Francuaza Jilo

1904 jılı Parijdegi Bato-Lavr studiyasına kelip ol suret modeli ömirdegi alğaşqı äyeli Fernando Oliv'emen tanısıp onımen nekelesedi. Ol Pikasso turalı « Alasa boylı, qartorı, arıqtau kelgen qatıgez, sabırlı, äri tik minezdi ötkir kök közdi bolatın...», dep estelik qaldıradı. Al suretşiniñ ispandıq qızu qandılıqqa tän qırsıq-qıñır minezi, boyjetkenderdi özine birden baurap alatın. Sol tik minezi üşin de äyelder qauımı onı közsiz erekeşe jaqsı köre bildi. Mwndağı onıñ 19 jasında öziniñ avtoportretine salğan surettiniñ üstindegi qara boyaumen «men korol'min» dep qaldırğan asqan täkäpparlığınıñ özi jäne äyelder turalı, sözinde «äyel zatınıñ eki türi boladı, biri perişte bolsa, ekinşisi men üşin ayaqtıñ kirin tazalaytın sürtikiş» degen edi. Onımen nekeli bolğan äyelderdiñ barlığına derlik onıñ ötkir qatıgez minezine bola şeksiz küyzeliske wşırap, tipti esinen aljasıp, öz-özderine qol jwmasğandarda bolatın. Sonımen birge oğan talasıp bir-birine jwdırıq ala jügirgen äyelderine süysine qarap twrğan beynesiniñ özi ör kökirektigine tolıq dälel bola alatını anıq.

Pikassonıñ alğaşqı süyip qosılğan äyelderiniñ biri, Parijdegi francuzdıq suret modeli joğarıda atalğan Fernanda Oliv'e boldı. Sol kezdegi Pikassonıñ jası nebäri 18 de bolsa, Fernando 23 jasta bolatın. Suretşi men model' arasındağı şığarmaşılıq baylanıs, olardıñ mahabbatasıuına tolıq sebep bolğan edi. Jäne Pikassonıñ izdenis jolındağı qaytalanbas tuındılardıñ biri «Avin'on bikeşterin» de sol kezdiñ özinde, öz äyeliniñ obrazı men özine tän qoltañbasımen tudırğan bolatın.

Degenmen, ekeuiniñ arasındağı otbasılıq twrmıstıñ naşarlığı, tipten qarajattıñ jetkilisizdiginen jeytin azıqtarın wrlap kün körui, jäne äyeliniñ onıñ şığarmaşılığına degen selqostığı men ümitsizdigi, kün ötken sayın otbasılıq tüsinbeuşilikterdiñ janjalına äkelip soqtırıp, aradağı on jıldıq nekeden keyin, biri-birin tastap ekeuara ketip qaluına tolıq sebep boldı.

Pikassonıñ ekinşi şınayı süyip qosılğan äyelderiniñ biri, bişi balerina wltı orıs Ol'ga Hoholova bolatın. Ekeuiniñ aradağı tanıstığı 1917 jılı Şatle teatrnda bolğan «Parad» baletiniñ primerasında bastaladı. (Ol kezde Pikasso atalğan teatrdıñ kiimder jönindegi körkemdeuge jauaptı qızımetker bolıp isteytin.)

Bwlardıñ arasındağı tanıstıqtıñ qimas ğaşıqtıq pen jalğasuı, onı öziniñ otanı Ispaniyağa alıp ketip qaluı jäne otbasımen, anasımen tanıstıruı, bwlardıñ 1918 jılı üylenulerine tolıq negiz bolatın. Biraq özi şeteldik jäne bişi orıs qızı Pikassonıñ anasınıñ köñilinen eş şığa qoymaydı. Rasında anası aytqanday-aq Ol'ganıñ aqşağa degen ısırapşıldığı, jönsiz talap qoyğıştığı men şığarmaşlıq erkindigine kedergi keltirui jwbaylar arasındağı jağıdaydı tipten şielenistirip jiberedi. 1921 jılı aqpanda Paulo esimdi wlınıñ düniege kelgeninen keyingi aradağı tüsinbeuşliktiñ kesirinen bolğan janjaldardıñ jiileui, erli-zayıptıldardıñ arasın müldem alşaqtatıp jiberedi. Osıdan keyingi otbasılıq wrıstardan äbden qajığan Pikasso, jağımısız beynedegi aşu şaqırğan Ol'ganıñ beynesin, suret qılıp salıp onı tipten köbeytip kubizmdegi önerin jaybıraqat jalğastıra beredi.

