Germaniya kancleri. Foto: 24SMI.

Germaniya kancleri Angela Merkel' öz eliniñ ğana emes, Europa elderiniñ soñğı birneşe on jıldan bergi tarihındağı eleuli äyel sayasatker boldı. Ol pragmatikalıq jäne parasattı köşbasşı retinde bağalanıp keledi. Ol bilik qwrğan jıldarda birneşe ret älemdik jıl adamı atalğan bolatın. Tipti onı «Germaniyanıñ hanşayımı» nemese «Europa hanşayımı» dep te atastı.

Degenmen, soñğı saylauda onıñ osı ataq-abroyına daq tüskendey boldı. Merkel'diñ migraciyalıq sayasatı eldegi oñşıl sayasi küşterdiñ şamına tigeni anıq. Saylauda onıñ partiyası tarihtağı eñ qiın künge tap boldı. Jaña koaliciya qwru turalı kelissözderdiñ tartısqa tolı boluı Merkel' sayasatın ıdıratıp jibere jazdadı. Ol sonda da ükimetti jasaqtap, törtinşi ret kanclerlik taqqa şıqtı.

Key sarapşılar konservativti közqarastı wstanğan Angela Merkel'diñ sayasi twğırına sızat tüsti dep te bağalap jatır. Biraq Merkel'diñ tanımaldığı äli de bwrınğı deñgeyinde qala berdi. Sebebi, arnadan arnağa auısıp, qwbılıp jatqan geosayasi jağdayda Angela Merkel' äli de bolsa Europanıñ eñ bastı qwndılıqtarı üşin küresker twlğa retinde sanalıp otır.

Fizika doktorınan Germaniya kanclerine deyin

Angela Merkel' (bwrınğı familiyası Kasner bolğan) Gamburg qalasında 1954 jılı 17 mausım küni tuğan. Mälimetterge qarağanda onıñ äkesi şirkeu qızmetkeri bolıptı. Angelanıñ balalıq şağı socialistik rejimniñ basqaruındağı Şığıs Berlinde, şetki bir audandarında ötken. Keyin ol Leypcig universitetinde fizika mamandığı boyınşa doktorlıq qorğağan. Germaniya Demokratiyalıq Respublikasınıñ Ğılım Akademiyasında istegen.

Ol öziniñ kurstası Ul'rih Merkel'men twrmıs qwrağan, biraq tört jıl ğana birge twrğan eken. 1980 jıldardıñ soñında ol öziniñ sayasattağı belsendiligin körsete bastaydı. Aytalıq, 1989 jılı Şığıs Berlinde bastalğan demokratiyalıq qozğalıstarda belsendilik tanıtqan. Berlin qorğanı qwlağannan keyin alğaşqı demokratiyalıq saylaumen Şığıs Germaniyanıñ ükimeti qwrıldı. Osı twsta Angela Merkel' ükimetiñ baspasöz hatşısı bolıp sayasattağı saparın bastaydı.

1990 jılı eki Germaniyanıñ biriguinen keyin Hristian Demokratiyalıq keñesi partiyasınıñ müşesi bolıp, bir jıldan keyin Äyelder men jastar qwqığı boyınşa federaldıq ministr bolıp tağayındalğan. Ol kezde Germaniyanıñ kancleri Gel'mut Kol' bolatın. 2000 jılğa jetkende Kol'diñ atına HDP-nı zañsız qarjılandırğan degen ayıp tağılıp, Merkel' jağınan onıñ otstavkağa ketui talap etilgen. Osıdan keyin köp ötpey Merkel' partiyanıñ basşısı boldı. Al, 2005 jılğa jetkende Angela Merkel' Germaniya tarihındağı alğaşqı äyel kancler bolıp saylandı.

«Dağdarısta jol tapqan köşbasşı»

Merkel'diñ kancler bolıp tağayındaluın köptegen sayasatkerler qabılday almağan. Tipti, onıñ sayasatın özi sekildi «talğamsız kiinu» dep sınğa alğan. Alayda Merkel' dağdarıs jıldarında byudjettik şığındardı wqıptılıqpen basqarumen, artıq şığındı qatañ tejeumen äygili bola bastadı. Tipti, osı twstarda Germaniya EO-nıñ dağdarıstan eseñgiregen elderine qwtqaruşı bolıp körindi. Europa odağındağı ortaq valyutanıñ jalpılama boluına da Merkel'diñ ülken ıqpalı boldı.

Germaniyanıñ soñğı jıldardağı ekonomikalıq damuı men qoğamdıq körsetkişterine qaray otırıp, Angela Merkel'diñ de abroy-atağı aspanday tüsti. Tipti, nemis eli oğan qiın-qıstau kezeñde jol tauıp, eldi alıp şıqqan parasattı kösem retinde qaraydı. Degenmen, 2013 jılğa jetkende Germaniya erkin demokratiyalıq partiyasınan wtılıp qalıp, endigi jerde Merkel' social-demokrattarmen birlesuge mäjbür boldı. Sonıñ nätijesinde onıñ sayasatı qatal ekonomikalıq sayasat retinde körine bastadı.

«Eger mağan mwrsat bergende ...»

Angela Merkel' kancler bolıp twrğan jıldarda onıñ eñ köp bas qatırğan isi – migranttar mäselesi boldı. 2015 jılı ol migranttarğa qarata «Eldegi keybir adamdar üyine qaytuına tura keledi» degende, köpşilik jwrt onı «meyirimsiz, tasbauır» dep atastı. Alayda, migranttardıñ ağımı küşeygende ol EO erejelerin uaqıtşa toqtata twrıp, şekaralardı aşu kerek degen wstanımmen ortağa şıqtı. Merkel'diñ bwl sayasatı BWW jağınan da joğarı bağalandı jäne «Time» basılımı onı sol jıldıñ «Jıl adamı» atağına layıq dep taptı.

Eñ bir aytuğa twrarlığı – Merkel' partiyasınıñ «Bizdiñ qwşağımız aşıq» degen wranı nemisterdiñ kündelikti twrmısında qoldanatın sözine aynaldı. Alayda, onıñ migranttarğa aşıq sayasatı oñşıl «Germaniya üşin al'terantiva» partiyasımen qayşılıqqa wlastı. Bwl partiyanıñ ıqpalında anti-islamdıq qadamdar eldiñ şığısınan bastalıp, twtas Germaniyağa jayılıp ketti. Bwğan terrorlıq şabuıldar qosılıp, Merkel'diñ sayasi bedeline keri äser etti jäne onıñ ortaq koaliciya qwru isine de ülken kedergi keltirdi. Bwl turalı Merkel' bir sözinde: «Eger uaqıtşa artqa qayta twruğa mwrsat bergende, onda Germaniyanı migraciya ağımına tötep bere alatın küyge keltiretin edim», – degen.

Mine, bwl törtinşi ret Germaniya kancleri bolğan Angela Merkel' hanımnıñ sayasi kar'erasınıñ lezdik kartinası. Qalay dese de, ol Europa qwndılığı üşin küresken sayasi qayratker retinde EO-nıñ jäne älem elderiniñ qwrmetinde ie bolıp qaldı.

“The Qazaq Times”