Foto: QT

Halıqtıñ zeynetaqı qorına jinap jatqan aqşası bankter men bizneske beriletin boldı. Ötken aptada Wlttıq bank törağası qordağı 200 mlrd teñgeniñ obligaciyalıq bağdarlamanı iske qosu üşin jwmsalatının mälimdedi. YAğni, osı qarajatqa bankterdiñ qwndı qağazdarı satıp alınbaq. Daniyar Aqışev zeynetaqı qorınan alınatın qarjı - barınşa qorğaladı, sondıqtan jwrttıñ alañdauına sebep joq dep, kesip ayttı. Sonday-aq, ol zeynetaqı qorındağı qarajattı salmşılar üy aluğa jarata almaydı dedi. Wlttıq bank törağasınıñ bwl sözi biraz adamnıñ şımbayına batıp, aşuın keltirgeni ras. Bwqara: "Tirnektep jiğan aqşamızğa Wlttıq bank nelikten qol saladı? Älgi qarajattı ne sebepti tap qazir baspanalı boluğa jwmsay almaymız?" dep, şamırqanıp jatır. Eldi eleñdetken osı mäselege qatıstı belgili ekonomist, "Pro Gente" ekonomikalıq zertteu ortalığınıñ jetekşisi Maqsat Halıq özindik oyın bildirdi. Jwrt kökeyinde jürgen saualdarğa jauap beruge tırıstı.

- Wlttıq bank ekinşi deñgeyli bankterdi qoldau üşin zeynetaqı qorınan 200 mlrd teñge bölu turalı şeşim qabıldadı. Qarjı retteuşiniñ bwl şeşimi dwrıs pa?

- Qordan bölinetin aqşa keyin qalay qaytarıladı degenge män berelik. 200 mlrd teñge az aqşa emes. Onıñ üstine ol zeynetaqı qorınan bölinip otır. YAğni, halıqtıñ zeynetke şıqqanda öz paydama jaratamın degen qarajatın bilik qazir bankterdi sauıqtıruğa jwmsap otır. Demek, onıñ jauapkerşiligi de mol. Eger zeynetaqı qorınan bölinetin aqşa, qaytarılatın kezde inflyaciya deñgeyinen joğarı bolsa, onda tiimdiligin körsetedi. Biraq inflyaciya deñgeyinen tömen bolıp jatsa, sözsiz tabısı kemidi. Basqaşa aytsaq, 200 mlrd teñgeni qwrdan-qwr bölgendey boladı. Sondıqtan Ükimet täuekelge barıp otır. Bölinetin aqşa investiciyalıq tiimdiligin körsetpese, onda halıqtıñ qarajattı jelge wştı degen söz.

Foto: ult.kz

- Ekinşi deñgeyli bankterdi memleket tarapınan qoldaudı doğaru kerek dep, Elbası biılğı halıqqa joldauında da aytqan edi. Alayda, soğan qaramastan, Wlttıq bank şatqayaqtauğa şaq qalğan qarjı instituttarına "dem" berip keledi. Sonda Wlttıq bank Prezidenttiñ tapsırmasına qarsı kelip otır ma?

- Men mına jayttı tüsinbeymin. Zeynetaqı qorındağı 200 mlrd teñgeni bankterge bölu turalı şeşimdi Wlttıq bank basşılığı jeke-dara  qabıldağan joq. Ükimet te bwl iske aralastı. Öytkeni, byudjetti aldın ala bekitetin solar. Meniñşe, olar ekinşi deñgeyli bankterdi sauıqtıru kerektigin bilgendikten, osınday qadamğa ädeyi barıp otır. Odan keyin, "Biriñğay jinaqtauşı zeynetaqı qorınıñ" akcionerlik qoğam ekenin wmıtpauımız kerek. YAğni, qordıñ özindik akcionerleri bar. Bankterge qoldau körsetu turalı şeşimdi qabıldar kezde olardıñ da pikiri eskerilgeni sözsiz. Esteriñizde bolsa, ötkende Elbası elimizdegi 3 banktiñ jwmısın sınğa alğan bolatın. Qazir solar küyreudiñ az-aq aldında twr. Osını bile twra, zeynetaqı qorınıñ basşılığı bankrotqa äne-mine wşıraytın älgi  bankterden zeynetaqı qorınan bölingen qarajattı qaytarıp aluğa asığıp otırğan joq. Mwnıñ astarında bir gäp bar siyaqtı... Sebebi, zeynetaqı qorında trilliondağan qarajat jatır. Oğan äldekimniñ közi tüsip jatqanı aydan anıq.