Pikassonıñ ekinşi şınayı süyip qosılğan äyelderiniñ biri, bişi Ol'ga Hoholova.

Ol ömirniñ soñına deyin öziniñ bişi äyelniñ beynesin suretşi közimen bolşaqqa mäñgilik sol wsqınsız qalpında el esinde qaldırdı.Tipti istiñ odan äri nasırğa şabuına türtki bolğan negizgi oqiğa 1927 jılı 46 jasında 17 jasar jas qız Mariya Tereza Val'terge ğaşıq bolıp, öziniñ eş eskertusiz ketip qalıp, zañdı äyelinen ajıraspay twrıp Terezanıñ jükti bolıp qaluı, Ol'gağa tipten auır soqqı bolıp tiedi. Qolınan eşteñe kelmegenen keyin ol 1955 jılı jalğızdıqta qasiretten jazılmas rak auıruına şaldığıp qaytıs boladı. Moynınan auır salmaq tüskendey tınısın tereñ alğan Pikasso, tipti onıñ janazasına barudan da bastartadı. Osılay ekinşi äyelimen bolğan mahabbatı da sätsiz tämämdaladı.

Pikassonıñ äyeli Olganı beynelegen sureti

Otbaslıq wrıstardan äbden qajığan Pikasso, jağımısız beynedegi aşu şaqırğan Ol'ganıñ beynesin, osılayşa beyneledi.

Mari-Terez ben Pikasso arasında bolğan mahabbat, şığarmaşlıq keñistigine özgeşe serpin silaydı. Onıñ önerdegi aldağı qadamı, jwmıstarınıñ özgeşe reñder stilimen daralanıp, onıñ öziniñ qızı düniege kelgenge deyin, öz şedevrleriniñ biigindegi şığarmaşlıq tabıstarğa qol jetkizdi.

Biraq Pikasso qızı düniege kelgennen keyin Mariğa degen sezimi tez suıp, jäne özine tağı bir mahabbat yağni 29 jasar suretşi Dora Maar attı boyjetkenge ğaşıq bolıp qaladı.  Al Pikasso bolsa orlardıñ osı talabı orındaluı üşin bir-birimen küresu kerek ekenin aytıp qıljaq qılğanday qarap twradı.

Köp wzamay bwl oqiğa belgili bolğan soñ, Dora men Mari-Tereza Pikassonıñ şeberhanasında kezdeysoq kezdesip qaladı. Bwl suretşiniñ ataqtı «gernika» suretniñ jazılu üsitindegi kez bolatın. Qattı aşulanğan äyelder oğan özderiniñ birin tañdauın jäne sol äyelimen mäñgilik birge boluın talap etedi.

Osıdan soñ äyelderiniñ bir-birine jwdırıq ala jönelgen töbeles bastalıp ta ketedi. Osınıñ bärine kuä bolıp otırğan suretşi äyelderine öziniñ ömirindegi eñ jarqın oqiğa bolğanın aytıp mäz boladı. Bwdan keyin az uaqıttan soñ Mari-Tereza köp wzamay asılıp öledi.

 

Pikassoğa degen qwmarlıq, Doranıñ ömirine tolıqtay ülken auır soqqı bolıp tiedi. Qattı küyzelisten Parijdegi äulie Anna atındağı psihiatrlıq auırulardı emdeytin auruhanağa tüsip, osındağı emdeudiñ auır türi basına toq soqtırıp jazu sekildi auır azaptardı basınan keşiredi. Bwl jağıdaydan keyingi Doranıñ ömiri tipten auırlay tüsedi. Auıruhanadan şıqqan soñ öz-özinen oñaşalanıp parijdegi Gran-Ogyusten köşesiniñ mañındağı päterde astronomiya men mistikamen aynalısıp şığarmaşalığındağı stilin tamırımen tübegeyli özgertedi.

