwğan deyin salmağı sezilmegen qayşılıqtardı örşitip, jaña bılıqpalıqtı tudıruı mümkin.

4 Qwndı qağazdar

Soñğı 20 jıldıñ işinde Qıtay amerikalıq qwndı qağazdardı köptep satıp alıp, ükimettik obligaciyalarğa köptep qarjı salğan. Eger Beyjiñ tarabı bwl qwndı qağazdardıñ köp bölegin satuğa şığaratın bolsa, älemdik narıqta jer silkingendey bolar edi. Sebebi, amerikalıq qwndı qağazdardıñ bağası kürt tüsip, amerikalıq kompaniyalar men twtınuşılar üşin nesieniñ bağası şarıqtap ketedi. Bwl AQŞ ekonomikasınıñ ösimin azaytadı.

Degenmen, bwnıñ zardabı Qıtaydıñ özin de oñdırmay soğadı. Sebebi, amerikalıq qwndı qağazdar sırtqa şığıp ketse, Beyjiñ biligi üşin onıñ ornın basatın senimdi investiciyalıq kepil tabılmaydı. Bwğan qarap, keybir sarapşılar, Qıtay sauda soğısınan şığıp ketpese de, qaqtığıstı örşite tüsetin bwnday qadamğa bara qoyuı ekitalay dep qaraydı.

Eki eldiñ sauda soğısı turalı oy jügirtken sarapşılar, soñğı nätije kimniñ alapasın asıruı mümkin degen swraqqa da birdey jauap bermeydi. Bireuler, quattı ekonomikasına tayanıp Qwrama Ştat qaqtığıstan jeñimpaz boladı dese, endi bireuleri Qıtaydıñ qolda bar mümkindikteri AQŞ-tan köbirek degen uäj aytadı. Qalay degen künde de eki alpauıt arasındağı ayğay-süren küşeyse, aynalasındağı elderdi de daudıñ lebi şarpitını anıq.

“The Qazaq Times”