Foto: azh.kz

- Osı twsta, zeynetaqı qorındağı qarajattı el nelikten igiligine qazir jarata almaydı? Mäselen, Wlttıq bank törağası Daniyar Aqışev zeynetaqı qorındağı aqşağa salımşılar üy aluğa jwmsay almaydı dep, bwl wsınıstan üzildi-kesildi bas tartqan. Halıq zeynetaqı qorındağı qarajatın bastapqı jarna retinde paydanalıp, baspanalı bolğısı keledi. Biraq Wlttıq bank oğan şekteu qoyuda. Mwnıñ mänisin qalay tüsindiruge boladı?

- Tayaqtıñ eki wşı bar. Birinşiden, zeynetaqı qorı azamattardıñ qartayğan kezde jwmsaytın aqşası boluı kerek degen oymen qwrılğan. Bwl - dwrıs payım. Eger zeynetaqı qorındağı aqşanı halıqqa qazir ülestirip beretin bolsa, onda keybir adamdar onı maqsatsız jwmsap, qartayğan kezinde qwr alaqan qaluı mümkin. Sondıqtan zeynetaqı qorındağı qarajattı depozittik jüye retinde qoldanuğa bolmaydı. Ekinşi mäsele - mınada. Ötken aptada osı zeynetaqı qorındağı aqşanı halıq Prezident wsınğan "7-20-25" bağdarlaması boyınşa üy alu üşin alğaşqı jarna retinde qoldansa qaytedi degen saual aytılğan edi. Meniñşe, orındı söz. Aytalıq, zeynetaqı qorındağı aqşanı tügel emes, tek jartısına juığın ğana halıqqa bölip berse, olar keyin sol qarjığa baspana alsa, nesi jaman?! Damığan elderdiñ köbinde mwnday täjiribe bar. Mäselen, Malayziyada zeynetaqı qorına jinap jatqan aqşasına qajılıqqa barıp kelemin dese de, bölip beredi eken. Biraq Wlttıq bank törağası bwl oyğa qarsı şığıp, qarjı retteuşi mwnday  mäseleni müldem qarastırmaydı dep, üzildi-kesildi qarsı şıqqan.

- Wlttıq bank zeynetaqı qorındağı aqşanı osılay oñdı-soldı jwmsay berse, eldiñ zeynetke şıqqanda alatın aqşası qalmay qaladı degen ürey bar. Bwqaranıñ bwl qorqınışı zañdı ma?       

- Zeynetaqı qorı töñireginde bolıp jatqan türli keleñsiz oqiğalar halıqtıñ bwl qorğa degen senimdiligin tömendetkeni sözsiz. Eger investiciyalıq tabıs inflyaciya deñgeyinen tömen bolsa, jiğan-tergeniñiz eselenbey, kerisinşe kemip jatsa, zeynetaqı qorına aqşa saludıñ qanday mäni bar? Jwrttıñ bwlay alañdauı, erteñgi künine eleñdeui öte orındı. Sırttan ton pişpey, halıq qarjılıq sauattılığın qazirden bastap arttıru kerek. Zeynetaqı qorındağı aqşasın jii tekserip, mamandardan talap etip otırsa, bälkim jağday basqaşa bolar ma edi... Osı twsta, memleket tarapınan da aşıqtıq bolğanı dwrıs. Aqırı azamattıq qoğam qwrğımız keledi eken, onda jinalğan aqşanı jariya türde bwqpay aytsın. Qanşa qarajat jinalğanı, qanşa aqşanıñ qayda jwmsalğanı turalı aqparattı twraqtı türde berip otırsın. Sol kezde zeynetaqığa degen halıqtıñ küpti oyı seyiletin şığar.

- Äñgimeñizge raqmet!      

“The Qazaq Times”