Lyuberondağı tabiğat körinisi men Sena teñiziniñ peyzajdarın jazıp, önerin qayta jalğastıruğa barınşa küş saladı. Tipten jaqın dostarı onıñ jazğan barlıq jwmıstarın Londonda körme wyımdastırıp bergenmen de Doranıñ özi oğan qatısudan bas tartadı jäne körme de eş eleusiz ötedi. Ol 1997 jılı 90 jasında aştıq pen jalğızdıqtıñ uısında, baqıtsızdıqtan dünie saladı. Arada birneşe jıl ötken soñ onıñ ataqtı «bozdağan äyel» attı portreti aukcionda 37 milion frankke satılıp, tağdırı mahabbattan qasiret tapqan francuz äyelderdiñ mäñgilik simvolına aynaladı.

Pikasso Doranı da tez wmıtadı. Ol nebäri 21- jasar uızday jas qız Francuaza Jilo men restoranda kezdesip qaladı da, onı şeberhanasına şaqırıp jii-jii kezdese bastaydı. Bir qızığı Pikasso onı öz üyine vanna qabıldauğa şaqıradı. Anığıraq aytar bolsaq sol kezrde ıstıq su Parijde tım tapşı bolğan köirinedi. Ol tek tanımal adarmdardıñ ğana üyinde bolğan desedi.

Pikasso Francuazağa basqalarğa jasağanday öz ämirin qalauınşa jürgize almadı. Ol öz ğwmırında kezdesken äyelderdiñ işindegi jalğız, özine qol jwmsamağan, jındanbağan, özine senimdi, ömirin oyrandauğa eş mümkindik bermegen tipti keyindep Pikassonıñ özin erkimen tastap kete alğan erekeşe äyel bolatın. Pikasso onı sol üşin şeksiz süydi, şığarmaşlığına da jañaşa şabıt sıylap teñiz jağasında, jäne özgede sayahttar jasap köñildi sätterdi basınan keşiredi. Oğan öz qwrsağınan eki bala sıylap, olarğa Pikassonıñ tegin beredi, ol otbasılıq baqıttıñ şın mänindegi qwdiretin jäne oğan eşteñeniñ jetpeytinin sezdire bildi.

(pikassonıñ balaları Klod jäne Paloma)
Biraq keyindep onıñ mahabbatqa twraqsızdığın seze bastağan soñ aradağı qatınasın üzip, 1953 jılı balaların alıp ketip qaladı. Aldağı ömirin bay jäne baqıttı oqiğalarğa tolı etip ötkizedi. Ol keyingi uaqıttarda Pikasso turalı «Meniñ Pikasso men ömirim» attı kitap jazıp sol kitaptıñ jelisimen keyin kino da tüsiriledi. Osı kitap arqılı onıñ atı älemge tanımalıqqa ie boladı.

(Jaklin Rok) Pikassonıñ soñğı ömirindegi äyeli Jaklin Rok bolatın,olar 1961 jılı üylenedi. Olardıñ otbasılıq ömiride jaraspağan degen pikir bar. Pikasso ömiriniñ soñğı on jılında da üzdiksiz şarşamay, jwmıs jasaydı. köp wzamay 1973 jılı 91 jasında dünie saladı, ol ömiriniñ soñında adamdar arasında oñaşalanıp, tügelge juıq jwmıstarın Barselonadağı aşılğan öziniñ mwrajayına tabıstağan.

 

Onıñ atı älemde añızğa aynalıp jeke ömiri men şığarmaşılığı turalı köptegen maqalalar jazılıp, körmeler men kinolar jäne kitaptar jarıqqa şıqqan. Onıñ denesi 1958-1961 jıldar aralığında twrıp jwmıs jasağan eski üyi Vovenargqa qoyıladı.

Dayındağan: Türgenbwlaq

“The Qazaq Times”