Aqorda. Foto: onco.kz.

Batıs pen Resey teketiresiniñ Qazaqstanğa äseri qanday? Aldağı uaqıtta resmi Astana Mäskeumen qanday qarım-qatınas ornatadı? 

Soñğı uaqıttarı AQŞ pen Wlıbritaniya bastağan batıs elderi men Resey arasında bwrın soñdı bolmağan sayasi teketires jürude. Bastapqıda ekonomikalıq sankciyalardan bastalğan «sayasi dağdarıs» aqır soñında taraptardıñ diplomattardı qudalauına deyin wlastı. Resey men Batıs elderi arasındağı teketirestiñ salqını erte me, keş pe Qazaqstanğa da äser etetini belgili. Onıñ aldın qalıñ bwqara qazirdiñ özinde körip, bayqap, sezinip otır jäne küybeñ tirlikti bir sätke wmıtıp, uaqıtın säl bolsa da sayasatqa arnağan adamnıñ basında: «Bwl jağdayda älemge bitimgerşilik pen tatulıqtıñ aq kögerşini bolıp tanılğan Qazaqstan qanday sayasat wstanuı kerek?» - degen swraq ta tuındap jatır. Bwl swraqqa jauap tabu üşin Qazaqstan biligi wstanuı mümkin üş bağıttı atauğa boladı. Birinşi: Beytaraptıq jağdayındağı kütu rejimi. Ekinşi: Reseymen EAEO nemese özge de jobalardıñ ayasında jaqın qarım-qatınas ornatu. Üşinşi: Resmi Mäskeuden irgeni alşaq salu. Resmi Astana aldağı uaqıtta bwl üş bağıttıñ üşeuinde wstanbauı mümkin. Biraq qazirgi tañda atalmış üş bağıttıñ orındalu ıqtimaldığı eñ joğarı. Olay bolsa üş boljamdı qısqaşa tarqatıp körsek.

Birinşi: Beytaraptıq jağdayındağı kütu rejimi. Bwl bağıttı wstanu Qazaqstan biligi üşin asa bir qiındıq tudırmaytındığı aytpasa da tüsinikti. Sebebi resmi Astana osı uaqıtqa deyin sırtqı sayasatta köp vektorlı sayasattıñ arqasında däl osı beytaraptıq bağıtın wstanıp kelgen. Biraq bwl jerde Reseyge salınğan sankciyalar Qazaqstandı aynalıp ötedi dep aytu qiın. Sebebi bir ekonomikalıq odaqta bola twra «batıs elderiniñ sankciyaları bizge äser etpeydi» - dep aytu wyat jäne eşqanday qisınğa kelmeydi.

Ekinşi: Reseymen EAEO nemese özge de jobalardıñ ayasında jaqın qarım-qatınas ornatu. Eger resmi Astana däl osı bağıttı tañdaytın bolsa, onda Qazaqstan Batıs elderiniñ salğan sankciyalarınıñ «ıstığı men suığın» Reseymen birge köredi degen söz. Al Qazaqstan ekonomikasınıñ Reseymen salıstırğanda älde qayda kişi äri älsiz ekendigin eskersek, bwl scenaridiñ qayda aparıp soğatının bağamdau qiın emes.

Üşinşi: Resmi Mäskeuden irgeni alşaq salu. Qazaqstannıñ biliginiñ däl qazirgi jağdayda Reseyden alşaqtauı mümkin emes jağday. Öytkeni Qazaqstan men Ortalıq Aziya elderiniñ qorğanısı men ekonomikası Reseymen tığız baylanıstı.Qazaqstan ekonomikalıq twrğıda Reseyge anau aytqanday täueldi bolmasa da, qorğanıs salasında Reseysiz qiındıqtar tuındaytını anıq. Sebebi Ortalıq Aziyanıñ äue qorğanısınan bastap, qarapayım terrorizmge qarsı küresine deyingi aralıqtağı qauipsizdik mäselesi de osı Resey arqılı şeşimin tabuda.

Jalpı alğanda qazirgi tañda resmi Astananıñ Resey men batıs elderi arasındağı teketireste qanday sayasat wstanatını Qazaqstan üşin öte mañızdı. Sebebi el ekonomikasına tüsetin auırtpaşılıqtardan aynalıp ötu men şeteldegi Qazaqstan qarjısın qorğap qalu däl osı sayasi wstanımğa baylanıstı. Bwlay deytin sebebimiz AQŞ bankine salınğan 22 milliard dollar Wlttıq qor qarjısı Nazarbaev pen Tarmptıñ kezdesuinen keyin bwğattan şığarıldı. Bwl da eldiñ wstanğan sayasatına baylanıstı dünie.  Al qazirgi tañda şetelde Wlttıq qor qarjısınan bölek, 18 kompaniyanıñ 12,5 milliard dollar qarjısı bar ekendigin eskersek, Qazaqstan üşin Batıs pen Resey arasındağı teketireste «ögizdi de öltirmeytin, arbanı da sındırmaytın» sayasat wstanğan dwrıs şığar.

“The Qazaq Times”