Ürimjidegi wyğır bazarı. Foto: Céline en Chine.

Qıtay Ortalıq Aziya men Türkiya bazarına endep kirui üşin Şıñjañdağı wyğırlardıñ orta-şığın biznesine milliondap qarjı ajırattı. Sonıñ nätijesinde, 1991-jıldan bastap, wyğır biznesmenderi jañbırdan keyingi sañırauqwlaqtay dür ete tüsti. Bwğan bir jağı Qıtaydağı äleumettik, ekonomikalıq jaña reformalar da qolaylı jağday jarattı. Qısqa uaqıt işinde wyğır ağayınnıñ orta jäne şığın biznesi qarıştap damıp, şağın monopoldanğan wlttıq kompaniyalar boy kötere bastadı. Qıtay sırtqı ekonomika men sauda-bizneste wyğır ağayındı aldığa sap qoyıp perde artında özderi twrıp alıs-jaqın körşi elderdiñ bazar narığına wyğır käsipkerleri arqılı monopoliya sayasatın jürgize bastağan edi.

Tayau bir-eki jıldan beri Şıñjañdağı sayasi twraqsızdıqqa baylanıstı, Qıtaydıñ bwl strategiyalıq sayasatı uaqıtşa toqırap turalap qaldı. Wyğır biznesmen, käsipkerleriniñ desi basılıp, öñirdegi sauda şeñberindegi ornı tömendep, tipti eñ tömengi körsetkişke deyin jetti. Bir sözben aytqanda, öñirdegi biznestiñ ornı üñireyip ögeysip twr. Bwnı Qazaqstannıñ jäne qazaq qoğamınıñ qajetine qalay jaratu kerek:

Birinşi, Qıtaymen aradağı sauda-biznes ornı bosap twrğanda, onı el bop jwmılıp qazaqtıñ jaña biznesmenderiniñ monopoliyalauına jağday jaratu kerek. Olay istemegende, Qıtay biligi jaña sayasattı jolğa qoyuı mümkin;

Ekinşisi, Qıtay wyğırlardıñ orta jäne şığın biznesterin qayta jandandırıp Qazaqstanğa astırtın "sauda soğısın" aşsa qazaq biznesmenderi bäsekege öte qabıletti boluı kerek. Öñirdegi biznes alpauıtı qazaqtıñ qolına ötui tiis;

Üşinşisi, Qazaq biznesmenderi eki el arasında basım tüsse, qazaqtıñ biznes tili Şıñjañda mañızdı tilge aynaluı mümkin. Aytalıq, Qıtay joğarı oqu orındarında "biznes qazaq tili" pänderi aşıluı mümkin (Bwğan deyin "biznes orıs tili" mamandığı boldı). Bwl jağday Şıñjañ qazaqtarınıñ özin wlt retinde sezinuine ülken ruhani küş bolar edi jäne Şıñjañdağı qazaqtardıñ orta jäne şağın biznesmenderi Qazaqstanğa iek artıp, milliard qıtay bazarına şığudıñ jaña ülgileri men formattarın tapqan bolar edi. Bwl tipti, Qazaqstanğa ülken mümkindik berer edi.

Qortındı, Qıtay men Qazaqstan arasındağı üñireyip twrğan bostıqtı qazaq biznesmenderi şeñgeldeui kerek. Ol üşin wlı reformalar jasaluı tiis jäne bwl öz uağıda orındalmasa, eş närseden ümit kütudiñ ornı joq.

“The Qazaq Times”